رساله آشوب آخرالزمان

رساله آشوبِ آخِرُالزَّمان، رساله تاریخی مختصری در مورد رویدادهای دوره مشروطیت در مشهد، نوشته حسین‌ اولیای‌ بافقی ( در ۱۳۳۰ق/۱۹۱۲م)است. نویسنده در این رساله که آن را در همین سال خطاب به یکی از بزرگان معاصرش نگاشته، به شرح رویدادهای روزگار استبداد صغیر و جنگ رشیدالسلطان و ارشدالدوله پرداخته‌است.

شرح استبداد صغیر

شیخ‌ حسین‌ اولیای‌ بافقی در این رساله که آن را خطاب به یکی از بزرگان معاصرش نوشته است، به شرح رویدادهای روزگار استبداد صغیر و جنگ رشیدالسلطان و ارشدالدوله پرداخته‌است.

بررسی اوضاع مشهد

نویسندۀ رساله، اوضاع شهر مشهد را بررسی کرده و از کشمکش میان مشروطه‌ خواهان و استبداد‌ جویان آن شهر سخن رانده‌است. او هرچند به تصریح از مشروطه‌خواهان انتقاد نکرده و جانب مستبدان را نیز نگرفته‌است، لیکن از محمدعلی‌شاه با احترامی بسیار یاد کرده و از این‌که این آشوب‌ها مایه برهم خوردن اوضاع اجتماعی کشور گردیده، تلویحاً به انتقاد پرداخته‌است.

بمباران حرم امام رضا(ع)

حادثه بمباران حرم امام رضا(ع) توسط نیروهای روسیه در این رساله به تفصیل شرح داده شده‌است. نویسنده که خود ناظر این جریان بوده، پس از ختم غائله به درون حرم راه یافته و از خسارات و کشتارهایی که در آن‌جا به بار آمده به گونه‌ای مفصل سخن رانده و اقوال گوناگونی را که در آن روز‌ها از تعداد کشته‌ها و میزان دزدی‌ها از موزه و کتابخانه آستان قدس رضوی در میان مردم پراکنده بوده، برشمرده‌است. چنین می‌نماید که او در نقل این مسائل جانب احتیاط را نگه داشته‌است.

مدت زمان نگارش

نویسنده در صفحه پایانی رساله، اشاره کرده که این رساله را در مدت ۱۲ روز نوشته‌است و از این‌که به جای گردآوری احادیث مذهبی و پرداختن به دانشهای دینی، به تاریخ‌نویسی و روزنامه‌نگاری روی آورده، همکارانش او را نکوهش کرده‌اند. این رساله در روشن ساختن گوشه‌هایی از تاریخ ولایات ایران در دوران مشروطیت و آشوبهای پس از آن، اثری سودمند است و برای تکمیل این قسمت از تاریخ، منبعی ارزنده به شمار می‌آید.

زمان چاپ

این رساله یک‌ بار در مجله وحید (شمـ ۲۵۶-۲۵۷، خرداد ۱۳۵۸ش) به چاپ رسیده و نسخه خطی آن‌ که به خط نویسنده‌است و آن را در ۱۷ جمادی‌الاول ۱۳۳۰ق/۴ مه ۱۹۱۲م تحریر کرده، در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.

منابع

• آستان‌قدس، فهرست، ج۷، ص۳
• آشوب آخرالزمان،اولیای بافقی، شیخ‌حسین، وحید، س ۱۷، شم ۴، ۵ (خرداد ۱۳۵۸ش)، شماره مسلسل ۲۵۶-۲۵۷
• فهرست خطی فارسی، منزوی، احمد، ج۶، ص۴۲۱

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: دایره المعارف بزرگ اسلامی