الاربعین الحسینیة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | محمد ارباب قمی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۲۸ق |
| موضوع | اربعینات •امام حسین(ع) |
| سبک | حدیثی |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | یک جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | اسوه |
| تاریخ نشر | ۱۳۷۲ش |
اَلْاَرْبَعینُ الْحُسَینیة کتابی به زبان فارسی تألیف محمد ارباب قمی (متوفای سال ۱۳۴۱ هجری). او در این کتاب که در سال ۱۳۲۸ق نگاشته، ابتدا از مراعات نشدن احکام فقهی در برخی عزاداری‌ها و نقل تحریفاتی مانند عروسی قاسم در برخی مقاتل انتقاد کرده و سپس به شرح چهل حدیث درباره ماه محرم، واقعه عاشورا، امام حسین(ع) و شهدای کربلا پرداخته است.
درباره نویسنده
محمد ارباب قمی (۱۲۷۳ق-۱۳۴۱ق) در قم به دنیا آمد. وی در نوجوانی به عراق رفت و در درس میرزای شیرازی در سامرا و دروس میرزا حبیب الله رشتی و محمد کاظم خراسانی در نجف شرکت داشت. پس از کسب اجتهاد از آخوند خراسانی و میرزا حبیب الله رشتی و اجازه روایت از محدث نوری، شریعت اصفهانی و میرزا حسین خلیلی تهرانی به قم بازگشت. در قم به تدریس و تحقیق پرداخت.[۱] از مهم‌ترین آثار وی، کتاب «الأربعین الحسینیه»، شرح کتاب بیان شهید اول و رُجوم الشیاطین (در نقد بابیت و بهاییت) است. حاج محمد ارباب قمی دیوان شعری نیز دارد.[۲]
ماجرای تألیف
بنا بر آنچه نقل شده، محدث نوری کار مقابله و تصحیح بحارالانوار را برای چاپ، به ارباب حواله می‌دهد. او نیز می‌پذیرد اما در اثر انجام این کار سنگین و طاقت‌فرسا، نور چشم خود را از دست می‌دهد. لذا نذر می‌کند که اگر خداوند او را شفا دهد، کتاب اربعین را بنویسد.[۳]
محتوا
میرزا محمد ارباب در این کتاب، چهل حدیث درباره امام حسین(ع) آورده و با استفاده از حدیث، تفسیر، تاریخ، کلام، شعر عربی و فارسی، لغت و فقه و با عناوینی از قبیل «بیان»، «بیانات» و «تکمله» به شرح این احادیث پرداخته است.
مؤلف، در حدیث اول، سلسله سند خویش را از طریق محدث نوری به ائمه اطهار(ع) می‌رساند[۴] و در حدیث پایانی تصریح می‌کند که وی علاوه بر داشتن اجازه نقل روایت از محدث نوری، از افرادی چون میرزا حسن تهرانی، سید محمد هندی نجفی و شیخ الشریعه اصفهانی نیز اجازه نقل روایت را دریافت کرده است.[۵]
احادیث چهل‌گانه
عناوین چهل حدیث حسینی که مؤلف جمع کرده، از این قرار است:
- در مورد ماه محرم
- فضیلت چشم گریان بر سیدالشهداء
- خطبه سیدالشهداء در مسیر مکه
- سؤال عبدالله بن بکر در مورد بدن سیدالشهداء
- در پایمال کردن بدن سیدالشهداء
- گریه اهل بیت در هنگام خروج حضرت از مدینه
- بیان امام صادق(ع) در مورد قاتلین امام
- بیان امام صادق(ع) در مورد روزه در تاسوعا و عاشورا و شرح وقایع این دو روز
- صحائف ائمه و صحیفه امام حسین(ع)
- درخواست امام از مردم برای بیعت
- داستان شهربانو دختر یزدگرد
- دفن امام توسط امام
- سخنان امام سجاد(ع) پیرامون زیارت قبر امام
- خطبه سیدالشهدا در شب عاشورا
- تقاضای علی اکبر از امام حسین(ع)
- در فضیلت ابوالفضل العباس
- درباره آب نوشیدن امام هنگام شهادت
- در مورد انگشتری که از هر امام به دیگری ارث می‌رسد
- غیبگویی امام علی(ع) درباره ابن سعد
- قتل امام باعث غضب و تأخیر در فرج
- ندای منادی هنگام قتل سیدالشهداء
- لباس آوردن خزانه‌دار بهشت برای حسنین در شب عید
- زیارت قبر امام توسط جابر
- گفتگوی امام حسین(ع) در کودکی با ابورافع
- پاداش خداوند در عوض شهادت امام حسین(ع)
- تشابه حضرت سیدالشهداء و حضرت یحیی
- خطبه زینب در کوفه
- هنگام ورود اهل بیت به شام
- سر سید الشهداء در مجلس یزید
- آرایش نکردن زنان اهل بیت تا پنج سال و قتل ابن زیاد
- رفتار امام سجاد(ع) پس از شهادت پدر
- زائران امام حسین(ع)
- وداع امام حسین(ع)
- نماز امام صادق(ع) در مقام رأس الحسین
- حسنین جوانان اهل بهشت
- یکی از اشعار منسوب به سیدالشهداء
- رؤیاهایی از سیدالشهداء
- از فوائد تربت سیدالشهداء
- کسوف خورشید در روز عاشورا
- مهدی (عج) منتقم خون امام حسین(ع).[۶]
انتقاد از مقتل‌نویسان
فرمود امام صادق(ع) که چون زدند حسین پسر علی را به شمشیر، پس شتافته شد تا بریده شود سر او، فریاد زد فریاد کننده [ای] از سوی پروردگار از درون بارگاه و گفت:ای گروه سرگردان ستمکار! پس از پیغمبر خود دست به کار نکند خدا شما را برای روز جشن اضحی و نه روز جشن فطر. پس گفت امام صادق(ع): ناچار به خدا سوگند دست به کار نشدند و نخواهند شد هرگز تا به پا خیزد خونخواه حسین(ع).
مؤلف در ابتدای کتاب به انتقاد از برخی عزاداری‌ها و مقتل‌نگاران پرداخته که مطابق قواعد شرعی عمل نمی‌کنند، به گونه‌ای که موجب طعن و اعتراض دیگر ملل و مذاهب شده است. وی به عزاداران سفارش می‌کند که در عزاداری از حرام‌ها و مصیبت‌های ساختگی و از گستراندن بساط لهو و لعب و نواختن سازهای طرب‌آمیز خودداری نمایند.[۷]
او همچنین به نقد برخی مقاتل پرداخته که نقل‌های ضعیف را آورده و وقایعی مانند عروسی قاسم را که از تحریفات بوده و نزد اهل علم و حدیث جایی ندارد ذکر کرده‌اند. مؤلف در تأیید سخنان خود کتاب روضة الشهدا و المنتخب طریحی را نام می‌برد که به گفته او مشتمل بر عجایب و غرائب است.[۸]
روایت اول کتاب از امام رضا(ع) درباره حرمتِ ماه محرم در دوران جاهلیت و شکسته شدن حرمت حسین و خاندانش در این ماه است که موجب حزن و اندوه پیوسته خاندان پیامبر خدا (ص) شده است بر اساس این روایت برنامه امام موسی کاظم علیه‌السلام بر این بود که همین که ماه محرم می‌رسید دیگر خندان دیده نمی‌شد و شکسته حالی بر او غالب می‌شد تا ده روز از ماه محرم می‌گذشت، همین که روز عاشورا می‌شد، آن روز مصیبت و غم و گریه‌ی او بود و می‌گفت: این روزی است که حسین در آن کشته شد. [۹]
روایت پایانی کتاب سؤال ابوحمزه ثمالی از امام باقر(ع) است که با این که همه امامان قیام کننده به حق هستند چرا امام زمان قائم نامیده شده است و پاسخ امام باقر(ع) به این پرسش که چون امام حسین(ع) به شهادت رسید فرشتگان به بارگاه خدا ناله و شيون و بی تابی کردند... خداوند امامان نه‌گانه، از نسل حسين عليه السلام را، به آنها نماياند و با ديدن آنها ملائکه شاد گرديدند و ديدند که يکی از آنها به نماز ايستاده است و خدا با نشان دادن او به فرشتگان فرمود: من بوسيله اين «قائم» از قاتلان حسين عليه السلام انتقام خواهم گرفت.» «بذلک القائم أنتقم منهم» [۱۰]
چاپ
ارباب قمی این کتاب را در سال ۱۳۲۸ق نگاشت و در سال ۱۳۳۰ق به چاپ رسید.[۱۱] این اثر با عنوان «اربعین حسینیه یا چهل حدیث حسینی» در سال ۱۳۷۲ش توسط انتشارات اسوه وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه چاپ و انتشار یافت.
پیوند به بیرون
پانویس
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج ۱، ص۱۵۲؛ مدرس خیابانی، ریحانة الادب، ۱۳۳۵ش، ج ۳، ص۳۲۰؛ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق،ج ۱، ص۴۲۵.
- ↑ شریف رازی، آثار الحجة، ۱۳۳۵ش، ج۱، ص۲۲۱؛ زندگینامه حاج محمد ارباب قمی، ، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- ↑ نجوم امت (میرزا محمد ارباب)، ۱۳۶۵ش، ص۸۴.
- ↑ قمی، اربعین حسینیه، ۱۳۷۲ش، ص۱۱.
- ↑ قمی، اربعین حسینیه، ۱۳۷۲ش، ص۳۷۱.
- ↑ قمی، اربعین حسینیه، ۱۳۷۲ش، ص۳۸۵-۳۹۹.
- ↑ قمی، اربعین حسینیه، ۱۳۷۲ش، ص۸و۹.
- ↑ قمی، اربعین حسینیه، ۱۳۷۲ش، ص۸و۹.
- ↑ ارباب قمی، الاربعین الحسینیه، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش.
- ↑ ارباب قمی، الاربعین الحسینیه، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۱۰، ص۴۲.
منابع
- ارباب، محمد، اربعین حسینیه، انتشارات اسوه، ۱۳۷۲ش.
- «زندگینامه حاج محمد ارباب قمی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید: ۱۹ مهر ۱۴۰۱ش.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ق.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ بیروت
- شریف رازی، محمد، آثار الحجة یا دائرة المعارف حوزه علمیه قم، قم، انتشارات نوین، ۱۳۳۵ ش.
- شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
- مجله نور علم، نجوم امت۱۳(آیةالله میرزا محمد قمی)، تیر ۱۳۶۵ - شماره ۱۶.
- مدرس خیابانی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللقب، تهران، انتشارات علمی، ۱۳۳۵ش.