نهضت روحانیون ایران (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | علی دوانی |
| موضوع | تاریخ انقلاب اسلامی ایران |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱۰ |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه خیریه و فرهنگی امام رضا(ع)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی |
| تاریخ نشر | ۱۳۵۸ش |
| وبسایت ناشر | انتشارات مرکز اسناد انقلاب |
نهضت روحانیون ایران کتابی درباره تاریخ انقلاب اسلامی ایران نوشته علی دوانی به زبان فارسی. در این کتاب، به تاریخ فعالیت‌های سیاسی عالمان و روحانیان ایران پرداخته شده و بیشتر حجم آن مربوط به فعالیت‌های روحانیان با محوریت امام خمینی علیه حکومت پهلوی است.
این کتاب نسخه تکمیلی کتابی دیگر از نویسنده به‌نام «نهضت دوماهه روحانیون ایران» با موضوع اعتراض روحانیان به تصویب‌نامه قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال ۱۳۴۱ش است.
بی‌طرفی در گزارش فعالیت‌های سیاسی عالمان و استفاده از اسناد منتشر نشده، از ویژگی‌های کتاب نهضت روحانیون ایران شمرده شده است. این کتاب نخستین بار در سال ۱۳۵۸ش منتشر و پس از آن چندین بار تجدید چاپ شد.
نویسنده
علی رجبی دَوانی (۱۳۰۸-۱۳۸۵ش)، روحانی شیعه و پژوهشگر و نویسنده.[۱] از فعالیت‌های علمی دوانی، مشارکت در تأسیس مجله دینی و علمی مکتب اسلام و مؤسسه دارالتبلیغ اسلامی بوده است.[۲] او همچنین جلساتی را به‌صورت هفتگی علیه فرقه بهایی در خانه‌اش تشکیل داد و به تربیت مبلغان در این حوزه مشغول شد.[۳]
دوانی تا پایان عمر حدود هشتاد اثر شامل تألیف، ترجمه، تصحیح و تحقیق منتشر کرد. موضوع آثار وی بیشتر شرح‌حال‌نویسی و تاریخ است.[۴]
انگیزه و پیشینه تألیف
انگیزه تألیف کتاب نهضت روحانیون ایران، به ثبت رساندن فعالیت‌های سیاسی عالمان و روحانیون شیعه و جلوگیری از تحریف یا حذف آن از تاریخ دانسته شده است.[۵]
علی دوانی نویسنده کتاب، در سال ۱۳۴۱ش پس از اعتراضات به تصویب‌نامه قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی و لغو آن،[یادداشت ۱] کتابی به نام «نهضت دوماهه روحانیون ایران» منتشر کرد. [۶] این کتاب دارای دو بخش مقدمه و متن، و شامل اعلامیه‌ها و دیگر اسناد در اعتراض به لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی است.[۷] جمع‌آوری اسناد برای نگاشتن این کتاب، به‌صورت مخفیانه در دوره حکومت پهلوی انجام شد.[۸]
دوانی پس از انتشار کتاب نهضت دوماهه روحانیون ایران، به گردآوری اسناد و مدارک مربوط به انقلاب اسلامی ایران ادامه داد و قبل از انقلاب دو جلد از مجموعه کتاب نهضت روحانیون ایران را نگاشت. این دو جلد گسترش‌یافته کتاب نهضت دو ماهه روحانیون ایران بود.[۹] دیگر جلدهای کتاب نهضت روحانیون پس از انقلاب اسلامی ایران کامل شد.[۱۰]
محتوا
کتاب نهضت روحانیون ایران، به تاریخ فعالیت‌های سیاسی عالمان و روحانیان ایران پرداخته است. بیشترین حجم کتاب (از جلد سوم تا دهم) مربوط به فعالیت‌های روحانیان با محوریت امام خمینی علیه حکومت پهلوی است.[۱۱]
نویسنده در جلد اول و دوم، فعالیت‌های سیاسی روحانیان در ادوار گذشته (پیش از سال ۱۳۴۱ش) را به صورت مختصر بررسی کرده[۱۲] که برخی از آنها عبارتند از: فعالیت‌های خواجه نصیرالدین طوسی، علامه حلی، سربداران، شهید اول، شهید ثانی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و سید ابوالقاسم کاشانی .[۱۳]
دوانی نهضت روحانیان ایران از سال ۱۳۴۱ش به بعد را به سه دوره تقسیم کرده است: دوره اول که از مهرماه ۱۳۴۱ش با تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی شروع شد. دوره دوم که با انقلاب سفید و مخالفت امام خمینی آغاز شد و به ماجرای حمله به مدرسه فیضیه در ۲ فروردین ۱۳۴۲ش و پس از آن، به تبعید خمینی از قم به تهران انجامید. دوره سوم که با اعتراض امام خمینی به قصد تصویب کاپیتولاسیون[یادداشت ۲] آغاز شد و به تبعید وی به ترکیه و پس از آن به نجف انجامید. این دوره شامل بازگشت امام خمینی به ایران و سقوط حکومت پهلوی نیز می‌شود.[۱۴]
ویژگی‌ها
کتاب نهضت روحانیون ایران نخستین کتاب درباره شرح فعالیت‌های امام خمینی و روحانیون شیعه علیه حکومت شاهنشاهی پهلوی شمرده شده است.[۱۵] نویسنده، این کتاب را بزرگ‌ترین و جامع‌ترین تاریخ انقلاب اسلامی ایران خوانده است.[۱۶]
برخی از ویژگی‌های این کتاب را چنین دانسته‌اند: بی‌طرفی علمی در گزارش فعالیت‌های سیاسی عالمان[۱۷] و گروه‌های سیاسی،[۱۸] استفاده از اسناد منتشر نشده،[۱۹] پرداختن به تاریخ نهضت‌های مناطق مختلف ایران و منحصر نشدن به تهران.[۲۰]
نشر
کتاب نهضت روحانیون ایران برای بار نخست در سال ۱۳۵۸ش به چاپ رسید.[۲۱] این اثر همچنین در یازده جلد توسط بنیاد فرهنگی امام رضا(ع) در سال ۱۳۶۰ش و در پنج جلد (ده جلد در پنج مجلد) توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال‌های ۱۳۷۷[۲۲] و ۱۳۹۴ش[۲۳] منتشر شده است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «یاد یار: یادبود استاد علی دوانی»، در مجله پژوهش‌های نهج‌البلاغه، ص۲۰۳.
- ↑ «یاد یار: یادبود استاد علی دوانی»، در مجله پژوهش‌های نهج‌البلاغه، ص۲۰۳.
- ↑ «زندگی‌نامه و مصاحبه با استاد علامه آیت‌الله علی دوانی»، سایت علما و عرفا به‌نقل از نشریه افق حوزه.
- ↑ «آیت‌الله علی دوانی؛ کارنامه»، ص۲۳۱.
- ↑ «نهضت روحانیون ایران همچنان در صدر وقایع‌نگاری نهضت اسلامی»، جوان آنلاین.
- ↑ نورایی‌نژاد، «گفتگو با علامه محقق علی دوانی»، ص۹۷ و ۹۸.
- ↑ دوانی، نهضت دوماهه روحانیون ایران، پیشگفتار ویراستار، ۱۳۹۳ش، ص۱۴.
- ↑ «نهضت روحانیون ایران همچنان در صدر وقایع‌نگاری نهضت اسلامی»، جوان آنلاین.
- ↑ نیکبخت، «پیش‌کسوت تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی»، تاریخ شفاهی ایرانی.
- ↑ «کتاب نهضت روحانیون ایران»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ اسلامی، «نگاهی به مطالعات تاریخی در آثار استاد علی دوانی»، ص۱۱۶ و ۱۱۷.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، تهران، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۳۷.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، تهران، ۱۳۹۴ش، ج۱ و ۲، فهرست.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، تهران، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۳۳-۳۵.
- ↑ کتاب نهضت روحانیون ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «گفتگو با حجة الاسلام و المسلمین استاد علی دوانی»، ص۱۴۰ و ۱۴۱.
- ↑ نیکبخت، «پیش‌کسوت تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی»، تاریخ شفاهی ایرانی.
- ↑ «نهضت روحانیون ایران همچنان در صدر وقایع‌نگاری نهضت اسلامی»، جوان آنلاین.
- ↑ نیکبخت، «پیش‌کسوت تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی»، تاریخ شفاهی ایرانی.
- ↑ اسلامی، «نگاهی به مطالعات تاریخی در آثار استاد علی دوانی»، ص۱۱۷.
- ↑ «نهضت روحانیون ایران همچنان در صدر وقایع‌نگاری نهضت اسلامی»، جوان آنلاین.
- ↑ اسلامی، «نگاهی به مطالعات تاریخی در آثار استاد علی دوانی»، ص۱۱۷.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، تهران، ۱۳۹۴ش.
یادداشت
- ↑ در ۱۴ مهر ۱۳۴۱ش، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که در قانون اساسی سابق پیش‌بینی شده بود، تغییراتی یافت و قید قسم به قرآن و شرط اسلام و مرد بودن از آن برداشته شد. تصویب این لایحه پس از اعتراضات امام خمینی و روحانیان و پس از دو ماه و دو روز، در ۱۸ آذر ۱۳۴۱ش، لغو شد.
- ↑ لایحه احیاء مصونیت قانونی اتباع آمریکایی در ایران.
منابع
- «آیت‌الله علی دوانی؛ کارنامه»، در بزرگداشت مرحوم آیت‌الله علی دوانی، دوره ۱، مهر ۱۳۸۶ش.
- اسلامی، محمدجعفر، «نگاهی به مطالعات تاریخی در آثار استاد علی دوانی»، در فصلنامه جستار، شماره ۳۷ و ۳۸، تابستان و پاییز ۱۳۸۹ش.
- انصاری قمی، ناصرالدین، «درگذشت نویسنده، مورخ و محقق اسلامی: استاد علی دوانی»، در مجله مکتب اسلام، سال ۴۶، شماره ۱۲، اسفند ۱۳۸۵ش.
- دوانی، علی، نهضت دوماهه روحانیون ایران به منظور دفاع از اصول مقدس اسلام، بی‌جا، رهنمون، ۱۳۹۳ش.
- دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۴ش.
- کتاب نهضت روحانیون ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۷ فروردین ۱۳۹۹ش.
- «گفتگو با حجةالاسلام والمسلمین استاد علی دوانی»، در مجله پژوهش‌های نهج‌البلاغه، شماره ۲ و ۳، زمستان ۱۳۸۰ و بهار ۱۳۸۱ش.
- «گفتگو با علامه محقق، علی دوانی»، تدوین محمدحسن رجبی دوانی، با مصاحبه فاطمه نورائی‌نژاد، در فصلنامه گنجینه اسناد، شماره ۶۵، بهار ۱۳۸۶ش.
- «یاد یار: یادبود استاد علی دوانی»، در مجله پژوهش‌های نهج‌البلاغه، شماره ۱۹ و ۲۰، بهار ۱۳۸۶ش.
- نورایی نژاد، فاطمه، گفتگو با علامه محقق علی دوانی، در گنجینه اسناد، شماره ۶۵، بهار ۱۳۸۶ش.
- «نهضت روحانیون ایران همچنان در صدر وقایع‌نگاری نهضت اسلامی»، جوان آنلاین،
- نیکبخت، رحیم، «پیش‌کسوت تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی»، تاریخ شفاهی ایرانی، تاریخ بازدید: ۱۷ فروردین ۱۳۹۹ش.