زینب دختر خُزَیمَة بن حارث (درگذشته ۴ق)، از همسران پیامبر(ص) مشهور به امُّ المساکین. وی پس از جدایی از طفیل بن حارث به همسری برادر او، عبیده بن حارث درآمد. پس از شهادت عبیده در جنگ بدر، رسول خدا(ص) او را به همسری برگزید اما این وصلت چند ماه بیشتر طول نکشید و در ۳۰ سالگی درگذشت. پیامبر اکرم(ص) او را در قبرستان بقیع به خاک سپرد.
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | زینب بنت خزیمة بن حارث بن عبدالله بن عمرو بن عبدمناف بن هلال بن عامر بن صعصعه عامری |
| لقب | امُّ المساکین • ام‌المؤمنین |
| درگذشت | ربیع الثانی سال سال ۴ هجری قمری |
| مدفن | قبرستان بقيع |
نسب
نسب پدری او را چنین ذکر کرده‌اند: بنت خزیمة بن حارث بن عبدالله بن عمرو بن عبدمناف بن هلال بن عامر بن صعصعه عامری است.[۱]
ابن عبدالبر از قول ابی الحسن جرجانی او را خواهر میمونه بنت حارث از همسران پیامبر(ص) معرفی کرده. سپس می‌افزاید «این مطلب را از کسی غیر از ایشان ندیدم.»[۲] ابن حبیب بغدادی نیز میمونة بنت حارث را جزو خواهران مادری او ذکر کرده است.[۳]
 | |
| خدیجه دختر خویلد | (ازدواج: ۲۵ عام‌الفیل) |
| سوده دختر زمعه | (ازدواج: قبل از هجرت) |
| عایشه دختر ابوبکر | (ازدواج: ۲ق) |
| حفصه دختر عمر بن خطاب | (ازدواج: ۳ق) |
| زینب دختر خزیمه | (ازدواج: ۳ق) |
| ام سلمه دختر ابوامیه | (ازدواج: ۴ق) |
| زینب دختر جحش | (ازدواج: ۵هجری) |
| جویریه دختر حارث | (ازدواج: ۵ یا ۶ق) |
| ام‌حبیبه| دختر ابوسفیان | (ازدواج: ۶ یا ۷ق) |
| ماریه دختر شمعون | (ازدواج: ۷ق) |
| صفیه دختر حیی | (ازدواج: ۷ق) |
| میمونه دختر حارث | (ازدواج: ۷ق) |
لقب
زینب بنت خزیمه را به سبب عطوفت و مهربانی با درماندگان و مستمندان، امّ المساکین (مادر مستمندان) لقب دادند[۴]. او در روزگار جاهلی نیز به همین لقب مشهور بوده است.[۵]
ازدواج با پیامبر اکرم (ص)
بین مورخان در اینکه زینب قبل از ازدواج با پیامبر (ص) همسر ِ کدام شخص بوده، اختلاف است؛ بنا به قول مشهور او همسر طفیل بن حارث بن مطلب بن عبدمناف بود ولی از او طلاق گرفت و به عقد برادر طفیل، عبیدة بن حارث درآمد[۶] عبیده در غزوه بدر زخمی شد و در شصت و چهار سالگی در صفراء جان داد.[۷] البته در برخی از منابع آمده که زینب در ابتدا به همسری جهم بن عمرو بن حارث پسر عموی عبیده بن حارث درآمد.[۸] اما گویا کار به جدایی کشیده و او با عبیده ازدواج کرده است. در برخی از منابع هم زینب، همسر عبدالله بن جحش معرفی شده است عبدالله در غزوه احد به شهادت رسید.[۹]
پس از شهادت شوهرش، پیامبر اکرم(ص)، زینب را برای خود خواستگاری کرد[۱۰] وی امر خود را به پیامبر (ص) واگذار نمود.[۱۱] پیامبر در رمضان سال سوم هجرت با او ازدواج نمود.[۱۲] هر چند در چگونگی خواستگاری پیامبر (ص) و مهریه او اختلافاتی دیده می‌شود.[۱۳]
درگذشت
وی پس از ۸ ماه زندگی با پیامبر (ص) در ربیع الثانی ۴ق درگذشت.[۱۴] برخی مدت زندگی او با پیامبر اکرم(ص) را دو یا سه ماه ذکر کرده‌اند. [۱۵]رسول خدا بر او نماز گزارد و او را در بقیع به خاک سپرد.[۱۶]
زینب هنگام وفات حدود سی سال داشت[۱۷] او و خدیجه(س) تنها همسران پیامبر(ص) بودند که در زمان حیات پیامبر (ص) از دنیا رفتند.[۱۸] مورخان او را نخستین فرد از همسران رسول خدا (ص) می‌دانند که در مدینه درگذشته است. پیامبر (ص) از او فرزندی نداشت.[۱۹]
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۸۵۳؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ۱۴۱۸ق، ص۲۷۴؛ ابن هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۶۴۸؛ ابن الاثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۲۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۸۵۳
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۸۵۳
- ↑ ابن حبیب بغدادی، المحبر، دار الآفاق، ص۱۰۶-۱۰۹؛ نیز نگاه کنید به: ابن الاثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۲۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۸۵۳
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۶۴۸؛ ابن الاثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۲۹
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۹۱؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۱۶۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۲۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۸۵۳
- ↑ طبری،تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص۵۴۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۲۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۹۱
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۲۹
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۶۴۸
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۱۵۷؛ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۸۵۳؛ ابن الاثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۲۹
- ↑ طبری،تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۱۱، ص۵۹۶؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۰۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۹۱
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۹۱
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۸۵۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۹۱؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۳ق، ص۲۵۵؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۰۶؛ طبری،تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۱۱، ص۵۹۶
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۱۱، ص۵۹۵-۵۹۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۹۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۶۴۷؛ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۵۹۹؛ ابن الاثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۱۴
- ↑ نویری، نهایة‌الإرب، ۱۴۲۳ق، ص۱۷۸؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۱۱، ص۵۹۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۹۱
- ↑ تاریخ خلیفه بن خیاط، ۱۹۹۵م، ص۲۷؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۱، ص۴۵.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۱۱، ص۵۹۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۹۱
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۹۱
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۱، ص۴۵.
- ↑ بیهقی، دلائل النبوه، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۵۹
منابع
- ابن الاثیر الجزری، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفكر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء و مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۲م.
- ابن حبیب بغدادی، المحبر، تحقیق ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده، بی‌تا.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن حزم اندلسی، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- ابن سعد، الطبقات الكبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالكتب العلمیة، الطبعه الأولی، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- ابن عبد البر، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲م.
- ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
- بلاذری،أحمد بن یحیی، انساب الأشراف، تحقیق سهیل زكار و ریاض زركلی، بیروت، دار الفكر، الطبعه الأولی، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
- بیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۵م.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دار الكتاب العربی، الطبعه الثانیة، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷ق.
- نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الإرب فی فنون الأدب، قاهره، دارالکتب و الوثائق القومیه، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.