آیه نجاست مشرکان
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه نجاست مشرکان |
| واقع در سوره | سوره توبه |
| شماره آیه | ۲۸ |
| جزء | ۱۰ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | نجاست مشرکان و ممنوعیت ورود ایشان به مسجدالحرام |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | فقهی |
آیهٔ نِجاسَت مُشرِکان، بیست و هشتمین آیهٔ سورهٔ توبه است که از ورود مشرکان به مسجد الحرام، به جهت نجاستشان، منع می‌کند. این آیه بیانگر یکی از چهار فرمانی است که توسط امام علی(ع) در سال نهم هجری بر مشرکان قرائت شد. برخی از فقیهان شیعه، آیه را دلیل بر نجاست ذاتی غیرمسلمانان دانسته؛ اما برخی دیگر دلالت این آیه بر نجاست ذاتی را نپذیرفتهاند.
متن و ترجمه آیه
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنيكُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شاءَ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ حَكيمٌ
اى كسانى كه ايمان آوردهايد، حقيقت اين است كه مشركان ناپاک‌اند. پس نبايد از سال آینده به مسجدالحرام نزدیک شوند و اگر [در اين قطع رابطه] از فقر بیمناکید، پس به زودى خدا- اگر بخواهد- شما را به فضل خويش بىنياز مىگرداند؛ كه خدا داناى حكيم است.[۱]
محتوا
آیه نجاست مشرکان، از مؤمنان خواسته که از ورود مشرکان به مسجدالحرام، به خاطر نجاستشان، جلوگیری کنند.[۲] در برخی کتب فقهی این آیه را، آیهٔ نجاست مشرکان خوانده‌اند.[۳]
آیه در سال نهم قمری نازل شده و از فرمان‌های چهارگانه‌ای را بیان کرده است که امام علی(ع) دستور داشت بعد از مراسم حج، برای مشرکان قرائت کند.[۴] از دیگر مفاد این فرمان، اعلام برائت از مشرکان و منع از طواف به صورت عریان بر گِرد خانهٔ خدا بود.[۵]
به گفته فخرالدین رازی از مفسران اهل‌سنت، به نظر برخی، مراد از مشرکان، تنها بت‌پرستان هستند و برخی معنای آن را تمام کفار و غیرمسلمانان دانسته‌اند.[۶]
فضل بن حسن طبرسی در مجمع‌البیان، نوشته است: حکمِ ممنوعیت حج، موجب نگرانی مسلمانان از قطع روابط تجاری با مشرکان شد؛[۷] ازاین‌رو در ادامهٔ آیه، خداوند به مؤمنان وعده داده است که با بخشش خودش، جماعت مسلمانان را بی‌نیاز خواهد کرد.[۸]
کاربرد فقهی
برخی از فقها واژه مشرک را به معنای غیرمسلمان دانسته و با استناد به این آیه، اهل‌کتاب را نجس شمرده‌اند.[۹] به گفتهٔ فاضل مقداد از فقهای قرن هشتم و نهم، فتوای بیشتر فقهای شیعه همین است.[۱۰] گروهی دیگر دلالت این آیه را بر نجاست مشرکان نپذیرفتهاند.[۱۱] به نظر محسن حکیم واژهٔ نجس در این آیه و در کاربردهای نخستینش در صدر اسلام، به معنی نجاست شرعی نیست و ممکن است بر پلیدی درونی مشرکین یا معنایی دیگر دلالت داشته باشد.[۱۲]
به‌گفته فاضل مقداد، فقیهان اهل سنت، نسبت‌دادن نجاست به مشرکان در این آیه عارضی بوده و به خاطر تماس ایشان با نجاساتی مثل شراب و یا خوک است.[۱۳]
پانویس
- ↑ سوره توبه، آیه ۲۸.
- ↑ سبزواری نجفی، ارشادالأذهان، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۹۶.
- ↑ نگاه کنید به بحرالعلوم، مصابیح‌الأحکام، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۳۴۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۳۴۸.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۲۲۹.
- ↑ رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۶، ص۲۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۳۳.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۲۲۹.
- ↑ جناتی، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، ص۱۳۸.
- ↑ حلی مقداد، کنزالعرفان، ج۱، ص۴۶.
- ↑ صدر، بحوث فی شرح العروة الوثقی، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۶۴.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ حلی مقداد، کنزالعرفان، قم، ج۱، ص۴۶.
منابع
- سبزواری نجفی، محمد بن حبیب‌الله، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۱۹ق.
- بروجردی، سیدمهدی بحرالعلوم، مصابیح الأحکام، قم، منشورات میثم التمار، ۱۴۲۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- فخرالدین رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
- جناتی، محمدابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن.
- حلی، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان فی فقه القرآن، قم.
- صدر، شهید، سیدمحمدباقر، بحوث فی شرح العروة الوثقی، قم، مجمع الشهید آیة‌الله الصدر العلمی، ۱۴۰۸ق.
- حکیم، سیدمحسن طباطبایی، مستمسک العروة الوثقی، قم، مؤسسة دارالتفسیر، ۱۴۱۶ق.