غسل میت
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
| فروع دین |
|---|
 |
| نماز |
|
نماز واجب • نماز مستحبی • نمازهای یومیه • نماز جمعه • نماز عید • نماز جماعت • نماز آیات • نماز میت • ارکان نماز • واجبات نماز |
| دیگر عبادت‌ها |
|
روزه • خمس • زکات • حج • جهاد امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
| احکام طهارت |
|
وضو • غسل • تیمم نجاسات • مطهرات |
| احکام مدنی |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث |
| احکام خانواده |
| ازدواج • ازدواج موقت • تعدد زوجات • نشوز • محارم • طلاق • مهریه • شیردادن • آمیزش • استمتاع • صیغه ازدواج • ام ولد • ظهار • لعان • ایلاء • خلع و مبارات |
| احکام قضائی |
| قضاوت • دیات • حدود • قصاص • تعزیرات |
| احکام اقتصادی |
| عقود: (تجارت • مضاربه • اجاره) • محرمات (رشوه • ربا • احتکار • مکاسب محرمه) • احکام وابسته (مجهول المالک، وجوهات شرعی • کفاره • جزیه) |
| احکام دیگر |
| حجاب • صدقه • نذر • تقلید • خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها • وقف • قسم • فسخ • ابراء • اقاله • وقف |
| جستارهای وابسته |
|
بلوغ • فقه • احکام شرعی • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروه • نیت • قصد قربت • مسائل مستحدثه |
غُسل مَیِّت از غُسل‌های واجب به معنای شستن میت مسلمان با شرایطی خاص است و انجام دادن آن بر دیگر مکلفان واجب کفایی است. در این غسل، شخصِ درگذشته را سه بار با آب مخلوط به سِدر، آب مخلوط به کافور و آب خالص می‌شویند.
محتویات
اهمیت غسل میت
پس از درگذشت مسلمان، بر دیگران واجب کفایی است او را غسل داده و پس از کفن کردن و نماز میت، دفن کنند. ۲۷۸ حدیث در دو کتاب وسائل الشیعه و مستدرک آن، جزئیات احکام غسل میت را بیان کرده‌اند.
در روایات پاداش فراوانی برای غسل دهنده میت بیان شده و این کار را عامل دور شدن آتش آخرت، نور هدایت کننده به بهشت و آمرزش گناهان غیر کبیره یک سال او دانسته‌اند.[یادداشت ۱]
غسل امامان معصوم(ع)
بر اساس روایات متعدد، هر امامی را تنها امام بعدی غُسل می‌دهد،[یادداشت ۲] پس از درگذشت امام مهدی(عج)، امام حسین(ع) رجعت کرده و غسل و نماز میت آن حضرت را بر عهده خواهند داشت.[۱]
شهید در معرکه
مسلمانی که در میدان جهاد شهید شده باشد نیاز به غسل میت و کفن نداشته و او را با همان لباسهایی که بر بدن دارد دفن می‌کنند. برخی غسل دادن شهید را جایز هم نمی‌دانند.[۲]
کودکان
در صورتی که پدر یا مادر کودک (و همچنین دیوانه) فوت شده، مسلمان باشد باید وی را مانند سایر مسلمانان غسل داد. جنین سقط شده تا پیش از چهارماهگی نیاز به غسل ندارد و او را در پارچه‌ای پیچیده و دفن می‌کنند ولی اگر چهار ماه جنین تمام شده بود، باید او را هم غسل داد.[۳]
غسل پس از قصاص
اگر حاکم شرع کسی را به اعدام محکوم کند، فرد می‌تواند پیش از اعدام، خودش غسل میت را انجام دهد و در این صورت لازم نیست او را مجددا غسل دهند.[۴]
ناپاکی بدن میت پیش از غسل
بدن مسلمانی که از دنیا رفته است تا قبل از غسل میت ناپاک بوده و اگر چیزی با رطوبت به آن برخورد کند نجس می‌شود، چنانچه بدن میت سرد شده باشد لمس آن باعث وجوب غُسل مَسِّ مَیت بر کسی که مرده را لمس کرده می‌شود ولی لمس او پس از اتمام غسل میت چنین حکمی نداشته و بدن میت هم پاک می‌شود.
کیفیت غسل میت
بر اساس فتوای مشهور مراجع تقلید، واجب است میت سه غسل داده شود: با آب آمیخته به سِدر، با آب آمیخته به کافور و با آب خالص. واجب است غسل به ترتیب یاد شده انجام گیرد و در صورت عدم رعایت ترتیب، باید اعاده شود تا ترتیب رعایت گردد. در غسل میت همچون دیگر غسل‌ها پس از نیت و قصد قربت، باید ابتدا سر و گردن، سپس سمت راست و پس از آن سمت چپ میت شسته شود. عورت و ناف نیز با هر دو طرف شسته می‌شوند.[۵]
انجام غسل میت به صورت ارتماسی درست نیست[۶] و پیش از غسل لازم است تمامی بدن میت از نجاسات پاک باشد. برخی نیز پاک کردن هر قسمت قبل از غسل دادن آن بخش را کافی می‌دانند.[۷]
مقدار سدر و کافور نباید آنقدر زیاد باشد که باعث مضاف شدن آب گردد. اینقدر نیز نباید کم باشد که آمیختگی آب با آنها معلوم نباشد.[۸]
چنانچه سدر یا کافور پیدا نشود، غسل با آب معمولی کافی است، در این صورت برخی یک غسل را کافی می‌دانند.[۹] چنانچه غسل دادن میت با آب ممکن نباشد، تیمّم جایگزین آن می‌گردد؛ لیکن در این‌که همچون غسل باید سه بار تیمّم داده شود یا یک بار کفایت می‌کند، اختلاف است.[۱۰]
برای کسی که در حال جنابت یا حیض از دنیا رفته همان غسل میت کافی است و نیاز به غسل جنابت یا حیض جداگانه ندارد. برخی احتیاط کرده‌اند که غَسّال با همان نیت غسل میت، نیت غسل جنابت یا حیض نیز داشته باشد.[۱۱]
شرایط غسل دهنده
به کسی که مرده را غسل می‌دهد غَسّال یا مرده شور گفته می‌شود. غسال باید مسلمان و شیعه دوازده امامی، بالغ و عاقل باشد.[۱۲] به جز در مورد زن و شوهر، لازم است میت مرد را مرد، و میت زن را زن غسل بدهد و بیشتر فقیهان، غسل داده شدن توسط محرم‌های غیر هم‌جنس را در شرایط عادی جایز نمی‌دانند.[۱۳] برخی معتقدند زن و شوهر باید از زیر لباس یکدیگر را غسل دهند.[۱۴]
اگر غسّال با دستکش مرده را بشوید و بدن او را لمس نکند لازم نیست غسل مس میت انجام دهد.
پول گرفتن برای غسل میت
به فتوای بیشتر مراجع تقلید پول گرفتن برای غسل میت حرام است و برخی اصلِ غسل را هم باطل می‌دانند، هرچند برای کارهای مقدماتی و نظافت می‌توان اجرت گرفت.[۱۵]
جُستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ:مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یغَسِّلُ مَیتاً إِلَّا یتَبَاعَدُ عَنْهُ لَهَبُ النَّارِ وَ یوَسِّعُ اللَّهُ عَلَیهِ الصِّرَاطَ بِقَدْرِ مَا یبْلُغُ الصَّوْتُ وَ یعْطَی نُوراً حَتَّی یوَافِی الْجَنَّةَ»؛ رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «هیچ مؤمنی نیست که میتی را غسل دهد، مگر این‌که حرارت آتش از او دور شود و خداوند مسیر عبور او از پل صراط را به مقداری که صدایش می‌رسد، وسعت بخشد و نور‌ی به او می‌دهند که با آن به بهشت رسد». شیخ مفید، الاختصاص، محقق و مصحح:غفاری، علی اکبر، محرمی زرندی، محمود، ص ۴۰، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق
امام محمدباقر علیه‌السلام فرمود: «مؤمنی نیست که جنازه مؤمنی را غسل دهد، و به هنگام پهلو به پهلو کردن او بگوید: اَللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا بَدَنُ عَبْدِکَ الْمُؤْمِنِ قَدْ أَخْرَجْتَ رُوحَهُ مِنْهُ وَ فَرَّقْتَ بَینَهُمَا فَعَفْوَکَ عَفْوَکَ؛ بار الها! این بدن بنده تو است که روح را از آن جدا کردی و در میان آن دو جدایی انداختی، پس او را بیامرز، او را بیامرز؛ مگر این‌که خداوند گناهان یک سال او را غیر از گناهان کبیره می‌آمرزد». شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۹۵، دارالشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «کسی که جنازه مؤمنی را غسل دهد و حق امانت را درباره او ادا کند، خداوند او را می‌آمرزد». راوی پرسید: چگونه حق امانت را ادا کند؟! آن حضرت فرمود: «آنچه را که می‌بیند، فاش نکند». شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۹۵، دارالشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق - ↑ امام صادق(ع):«إنّ الامام لایغسله الا الامام» همانا فقط امام، امام را غسل می‌دهد.(اصول کافی، ج ۱، ص ۳۸۴.) همچنین هفت روایت در بحارالانوار جلد ۲۷ ص ۲۸۸ وارد شده که بعضی از آنها دلالت می‌کند امام باید توسط امام بعدی غسل داده شود.
منابع
- مختلف الشیعة فی احکام الشریعه، حسن بن یوسف العلامة الحلی (م. ۷۲۶ ق.)، به کوشش مرکزالابحاث والدراسات الاسلامیة، اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۲ ق.
- العروة الوثقی، سید محمد کاظم یزدی (م. ۱۳۳۷ ق.)، پنجم، قم،دار التفسیر، اسماعیلیان، ۱۴۱۹ ق.
- جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، محمد حسن نجفی (م. ۱۲۶۶ ق.)، هفتم، بیروت،دار احیاء التراث العربی.
- مستند العروة الوثقی، تقریرات آیة الله خوئی (م. ۱۴۱۳ ق.)، مرتضی بروجردی، قم، مدرسة‌دار العلم، [بی تا].
- مستمسک العروة الوثقی، سید محسن حکیم (م. ۱۳۹۰ ق.)، اول، قم، مؤسسه‌دار التفسیر، ۱۴۱۶ ق.
- الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، یوسف بحرانی (م. ۱۱۸۶ ق.)، به کوشش علی آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ ش.
- تذکرة الفقهاء، حسن بن یوسف العلامة الحلی (م. ۷۲۶ ق.)، به کوشش مؤسسه آل البیت(علیه‌السلام)لاحیاء التراث، اول، قم، ۱۴۱۴ ق.
