 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
غُسل جمعه از مهم‌ترین غسل‌های مستحبی است که در روز جمعه به‌جا می‌آورند. وقت انجام آن از اذان صبح جمعه تا ظهر است. می‌توان قضای آن را بعد از ظهر جمعه یا شنبه نیز انجام داد. کیفیت انجام این غسل مثل سایر غسل هاست و به هر دو صورت ترتیبی و ارتماسی انجام می شود. به فتوای اکثر مراجع تقلید، با این غسل نمی‌توان نماز خواند و باید وضو گرفت.
ارزش غسل جمعه
به فتوای اکثر فقیهان شیعه، غسل جمعه مستحب مؤکد است[۱] و حتی برخی فقیهان در قرون گذشته آن را واجب دانسته‌اند.[۲] پیامبر اکرم(ص) در اهمیت غسل روز جمعه به حضرت علی(ع) فرموده است: «هیچگاه غسل جمعه را ترک نکن، هر چند ناچار باشی از پول غذا و خوراک خود صرفه جویی کرده و برای غسل خرج کنی؛ زیرا غسل جمعه یکی از بزرگ‌ترین و برترین کارهای مستحب است.»[۳] و امام علی (ع) هرگاه می‌خواست کسی را سرزنش کند می‌فرمود: «تو حتّی از کسی که غسل روز جمعه را ترک می‌کند ناتوان‌تری.»[۴]
امام صادق(ع) فرمود: غسل جمعه، پاکیزگی و کفاره است از گناهان، از جمعه تا جمعه دیگر.[۵] مشهور است[یادداشت ۱] که اگر کسی چهل هفته غسل جمعه را ترک نکند بدنش در قبر سالم می‌ماند ولی روایتی مبنی بر این مطلب وجود ندارد.[۶][یادداشت ۲]
وقت و کیفیت غسل جمعه
وقت غسل جمعه از اذان صبح روز جمعه تا ظهر است[۷] و بهتر است نزدیک ظهر آن را به جا آورند.[۸] اگر کسی احتمال می‌دهد در روز جمعه دسترسی به آب ندارد می‌تواند روز پنج‌شنبه غسل کند.[۹]
چنانچه غسل جمعه را تا اذان ظهر روز جمعه انجام ندهد، می‌تواند قضای آن را پس از زوال خورشید (بعد از ظهر) و روز شنبه به جا آورد. برخی گفته‌اند: اگر غسل جمعه پس از زوال روز جمعه انجام شود، احتیاط آن است که فرد آن را بدون نیتِ ادا و قضا به جا آورد.[۱۰]
کیفیت انجام غسل جمعه همانند دیگر غسلها است. یعنی به دو گونه ترتیبی و ارتماسی انجام می‌شود.[۱۱]
جایگزینی غسل جمعه به جای وضو
به فتوای اکثر مراجع تقلید غسل جمعه از وضو کفایت نمی‌کند و برای نماز باید وضو گرفته شود.[۱۲][۱۳]
چنانچه پس از غسل جمعه، حَدَثی (چیزهایی که وضو یا غسل را باطل می‌کند) ایجاد شود، نیازی به تکرار غسل نیست و اعاده حتی مستحب نیز نمی‌باشد.[۱۴]
دعای غسل جمعه
مستحب است هنگام غسل جمعه این دعا خوانده شود: «أشْهَدُ أنْ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَریک لَهُ وَأنَّ مُحَمَّداً عَبْدُه وَرَسوُلُه. اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَاجْعَلْنی مِنَ التَّوَّابینَ وَاجْعِلْنی مِنَ الْمُتَطَهِّرین: گواهی می‌دهم که خدایی جز ذات یگانه پروردگار بی‌همتا نیست و گواهی می‌دهم که محمد بنده (خاص) او و پیغامبر اوست. بار خدایا درود فرست بر محمد(ص) و آل محمد و مرا از توبه کنندگان و پاکان قرار ده».[۱۵]
پانویس
- ↑ المعتبر ۱/ ۳۵۳ ؛ تذکرة الفقهاء ۲/ ۱۳۷ ۱۳۸ ؛ علامه حلی، مختلف الشیعة، ج۱، ص۳۱۸ ۳۱۹.
- ↑ الهدایة، ص۱۰۲؛ المقنع، ص۱۴۴.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ج۷۸، ص۱۲۹.
- ↑ علل الشرایع، ج۲، ص۲۸۵.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۱۲.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه
- ↑ کفایة الاحکام، ج۱، ص۳۸؛ جواهر الکلام، ج۵، ص۷ ۸.
- ↑ جواهر الکلام، ج۵، ص۱۳.
- ↑ جواهر الکلام، ج۵، ص۱۵.
- ↑ مصباح الفقیه، ج۶، ص۱۴؛ العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۳.
- ↑ مسئله ۵۳۰
- ↑ آیات عظام سیستانی، مکارم، خوئی، تبریزی، وحید : با این غسل می‌شود نماز خواند، ولی مستحب است وضو هم بگیرد
- ↑ مختلف الشیعة، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۷؛ موسوعة الخوئی، ج۱۰، ص۳۴.
- ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۵.
یادداشت
- ↑ محمدتقی بهجت درپاسخ به سؤالی دراین باره گفته: بنده چهل روز ندیده‌ام؛ ولی تعبیر به مداومت دارد. البته استبعادی هم ندارد؛ خیلی از اجساد علما و صلحا دیده شده که پس از سال‌ها همچنان تازه مانده است.https://bahjat.ir/fa/content/9343
- ↑ متن روایتی که منسوب به پیامبر(ص)است:«من اغتسل غسل الجمعة اربعین جمعة لم یتفسخ بدنه فی القبر»؛ «پیامبر اکرم(ص):هر کس موفق شود چهل جمعه پشت سر هم غسل کند بدنش در قبر متلاشی نشده و نخواهد پوسید.» این روایت در منابع روایی یافت نشده است ولی برخی محققان ادعا کرده‌اند که چنین روایتی هست.
منابع
- تحریر الاحکام، علامه حلی، مؤسسة الامام الصادق(ع)، قم
- الحدائق الناضرة، یوسف بحرانی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم
- جواهر الکلام، محمد حسن نجفی، دار احیاء التراث، بیروت
- ریاض المسائل، سید علی طباطبایی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم
- العروة الوثقی، سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم
- غنیة النزوع، سید حمزة بن علی بن زهرة الحلبی، مؤسسة الامام الصادق(ع)، قم
- المختصر النافع، محقق حلی، دارالاضواء، بیروت
- مختلف الشیعة، علامه حلی، مکتب الاعلام الاسلامی، قم
- مدارک الاحکام، سید محمد بن علی موسوی عاملی، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم
- مستمسک العروة، سید محسن طباطبایی حکیم، دار احیاء التراث العربی، بیروت
- مستند الشیعة، احمد بن محمد مهدی نراقی، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، مشهد
- مصباح الفقیه، آغا رضا بن محمد هادی همدانی، مؤسسة النشر الاسلامی
- مصباح الهدی، محمدتقی آملی، فردوسی طهران
- من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، دفتر انتشارات اسلامی، قم
- موسوعة الخوئی، سید ابوالقاسم خویی، مؤسسة الخویی الاسلامیة
- مهذب الاحکام، سید عبدالاعلی سبزواری، مؤسسة المنار، قم
- النهایة، محمد بن الحسن الطوسی، دار الکتاب العربی، بیروت
پیوند به بیرون