 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
استمنا یا خودارضایی انجام کاری غیر از آمیزش، با دست و غیر آن است که باعث خارج شدن منی از انسان شود. فقیهان استمنا را حرام و از گناهان کبیره می‌دانند. مجازات استمنا تعزیر است و حاکم شرع مقدار آن را تعیین می‌کند. اگر استمنا به خروج منی بینجامد، منجر به احکامی می‌شود که واجب‌شدن غسل جنابت برای انجام کارهایی مثل نماز و باطل‌شدن روزه از جملهٔ آنهاست.
مفهوم‌شناسی
استمنا یا خودارضایی آن است که انسان با خود یا دیگری، از روی شهوت کاری کند که از او منی بیرون آید.[۱] در فقه، «استمنا» برای مردان به کار رفته است و به خودارضایی زنان، استشها می‌گویند.[۲] از استمنا در باب‌های صوم[۳] اعتکاف،[۴] حج[۵] و حدود سخن گفته شده است.[۶] در روایات نیز از این کار نهی شده است. باب تحریم استمناء، از کتاب وسایل‌الشّیعه، به این روایات اختصاص دارد.[۷] بنابر روایتی کسی که استمنا کند خدا به او نظر نمی‌کند.[۸]
حرمت استمنا
استمنا از نظر فقهی حرام است هر چند که منجر به خروج منی نشود.[۹] برخی از فقها، آن را جزو گناهان کبیره دانسته‌اند.[۱۰] مستند آنان در حرمت آن، آیات قرآن و روایات است.[۱۱] فقیهان برای اثبات حرمت استمنا، به آیه ۶ سوره مؤمنون استناد کرده‌اند. براساس این آیه، هر گونه لذت جنسی به جز طریق همسر و کنیز ممنوع شده است.[۱۲]
برخی از فقیهان، استمنا را در موارد ضرورت مانند جایی که تشخیص بیماری و درمان متوقف بر آن است جایز می‌دانند.[۱۳] همچنین به فتوای برخی از فقیهان شیعه، استمنا با دست همسر و کنیز جایز است.[۱۴] البته علامه حلی این مورد را هم حرام می‌داند.[۱۵]
احکام فقهی
در منابع فقهی، برای استمنا، در صورتی که منجر به خروج منی شود، احکامی بیان شده است:
- جنابت: فردی که جُنُب می‌شود برای نمازخواندن، ورود به مسجد و برخی دیگر از کارها باید غسل جنابت کند.[۱۶]
- باطل‌شدن روزه: استمنا روزه را باطل می‌کند و به سبب آن، کفاره بر انسان واجب می‌شود. به فتوای فقیهان شیعه، باطل‌کردن روزه با کار حرام، کفاره جمع (آزادکردن بنده، دو ماه روزه و اطعام شصت فقیر) دارد.[۱۷] با این حال، برخی از مراجع تقلید گفته‌اند برای باطل‌کردن روزهٔ ماه رمضان با استمنا، بنا بر احتیاط مستحب، کفاره جمع پرداخت شود.[۱۸]
- باطل‌شدن اعتکاف: استمنا باعث می‌شود روزه و به سبب آن، اعتکاف هم باطل شود.[۱۹] برخی معتقدند استمنا به‌خودی‌خود هم مبطل اعتکاف است. ازاین‌رو اگر در شب هم انجام شود، اعتکاف را باطل می‌کند.[۲۰]
- استمنا در حال اِحرام موجب کفّاره است[۲۱] و کفّاره آن یک شتر است.[۲۲] همچنین بیشتر فقیهان معتقدند که اسمتنا در حال احرام موجب باطل‌شدن حج نیز می‌شود.[۲۳]
مجازات استمنا
مجازات استمنا تعزیر است و مقدار و چگونگی آن را حاکم شرع تعیین می‌کند.[۲۴] در صورت تکرار این عمل، مجازات شدیدتری برای آن در نظر گرفته می‌شود.[۲۵] به گفته صاحبْ‌جواهر، استمنا، با گواهی دو مرد عادل یا یک بار اقرار استمناکننده ثابت می‌شود.[۲۶]
عوارض استمنا
برخی، برای استمنا، آثار جسمی و روانی و اجتماعی هم بیان کرده‌اند:
- پیامدهای جسمانی: ضعف بینایی، ضعف قوای جسمانی، عقیم‌شدن، ضعف مفاصل و لرزش دست؛
- پیامدهای روحی و روانی: ضعف حافظه و حواس‌پرتی، اضطراب، انزوا، افسردگی، بی‌نشاطی، پرخاشگری، کسالت دائمی و ضعف اراده؛
- عوارض اجتماعی: ناسازگاری خانوادگی، بی‌میل شدن به همسر و ازدواج، ناتوانی در ارتباط جنسی و دیر ازدواج کردن.[۲۷]
پانویس
- ↑ عبدالمنعم، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، دار الفضیلة، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ سهراب‌پور، خلوت شیطانی، ۱۳۹۰ش، ص۱۵.
- ↑ سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۱۷۸؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۷۲.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۲۵۷.
- ↑ ابن‌حمزه، الوسیلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۹؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۳۸۱.
- ↑ ابن‌حمزه، الوسیلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۹؛ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ص۷۹۱.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۰، ص۳۵۲-۳۵۵.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۰، ص۳۵۴-۳۵۵.
- ↑ عاملی، مدار الاحکام، ۱۴۱۱ق، ج۶، ص۶۱.
- ↑ نگاه کنید به: نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۴۷.
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، موسوعة الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۱۲، ص۲۱۹و۲۲۰.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۸ق، ج۴، ص۲۴۲؛ قطب الدین راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۴۴.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل مراجع، دفتر انتشارات اسلامی، ج۱، ص۹۷۸.
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، موسوعة الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۱۲، ص۲۱۹و۲۲۱.
- ↑ علامه حلی، تذکرة الفقها، ۱۳۸۸ق، ص۵۷۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص۵۰۷-۵۰۸.
- ↑ شیخ بهایی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۴۶۲.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۱، ص۹۷۸.
- ↑ نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۷، ص۲۰۷.
- ↑ خویی، منهاج الصالحین، ج۱، ص۲۹۲.
- ↑ ابن‌حمزه، الوسیلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۹؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۳۸۱.
- ↑ نجم‌الدین حلی، ایضاح الترددات الشرایع، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۲۳۱
- ↑ نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۰، ص۳۶۷-۳۶۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۴۷،۶۴۹؛ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ص۷۹۱؛ ابن‌ادریس حلی، کتاب السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۵۳۶.
- ↑ نگاه کنید به: ابن‌حمزه طوسی، الوسیله، ۱۴۰۸ق، ص۴۱۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۴۹.
- ↑ تاثیرات استمنا بر زندگی زناشویی
منابع
- ابن‌ادریس حلی، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌حمزه طوسی، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیلة، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۸ق.
- بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن، رساله توضیح المسایل (مراجع)، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، چاپ سوم، ۱۴۱۶ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحين، قم، مدينة العلم، ۱۴۱۰ق.
- سهراب‌پور، علی، خلوت شیطانی: خود ارضایی و راه درمان آن، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰ش.
- سید مرتضی، الانتصار فی انفرادات الإمامیة، مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۵ق.
- شیخ بهایی، بهاء‌الدین، جامع عباسی و تکمیل آن محشی، چاپ جدید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۲۹ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویة، چاپ سوم، ۱۳۸۸ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، جماعة المدرسین، ۱۴۱۰ق.
- عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، تصحیح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، بیروت، ۱۴۱۱ق.
- عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، قاهره، دار الفضیلة، بی‌تا.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۳۸۸ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۴۱۴ق.
- قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبة الله، فقه القرآن، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۵ق.
- مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السّلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۵ش.
- مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، موسوعة الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب أهل البیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۳ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق محمود قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
- نجم‌الدین حلی، إیضاح ترددات الشرائع، مصحح: سید مهدی رجایی، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۲۸ق.