محمد حرزالدین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ←آثار رجالی |
imported>Hasaninasab جز added Category:مقاله‌های بدون اولویت using HotCat |
||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
[[رده:مدفونان در نجف]] | [[رده:مدفونان در نجف]] | ||
[[رده:رجالیان شیعه قرن14(قمری)]] | [[رده:رجالیان شیعه قرن14(قمری)]] | ||
[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]] | |||
نسخهٔ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۱:۵۱
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | شیخ محمد حرزالدین |
| تاریخ تولد | ۱۲۷۳ق |
| محل زندگی | نجف |
| تاریخ وفات | ۱۳۶۵ق |
| محل دفن | محلۀ عماره |
| شهر وفات | نجف |
| خویشاوندان سرشناس | خاندان حرزالدین |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سیدحسین بن مهدی قزوینی، میرزاحسین خلیلی تهرانی، محمدطه نجف، آخوند خراسانی، سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، عبداللّه مامَقانی و... |
| شاگردان | سید رضا هندی، سید ابوتراب نهاوندی، سیدمهدی بن علی غریفی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی و ... |
| تألیفات | کتاب المسائل سه جلد؛ الطهارة و انواعها، در دو جلد؛ کتاب الصلاة و الصوم و الزکاة و الخمس؛ الغیبة؛ معارف الرجال و ... |
شیخ محمد حرزالدین (۱۲۷۳-۱۳۶۵ق) فقیه، اصولی، ادیب و رجالی شیعی قرن چهاردهم هجری قمری، صاحب کتاب معارف الرجال و مشهورترین فرد خاندان حرزالدین است. وی از شاگردان میرزاحسین خلیلی تهرانی، محمدطه نجف، آخوند خراسانی و سید محمدکاظم طباطبایی یزدی بود. از شاگردان مشهور وی می‌توان به سید شهاب الدین مرعشی نجفی اشاره کرد. شیخ محمد از جمله علمای پرنویس بوده و حدود هفتاد اثر در علوم گوناگون به او نسبت داده‌اند. گفته شده است که مشهورترین آنها کتابی درباره غیبت امام زمان(عج) است.
زندگی‌نامه
وی در ۱۲۷۳ق در نجف متولد شد. پدرش، علی بن عبدالله حرزالدین، از شاگردان شیخ موسی کاشف الغطاء، شیخ علی کاشف الغطاء و صاحب جواهر و از نزدیکان و خاصان علی کاشف الغطاء به شمار می‌رفت.[۱]
محمد در چهار سالگی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی و تربیت برادرانش، عبدالحسین و حسن، قرار گرفت. وی تحصیل علوم دینی را از نوجوانی آغاز کرد و به کمک هوش زیاد و حافظه قوی و پشتکار خود در مدتی کوتاه دروس مقدماتی را به پایان رساند.[۲]
اساتید
وی نزد استادان متعددی فقه و اصول و کلام و دیگر علوم را فرا گرفت و از عالمان بسیاری اجازه روایت و گواهی اجتهاد دریافت کرد، که از آن جمله‌اند:[۳]
به گفته مرعشی نجفی[۴] وی صِحاح سِتّه را نیز از طریق سیدشکری آلوسی بغدادی روایت می‌کرد.
شیخ محمد حرزالدین در بسیاری از علوم، از جمله فقه، اصول، حدیث، رجال و تراجم، ادبیات، تاریخ و سِیر، قرائت خط کوفی، طب، هیئت و علوم غریبه، تبحر داشت و شعر نیز می‌سرود.[۵]
شاگردان
او حلقه درس مهمی داشت و شاگردان متعددی نزد او تربیت شدند یا از وی اجازه روایت گرفتند، که شماری از آنها عبارت‌اند از:[۶]
- محمدبن جعفرزاهد
- جعفر بن حسین استرآبادی
- میرزا صادق خلیلی
- محمدتقی و محمد فرزندان استادش میرزاحسین خلیلی تهرانی
- سید رضا هندی
- سید ابوتراب نهاوندی
- سیدمهدی بن علی غریفی
- سید شهاب الدین مرعشی نجفی.
سلوک علمی و اخلاقی
صراحت لهجه، بیان شیوا و جذاب، حسن خلق، تواضع، احسان به فقرا و نیازمندان، ساده زیستی و زهد و تقوا را از جمله ویژگی‌های او در سلوک علمی و اخلاقی‌اش برشمرده‌اند.[۷] محمد حرزالدین در ۱۳۶۵ق وفات کرد و در کنار خانه‌اش و مسجدی که در آن اقامه جماعت می‌کرد، در محله عماره نجف به خاک سپرده شد.[۸]
آثار
شیخ محمد آثار و تألیفات بسیاری در علوم گوناگون داشت که به گفته نوه‌اش، محمدحسین حرزالدین،[۹] بالغ بر هفتاد اثر است. برخی از آنها عبارت‌اند از:[۱۰]
- کتاب المسائل که دوره کامل فقه استدلالی است، در سه جلد
- الطهارة و انواعها، در دو جلد
- کتاب الصلاة و الصوم و الزکاة و الخمس
- احکام المَوْتی
- مفتاح النجاة
- مفتاح النجاح و مختصرالمفتاح، که رساله عملیه مختصر اوست و در ۱۳۴۳ در نجف به چاپ رسید
- القواعدالفقهیة و قواعدالاحکام
آثار اصولی
- مصادرالاصول
- جامع الاصول
- حاشیه بر برخی کتاب‌های اصولی، از جمله معالم الاصول حسن بن زین الدین، القوانین میرزای قمی و الرسائل شیخ مرتضی انصاری.[۱۱]
آثار کلامی
- الاحتجاج
- الاحتجاج علی الکتابیینْ (یا علی الیهود و النصاری)
- الاسلام و الایمان، الامامة
- الغیبة که در آن به اثبات زنده بودن امام دوازدهم شیعه (عج) پرداخته است و چند تن از علما بر آن تقریظ نگاشته‌اند.و به گفتۀ جعفر شیخ باقر آل محبوبه مشهورترین آثار او است.[۱۲]
دیگر آثار
همچنین حرزالدین درباره طب و هیئت و ریاضی قدیم و نیز علوم غریبه کتاب‌ها و رساله‌هایی نگاشته است، از جمله:
- الطب و اساس العلاج
- کتاب الفوائد در طب یونانی، به فارسی
- ایضاح التحریر، در هندسه، که شرحِ کتاب تحریر اصول اقلیدس خواجه نصیرالدین طوسی است
- نجاةالداعین و وسیلة الخاطئین، در ادعیه و طلسمات
- مفاتیح الفوائد
- شرح الدائرة الهندیة
- الاسرار النجفیة[۱۳]
وی در ادبیات نیز آثار متعددی دارد، از جمله:
- المصادر الصرفیة
- قواعداللغات
- وَشی البُرود که دیوان شعر اوست[۱۴]
آثار رجالی
همچنین درباره علم رجال و تراجم چند اثر مهم نگاشته است:
- الفوائد الرجالیة
- قواعدالرجال و فوائد المقال
- مراقدالمعارف، که تحقیقی است درباره مقابر سادات و علما، که ابتدا در ۱۳۹۱ در نجف و سپس در ۱۴۱۲ در قم چاپ شد.
مَعارِفُ الرِّجال فی تَراجُمِ العلماءِ و الاُدَباء، معروف به معارف الرجال، مشهورترین اثر رجالی و تراجمی شیخ محمد حرزالدین است. این کتاب به زبان عربی است و شرح حال ۵۵۶ تن از عالمان و ادیبان حدود نیمه قرن دوازدهم تا نیمه قرن چهاردهم را دربر دارد. این اثر در ۱۳۶۵ق در نجف به چاپ رسیده است.
اعقاب
فرزندان محمد حرزالدین، عبدالکریم و علی بودند. عبدالکریم را ادیب دانسته‌اند.[۱۵] شیخ علی از عالمان دینی و فردی فاضل و نیکوسیرت وصف شده است. وی که از پدرش اجازه روایت داشت، در ۱۳۷۲ یا ۱۳۷۳ق درگذشت.[۱۶]
محمدحسین حرزالدین، فرزندعلی، نیز عالم دینی بود. وی در ۱۳۳۳ق متولد شد. علاوه بر پدرش و سیدمحمدباقر احسائی، نزد سید محسن حکیم و سیدابوالقاسم خویی درس خواند.[۱۷] وی در ۱۴۱۹ق در نجف وفات کرد.[۱۸] النجف فی التاریخ اثر اوست. از وی همچنین تقریرات درسهای فقه و اصول استادانش و تحقیق و حاشیه نویسی بر معارف الرجال جد خود محمد حرزالدین به جامانده است.[۱۹]
پانویس
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ج۲، ص۹۶ـ۹۸.
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۵.
- ↑ رجوع کنید به بحرالعلوم، الفوائد الرجالیة، ج۱، ص۱۴۲؛ حرزالدین، معارف الرجال،ج۱، ص۱۲۸، ۲۴۳، ۲۵۵ـ۲۵۶، ۲۷۴، مقدمه محمدحسین حرزالدین، معارف الرجال، ص۶ـ۸، ج۲، ص۲۰ـ۲۱، ۲۲۲، ۳۲۸، ۳۶۱ـ۳۶۴؛ آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۱۶۷؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۵.
- ↑ مرعشی نجفی، الاجازة الکبیرة، ص۱۳۴.
- ↑ آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۱۶۶؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۶ـ ۵۰۷؛ برای نمونه اشعار او رجوع کنید به خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۹ـ۵۱۳.
- ↑ رجوع کنید به حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۸۳، ۳۳۹ـ۳۴۰، ۳۷۲، مقدمه محمدحسین حرزالدین، معارف الرجال، ص۸ـ۹، ج۲، ص۲۶۹، پانویس ۱، ج۳، ص۲۳۵؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۶؛ مرعشی نجفی، الاجازة الکبیرة، ص۱۳۳.
- ↑ رجوع کنید به خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۶؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، همان مقدمه، ص۴ـ۵.
- ↑ آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۱۶۸؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۷.
- ↑ رجوع کنید به حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، مقدمه، ص۹.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج۲۱، ص۳۵۴؛ عواد، معجم المؤلفین العراقیین، ج۳، ص۱۳۲؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، همان مقدمه، ص۱۰ـ۱۲؛ قس آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج۲۰، ص۳۳۰، که برخی از این آثار را جزئی از کتاب المسائل دانسته است.
- ↑ رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج۲۱، ص۹۶؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۸ـ۵۰۹؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، مقدمه، ص۹.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج۱۶، ص۱۷۵، ج۲۶، ص۳۰، ۴۶؛ آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها،ج۲، ص۱۶۷ـ۱۶۸؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، همان مقدمه، ص۱۰.
- ↑ نک: آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج۱۱، ص۶۶، ۱۲۴، ج۲۱، ص۳۰۶، ۳۷۷، ج۲۴، ص۵۸؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۸ـ۵۰۹؛ حزرالدین، ج۱، همان مقدمه، ص۱۱ـ۱۲.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج۹، قسم ۳، ص۹۸۶، ج۲۵، ص۹۳؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۹؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، همان مقدمه، ص۱۱.
- ↑ رجوع کنید به آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۱۶۸؛ تمیمی، مشهد الامام، ج۳، ص۱۰۷.
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، همان مقدمه، ص۸؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۵؛ تمیمی، مشهد الامام، ج۳، ص۱۰۷.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال، ستون ۴۵۰؛ عواد، معجم المؤلفین العراقیین، ج۳، ص۱۵۰؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۲، ص۲۰۱ـ۲۰۲، پانویس ۱؛ قس امینی، معجم رجال الفکر و الادب، ج۱، ص۴۰۷ که او را متولد ۱۳۴۹ دانسته است.
- ↑ ابوحمزه ثمالی، تفسیر القرآن الکریم، مقدمه عبدالرزاق حرزالدین، ص۳.
- ↑ عواد، معجم المؤلفین العراقیین، ج۳، ص۱۵۰؛ امینی، معجم رجال الفکر و الادب، ج۱، ص۴۰۷.
منابع
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- همو، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران، ۱۳۳۷ش.
- جعفربن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
- ثابت بن دینار ابوحمزه ثمالی، تفسیر القرآن الکریم، چاپ عبدالرزاق محمدحسین حرزالدین، قم، ۱۳۷۸ش.
- محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف، ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
- همو، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف، ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
- محمدمهدی بن مرتضی بحرالعلوم، رجال السید بحرالعلوم، المعروف بالفوائد الرجالیة، چاپ محمدصاق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران، ۱۳۶۳ش.
- محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، او، مدینة النجف، نجف، ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
- محمد حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم، ۱۴۰۵ق.
- علی خاقانی، شعراء الغری، او، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم، ۱۴۰۸ق.
- کورکیس عواد، معجم المؤلفین العراقیین فی القرنین التاسع عشر و العشرین، بغداد، ۱۹۶۹م.
- شهاب الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیرة، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَة، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم، ۱۴۱۴ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامۀ جهان اسلام