سید یونس موسوی اردبیلی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سید یونس بن محمدتقی موسوی اردبیلی |
| لقب | آیت‌الله العظمی |
| تاریخ تولد | ۱۲۹۳ق/۱۲۵۵ش یا ۱۲۹۶ق |
| محل زندگی | اردبیل و مشهد |
| تاریخ وفات | ۱۳۷۷ق/۱۳۳۷ش |
| محل دفن | مشهد |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | شیخ الشریعه اصفهانی، آخوند خراسانی، سید محمدکاظم یزدی و محمدتقی شیرازی |
| محل تحصیل | اردبیل، زنجان، نجف و کربلا |
| تألیفات | حاشیه بر العروة الوثقی و... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رضاشاه |
| اجتماعی | مرجع تقلید |
سید یونس موسوی اردبیلی (۱۲۹۳ یا ۱۲۹۶-۱۳۷۷ق) از مراجع تقلید شیعه و استادان حوزه علمیه در مشهد بود. وی در واقعه مسجد گوهرشاد مخالف سیاست‌های ضد دینی رضاشاه بود که توسط حکومت دستگیر و مدتی به تهران و اردبیل تبعید شد. او پس از چند سال به مشهد بازگشت و به فعالیت دینی خود ادامه داد. آخوند خراسانی، سید محمدکاظم یزدی و میرزا محمدتقی شیرازی از استادان او بودند. رساله عملیه او «وجیزة المسائل» نام داشت.
زندگینامه
سید یونس بن محمدتقی موسوی اردبیلی از مراجع تقلید بود که مردم آذربایجان، اردبیل، خراسان، تهران و... مقلد او بودند.[۱] وی سال ۱۲۹۳ق[۲] یا ۱۲۹۶ق[۳] در اردبیل زاده شد.[۴] بخشی از دروس حوزه را در اردبیل و سپس در زنجان آموخت.[۵] سال ۱۳۱۰ق[۶] یا ۱۳۱۹ق[۷] جهت ادامه تحصیل راهی نجف شد. مدتی نیز در کربلا تحصیل کرد.[۸] او علاوه بر تحصیل، به تدریس نیز اشتغال داشت.[۹] سال ۱۳۴۶ق[۱۰] یا ۱۳۴۸ق[۱۱] به اردبیل بازگشت و به سامان دادن امور مذهبی مردم آن شهر پرداخت.[۱۲]
سال ۱۳۵۳ق[۱۳] / ۱۳۱۴ش[۱۴] پیش از واقعه مسجد گوهرشاد[۱۵] به مشهد رفت. پس از آن واقعه مدت کوتاهی به تهران و سپس به اردبیل تبعید شد.[۱۶] سال ۱۳۶۱ق[۱۷] یا ۱۳۶۲ق[۱۸] به مشهد بازگشت. تا سال ۱۳۷۷ق در مشهد به تدریس علوم حوزوی و اقامه جماعت در بارگاه امام رضا(ع) مشغول شد.[۱۹] در این سال به منظور معالجه به تهران رفت[۲۰] و در ۲۱ ذی‌القعده ۱۳۷۷ق در آنجا وفات یافت.[۲۱] جنازه‌اش را در دارالسعاده حرم امام رضا(ع) دفن کردند.[۲۲]
استادان و شاگردان
برخی از استادان سید یونس اردبیلی عبارتند از:
شاگردان
برخی شاگردان اردبیلی عبارتند از:
- کاظم مدیرشانه‌چی
- محمد واعظ‌زاده خراسانی
- سید جواد مصطفوی
- ابراهیم سلطانی گل‌شیخی
- میرزا حسین واعظ
- محمدعلی علمی[۲۸]
آثار
برخی از آثار سید یونس اردبیلی عبارت است از:
- حاشیه بر العروة الوثقی
- وجیزة المسائل (رساله عملیه)
- صلاة المسافر
- قاعده لا ضرر
- فروع العلم الإجمالی
- معتقدات القاصر فی أصول الدین[۲۹]
واقعه مسجد گوهرشاد
سال ۱۳۱۴ش با رسیدن خبر دستور رضاشاه برای تغییر لباس به مشهد، مراجع روحانی جلساتی در منزل سید یونس اردبیلی تشکیل دادند، در یکی از این جلسات تصمیم گرفته شد که سید حسین طباطبایی قمی به تهران رفته با رضاشاه وارد مذاکره شود اما قمی را در شهر ری دستگیر و به عتبات تبعید کردند. این خبر، اجتماعات و اعتراضات شدیدتر را به دنبال داشت و مردم در منزل سید یونس اردبیلی اجتماع کردند اما به دلیل عدم گنجایش جمعیت، مردم به مسجد گوهرشاد رفته و واقعه معروف مسجد گوهرشاد پیش می‌آید.[۳۰]
یک روز پس از کشتار مسجد گوهرشاد (۲۲ تیر ۱۳۱۴) اردبیلی همراه عده‌ای از روحانیون دستگیر و روانه زندان شدند. پس از چند روز به تهران منتقل و تبعید شد.[۳۱] پس از مدتی او را از تهران به اردبیل فرستادند. چند سال بعد دوباره به مشهد مهاجرت کرد و به تعلیم و تربیت طلاب علوم دینی پرداخت.[۳۲]
تک‌نگاری
چند کتاب در معرفی سید یونس اردبیلی:
- کنگره بزرگداشت آیت‌الله اردبیلی، شب افروز: مجموعه مقالات و سخنرانی‌های کنگره بزرگداشت مرحوم حضرت آیت الله العظمی سید یونس اردبیلی، تهران، عابد، ۱۳۸۸ش.
- مولایی، عادل، سرو چمان: تحلیل و بررسی زندگانی فقیه اهل بیت عصمت و طهارت سید یونس موسوی نجفی اردبیلی، تبریز، جمعیت وطن، ۱۳۸۶ش.
- نیکبخت، رحیم، مبارزات آیت الله سید یونس اردبیلی به روایت اسناد و خاطرات، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۵ش.
پانویس
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶؛ مرسلوند، رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۱۲۷.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱؛ جلالی، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۷۵.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱؛ جلالی، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۷۵.
- ↑ جلالی، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۷۵.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶؛ مرسلوند، رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۱۲۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶ِ؛ مرسلوند، رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱.
- ↑ جلالی، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص ۷۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶؛ مرسلوند، رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ «اردبیلی» ج۲، ص۶۴؛ جلالی، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص ۷۶.
- ↑ مرسلوند، رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶؛ جلالی، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص ۷۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص ۶۰۷.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص61.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص ۶۰۷؛ جلالی، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص ۷۷.
- ↑ «اردبیلی»، ج۲، ص۶۴؛ جلالی، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص ۷۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶؛ «اردبیلی»، ج۲، ص64.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶؛ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۶۱؛ «اردبیلی»، ج۲، ص۶۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶؛مرسلوند، رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۰۶؛ جلالی، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص ۷۶.
- ↑ «مروری بر زندگی و مبارزات سیاسی آیت‌الله سید یونس اردبیلی»، مرکز بررسی اسناد تاریخی
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص ۶۰۷.
- ↑ مرسلوند، رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۱۲۸
- ↑ مرسلوند، رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۱۲۸
- ↑ مرسلوند، رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص ۱۲۹.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۳۰ق.
- «اردبیلی» در دایرة المعارف تشیع، ج۲، تهران، سازمان دایرة المعارف تشیع، ۱۳۶۸ش.
- جلالی، غلامرضا و دیگران، مشاهیر مدفون در حرم رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.
- شریف‌رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
- مرسلوند، حسن، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، تهران، الهام، چاپ دوم، ۱۳۷۶ش.
- «مروری بر زندگی و مبارزات سیاسی آیت‌الله سید یونس اردبیلی»، مرکز بررسی اسناد تاریخی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ خرداد ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۳ آبان ۱۴۰۳ش.