ابن داوود قمی
| محدث و فقیه شیعی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوالحسن محمد بن احمد بن داوود |
| تاریخ وفات | ۳۶۸ق |
| شهر وفات | بطحیه |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سلامة بن محمد • محمد بن حسن بن احمد بن ولید قمی • محمد بن یعقوب کلینی • ابن عقده • علی بن حسین بن موسی بن بابویه |
| شاگردان | شیخ مفید • ابن غضائری • ابن عبدون • ابوغالب زراری • ابن نوح |
| اجازه روایت به | محمد بن عبدالله بن عبدالرحمان بن سمیع |
| تألیفات | کتاب المزار • کتاب البیان عن حقیقة الصیام • کتاب الذخائر و ... |
ابوالحسن محمد بن احمد بن داوود (م۳۶۸ق)، معروف به اِبْنِ‌داوودِ قُمی محدث و فقیه شیعی قرن چهارم هجری قمری که در خاندانی اهل علم زاده شد و در بغداد اقامت گزید، از مشایخ وی می‌توان به کلینی، ابن عقده و پدر شیخ صدوق اشاره کرد، از تألیفات متعدد او تنها یک نسخه خطی از کتاب المزار باقی مانده است.
زندگانی
پدر ابن داوود، احمد بن داوود از محدثانی بود که نجاشی[۱] او را توثیق کرده است. مادرش خواهر محدث موثق سلامة بن محمد اَرزَنی بود که پس از ازدواج با احمد بن داوود همراه او به قم رفت و محمد در آنجا به دنیا آمد.
ابن داوود در بطحیه درگذشت و همانجا نیز دفن گردید. استخوان‌های وی سپس به بغداد منتقل و در مقابرِ قریش دفن شد.[۲]
از محدثین شیعی
ابن داوود چندی پیش از ۳۳۳ق رهسپار بغداد شد و در آنجا اقامت گزید و به تدریس حدیث پرداخت.[۳] از گفته نجاشی[۴] که او را شیخ و عالم شیعه بین قمیان در زمان خود معرفی کرده، مرتبه علمی او دانسته می‌شود. همو از ابن غضائری نقل کرده که وی کسی را حافظ‌تر و فقیه‌تر و آشناتر به حدیث از ابن داوود ندیده بوده است.[۵]
وی بجز پدر و دایی‌اش سلامه بن محمد از افراد بسیاری از جمله محمد بن حسن بن احمد بن ولید قمی، محمد بن یعقوب کلینی، ابن عقده و پدر شیخ صدوق روایت کرده است.[۶]
علاوه بر پسرش احمد[۷] کسانی چون شیخ مفید، ابن غضائری، ابن عبدون، ابوغالب زراری و ابن نوح نیز از او روایت کرده‌اند.[۸] همچنین وی در ۳۶۰ ق به محمد بن عبدالله بن عبدالرحمان بن سمیع اجازه روایت داده است.[۹]
آثار
از تألیفات متعدد او تنها یک نسخه خطی از کتاب المزار باقی مانده است [۱۰] که احتمالاً همان کتاب الزیارات و الفضائل است که ابن طاووس در اقبال الاعمال [۱۱] از آن نقل کرده است.
آثار منسوب به ابن داوود به گزارش نجاشی[۱۲] عبارتند از:
- کتاب البیان عن حقیقة الصیام
- کتاب الحدیثین المختلفین
- کتاب الذخائر
- کتاب الرد علی ابن قُولَویه فی الصیام
- کتاب الرد علی المظهر الرخصه فی المسکر
- کتاب الرساله فی عمل السلطان
- کتاب السبحة[۱۳]
- کتاب صلوات الفرج و ادعیتها
- کتاب العلل
- کتاب فی عمل شهر رمضان
- کتاب الممدوحین و المذمومین [۱۴]
لازم به ذکر است که کتاب «الرد علی ابن قولویه فی الصیام» در ردّ نظر ابن قولویه فقیه معاصر ابن داوود مبنی بر عدم نقصان ماه رمضان نوشته شده بوده [۱۵] و ابن قولویه نیز متقابلاً در دفاع از نظر خود کتاب الرد علی ابن داوود فی عدد شهر رمضان را نوشته است.[۱۶]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال، ص۹۵.
- ↑ ابن غضایری، تکمله رسالة...، ص۱۰۴؛ نجاشی، رجال، ص۳۸۵.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۱۹۲، ص۳۸۴.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۳۸۴.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۳۸۴.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۳۵، ۶۰، ۸۲، ۱۹۲، ۴۵۵؛ طوسی، تهذیب، ج۱، ص۳۰۲؛ در مورد دیگر مشایخ وی نک: نجاشی، رجال، ص۵۰، ۹۷، ۳۷۳؛ طوسی، رجال، ص۴۵۴؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۴، ص۳۳۲.
- ↑ طوسی، رجال، ص۴۴۹.
- ↑ زراری، رسالة فی آل اعین، ص۲۸؛ نجاشی، رجال، ص۸۲؛ طوسی، فهرست، ص۱۳۶.
- ↑ ابن طاووس، عبدالکریم، فرحة الغری، ص۱۴۰-۱۴۱.
- ↑ آستان، فهرست، ج۲، ص۵۱.
- ↑ ابن طاووس، الاقبال، ص۵۶۷-۵۶۸.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۳۸۴.
- ↑ یا کتاب الشیخه؛ قهپایی، ج۵، ص۱۳۴، که تصحیف به نظر می‌رسد.
- ↑ نیز نک: طوسی، فهرست، ص۱۳۶.
- ↑ ابن طاووس، علی، الاقبال، ص۶.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۱۲۴.
منابع
- آستان قدس، فهرست؛
- ابن طاووس، عبدالکریم، فرحه الغری، نجف، ۱۳۶۸ق / ۱۹۴۹م.
- ابن طاووس، علی، اقبال الاعمال، تهران، ۱۳۹۰ق.
- ابن غصائری، حسین، «تکمله رساله ابن غالب الزراری فی آل اعین »، همراه کتاب رساله فی آل اعین.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، نجف، ۱۳۹۸ق.
- زراری، ابوغالب، رساله فی آل اعین، به کوشش سید محمد علی موحد ابطحی، اصفهان، ۱۳۹۹ق.
- طوسی، محمد، تهذیب الاحکام، به کوشش حسن موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۰۱ق /۱۹۸۱م.
- طوسی، محمد، الرجال، نجف، ۱۳۸۰ق /۱۹۶۱م.
- طوسی، محمد، فهرست، به کوشش محمد صادق بحرالعلوم، نجف، المکتبه المرتضویه؛ قهپایی، عنایت الله، مجمع الرجال، به کوشش علامه اصفهانی، اصفهان، ۱۳۸۷ق.
- نجاشی، احمد، رجال، قم، ۱۰۴۷ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دايرة المعارف بزرگ اسلامی