ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان کَراجَکی (م ۴۴۹ق) از علمای شیعه در قرن چهارم و پنجم و از شاگردان شیخ مفید و شیخ طوسی است که برخی از علمای شیعه و سنی جایگاه علمی و شخصیت وی را ستوده‌اند. وی از اندیشمندان متأخر مکتب بغداد به شمار می‌رود.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان کَراجَکی |
| تاریخ تولد | نیمه دوم قرن چهارم هجری |
| محل زندگی | بغداد |
| تاریخ وفات | ۴۴۹ ق |
| شهر وفات | صور (لبنان) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | شیخ مفید، شیخ طوسی، نجاشی، سلار دیلمی، ابن واسطی، ابن براج طرابلسی |
| شاگردان | عبدالرحمن خزایی نیشابوری، ابومحمد حبشی، حسین بن هبة الله طرابلسی |
| تألیفات | کنز الفوائد، التفضیل، معدن الجواهر و ریاضة الخواطر، الاستنصار فی النص علی ائمه الاطهار، رساله فی تفضیل امیرالمؤمنین(ع)، رساله فی حق الوالدین، اخبار الاحاد، شرح الاستبصار |
زندگی‌نامه
درباره تاریخ و مکان ولادت ابوالفتح کراجکی در منابع مطلبی ذکر نشده[۱] و فقط به این نکته اشاره شده است که وی «نزیل رمله» یعنی ساکن شهر رمله (قسمت اشغال شده فعلی فلسطین) بوده است. برخی محققان می‌نویسند: «عبارت «نزیل رمله» به این نکته اشاره دارد که وی اصالتاً متولد آن‌جا نبوده و فقط در آن‌جا سکونت داشته است.»[۲] سپس می‌نویسد: برخی قائل‌اند، وی اهل «کراجَک» از روستاهای نزدیک واسط بوده است.[۳] وی به سرزمین‌های گوناگونی از جمله: مصر، مکه، صور، طرابلس و صیدا (از شهرهای شام) سفر داشته است.[۴] ابوالفتح کراجکی در ۴ ربیع‌الثانی سال ۴۴۹ق در شهر صور (لبنان) وفات یافت.[۵]
اساتید و شاگردان
از اساتید و مشایخ وی می‌توان شیخ مفید[۶] شیخ طوسی، نجاشی، سلار دیلمی، ابن واسطی، ابن براج طرابلسی،[۷] مسلمی حرانی، ابن شاذان قمی، صیرفی بغدادی و احمد بن نوح بن محمد حنبلی را نام برد.[۸] از جمله شاگردان وی می‌توان نام عبدالرحمن خزایی نیشابوری، ابومحمد حبشی و حسین بن هبة الله طرابلسی را آورد.[۹]
از نگاه دیگران
- مامقانی در تنقیح المقال پس از اینکه وی را فقیه و ثقه معرفی کرده، گفته که هر کس کتاب‌های وی را ملاحظه کند، نهایت فضل و تحقیق و دقت و کمال اطلاع وی از سایر مذاهب را به خوبی می‌تواند درک کند.[۱۰]
- منتجب الدین بن بابویه نیز کراجکی را بزرگ، عالم، ثقه، فقیه امامیه صاحب تألیفات دانسته است.[۱۱]
- حر عاملی، کراجکی را عالم، فاضل، متکلم، فقیه، محدث، ثقه جلیل القدر معرفی می‌کند.[۱۲]
- علامه مجلسی کراجکی را یکی از عالمان و متکلمان بزرگ دانسته که جمیع صاحبان اجازات به او مستند می‌شوند. وی کتاب کنز الوائدِ کراجکی را از کتاب‌های مشهوری شمرده که همه کسانی که بعد از او آمده‌اند، از آن بهره برده‌اند و بقیه کتاب‌هایش نیز در نهایت متانت دانسته است. وی همچنین کراجکی را از رؤسای عالمان شیعه معرفی کرده است.[۱۳]
- شهید اول در بسیاری از کتاب‌هایش از کراجکی به «علامه» تعبیر می‌کند؛ با این که از علامه حلی به «فاضل» تعبیر می‌نماید.[۱۴]
- ذهبی از علمای اهل سنت وی را «شیخ شیعه، از بزرگان شیعه، ماهر در فقه و اصول شیعی، نحوی، لغوی، منجم و طبیب» معرفی کرده است.[۱۵]
- صفدی (درگذشتهٔ ۷۶۴ق، از عالمان و تاریخ‌نگاران اهل سنت) نیز، وی را شیخ شیعه و از بزرگان فقه شیعه که محضر سید مرتضی را درک کرده، دانسته است.[۱۶]
- یافعی (درگذشتهٔ ۷۶۸ق) دیگر عالم سنی نیز کراجکی را سرور شیعه و صاحب تألیف‌های متعدد، دانشمند نحوی، لغوی، ستاره‌شناس، پزشک و متکلم دانسته است.[۱۷]
آثار
تألیفات او تا ۷۰ مورد دانسته شده است.[۱۸]
- کنز الفوائد: اثر مشهور کراجکی است. محمد باقر خوانساری می‌نویسد: «کنزالفوائد از بهترین تألیفات این عالم بزرگ است که تا زمان ما باقی مانده است.[۱۹]
- الرسالة العلویة فی فضل امیرالمؤمنین؛[۲۰]
- معدن الجواهر و ریاضة الخواطر
- الاستنصار فی النص علی ائمه الاطهار
- رسالة فی تفضیل امیرالمؤمنین(ع)
- الکرّ و الفرّ فی الامامه
- رسالة فی حق الوالدین[۲۱]
- اخبار الآحاد
- التعجب فی الامامة
- مسألة فی المسح
- منهاج فی معرفة مناسک الحجاج
- شرح الاستبصار[۲۲]
یکی از شاگردان کراجکی فهرستی از آثار وی را برشمرده است که این فهرست در نسخه‌ای خطی برجای مانده و به تحقیق سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی منتشر شده است.[۲۳][یادداشت ۱]
پانویس
- ↑ طباطبائی، «مکتبة الکراجکی»، ص۲۰.
- ↑ کریمی، «مقدمه» در الرسالة العلویة، ص۱۹.
- ↑ کریمی، «مقدمه» در الرسالة العلویة، ص۲۰.
- ↑ طباطبایی، «مکتبة الکراجکی»، ص۳۷۴.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۲۴ق، ج۹، ص۷۴۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۷، ص۳۵۸.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۲۱۰.
- ↑ کریمی، «مقدمه» در الرسالة العلویة، ص۲۳-۲۵.
- ↑ کریمی، «مقدمه» در الرسالة العلویة، ص۲۵-۲۶.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، ج۳، ص۱۵۹.
- ↑ منتجب الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۱۰۰.
- ↑ حر عاملی، أمل الآمال، مکتبة الاندلس، ج۲، ص۲۸۷ و ۲۸۸.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۳۵.
- ↑ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۱۰۸.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۳۰، ص۲۳۴.
- ↑ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۹۶.
- ↑ یافعی، مرآة الجنان و عبرة اليقظان، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۵۴.
- ↑ حسینی اشکوری، «مقدمه» در معدن الجواهر، ص۱۱.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۲۱۰.
- ↑ منتجب الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۱۰
- ↑ حر عاملی، امل الآمل، مکتبة الاندلس، ج ۲، ص۲۸۷.
- ↑ ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۱۵۳.
- ↑ نگاه کنید به: طباطبایی، «مكتبة العلّامة الكراجكي»، سراسر اثر.
یادداشت
منابع
- منتجب الدین رازی، علی بن عبيدالله، الفهرست، تحقیق: جلال الدین محدث ارموی، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۳۶۶ش.
- ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، نجف، المطبعة الحيدرية، ۱۳۸۰ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۳ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاريخ الاسلام، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۳م.
- سید بحرالعلوم، محمدمهدى بن مرتضى، الفوائد الرجالية، تحقیق: حسین و محمدصادق بحر العلوم، تهران، مكتبة الصادق، ۱۳۶۳ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، تحقیق احمد حسینی، بغداد، ۱۳۸۵ق.
- کراجکی، محمد بن علی، الرسالة العلویه، تحقیق سید عبدالعزیز کریمی، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵ش.
- کراجکی، محمد بن علی، معدن الجواهر، تحقیق سید احمد حسینی، قم، مهر استوار، چاپ دوم، ۱۳۹۴ش.
- کریمی، سید عبدالعزیز، «مقدمه» در الرسالة العلویه تألیف کراجکی، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵ش.
- مامقانی، عبدالله بن محمد، تنقیح المقال، نجف، بی‌تا.
- مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، ۱۴۱۰ق.
- طباطبائی، عبدالعزیز، «مكتبة العلّامة الكراجكی»، تراثنا، شمارهٔ ۴۳-۴۴، رجب-ذی‌الحجه ۱۴۱۶ق.
- موسوی، محمدباقر، روضات الجنات، تحقیق اسدالله اسماعیلیان، تهران، اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق.
- یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، بیروت، مؤسسة الاعلمی، بی‌تا.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: سایت پژوهه
- منبع مقاله: سایت اندیشه قم