سید احمد شبیری زنجانی

برای دیگر کاربردها شبیری زنجانی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

سید احمد شبیری زنجانی
زادگاه	زنجان
آرامگاه	حرم حضرت معصومه(س)
محل زندگی	قم
استادان	میرزا محمدصادق خاتون‌آبادی، محمدرضا نجفی اصفهانی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی
نقش‌های برجسته	فقیه
آثار	الکلام یجرّ الکلام
فرزندان	سید موسی شبیری زنجانی

سید احمد شبیری زنجانی (۱۲۷۰ – ۱۳۵۲ش) فقیه شیعی و از اساتید حوزه علمیه قم. وی از دوستان نزدیک امام خمینی و از نزدیکان آیت‌الله حجت کوه کمره‌ای و عضو ارشد شورای استفتائات او بود. زنجانی سرپرست مدرسه حجتیه قم را برعهده داشت. او مدتی امام جماعت مدرسه فیضیه و حرم حضرت معصومه(س) بود. کتاب الکلام یجر الکلام از آثار مشهور اوست. آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید شیعه فرزند اوست.

زندگی‌نامه

سیداحمد حسینی (شبیری) در سال ۱۳۰۸ق در شهر زنجان به‌دنیا آمد. زنجانی نسب خود را چنین برای آقا بزرگ تهرانی نوشته است: احمد بن عنایت اللّه بن محمد علی بن امام قلی بن اوجاق قلی الحسینی الزنجانی الدوسروانی. سید احمد زنجانی را قمی نیز شناسانده‌اند.

پدرش سید عنایت‌الله فرزند مهر علی دوسرانی از شاگردان ملا قربانعلی زنجانی بود. تحصیلات دوره مقدماتی و سطح را در زادگاهش خواند، بعد از مدتی تدریس در مدرسه سید، برای ادامه تحصیل و استفاده از آیت‌اللّه شیخ عبدالکریم حائری در سال ۱۳۴۶ق به قم مهاجرت کرد و تا پایان زندگی، ساکن قم بود.

فرزندان

• سید موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید شیعه
• سید جعفر شبیری، از مبارزان قبل از انقلاب و هم‌بحث آیت‌الله خامنه‌ای
• مرحوم سید ابراهیم شبیری، آخرین فرزند سید احمد زنجانی

درگذشت

سید احمد زنجانی در ۲۹ رمضان ۱۳۹۳ق مطابق با ۵ آبان ۱۳۵۲ش در قم درگذشت و در حرم حضرت معصومه دفن شد.

تحصیلات

سید احمد زنجانی تحصیل را در زادگاه خود آغاز کرد و همانجا به تدریس نشست. او در مدیریت حوزه علمیه نقش مهمی ایفا می‌نمود.

او از سال ۱۳۳۹ق به مدت هفت سال در مشهد الرضا(ع) به تحصیل خود ادامه داد و سپس به قم مقدسه مهاجرت کرد. او در قم طبق رسم آموزشی حوزه٬ دروس حوزوی را با امام خمینی و سید محمد محقق داماد به مباحثه می‌نشست.

اساتید

استادان شبیری زنجانی در سه حوزه زنجان، قم و نجف، این افراد هستند:

حوزه علمیه زنجان

• شیخ زین‌العابدین زنجانی
• میرزا عبدالرحیم فقاهتی.
• میرزا ابراهیم فلکی حکمی زنجانی.
• شیخ عبدالکریم خوئینی زنجانی
• میرزا احمد زنجانی
• سید حسن زنجانی.

حوزه علمیه مشهد

• محمد کفایی خراسانی: معروف به آقازاده فرزند آخوند خراسانی.
• میر محمدصادق خاتون‌آبادی.

حوزه علمیه قم

• شیخ عبدالکریم حائری یزدی
• محمدرضا نجفی اصفهانی.

• سید احمد زنجانی از آیت الله سید عبدالحسین شرف الدین موسوی اجازه نقل روایت دارد.

آثار

آثار خطی و چاپی شبیری زنجانی به این شرح است:

خطی

• اجازه للسیدحسن فریدمحسنی؛ زنجانی در این اجازه نامه مفصل طرق روایی خود را ذکر کرده است.
• اجوبة المسائل
• اربعین
• تقویم الزکاة
• خیر الامور
• افواه الرجال.
• ایضاح الأحوال فی احکام الحالات الطاریه علی الأموال
• ایمان و رجعت
• بین السیدین
• تعلیقه علی کتاب الفقه علی المذاهب الأربعه
• الرد علی القصیمی.
• غیث الربیع فی وجه البدیع
• فروق اللغه
• رساله قبله
• مستنبطات الاعلام.
• نصاب سه زبانه
• الهدی الی الفرق بین الرجال والنساء
  • گفتنی است آثار مخطوط زنجانی بیش از اینهاست.

مطبوع

• اسامی مزینه؛ دانشمندانی که اسم آن‌ها با یکی از اسامی علی و حسین مرکب شده است
• فرق بین مرد و زن در احکام
• جنگل مولی
• رسالة فی المحرّمات الأبدیة
• الکلام یجر الکلام
• مناسک حجّ
• شرائط الأحکام
• فروق الأحکام و مستثنیات الاحکام
• وصیت نامه
• وفیات علماء
• ملحقات تقویم الصلاة تالیف سید محمد طاهر بن رضی الدین حسینی
• فهرس جامع الشتات
• فهرس المسائل المکررة لکتاب الخلاف تالیف شیخ الطوسی
• رسالة فی عدم تنجیس المتنجّس

فعالیت‌ها

زنجان

• سید احمد به هنگام اقامت در زنجان، در فعالیت‌های دینی مربوط به اهل علم و گاه مربوط به مسائل مهم شهر، مشارکت داشت. در مواقع ضروری با همکاری وی بازار تعطیل می‌شد.
• در سال ۱۳۴۴ق که ابن سعود، قبور ائمه بقیع را در مدینه خراب کرد، به همراه حاج میرزا مهدی میرزائی زنجانی -که در رأس روحانیت زنجان قرار داشت- به شهرستان‌های مختلف نامه نوشتند که ۸ شوال به عنوان ابراز انزجار از این جنایت، تعطیل عمومی شود. این رسم امروزه در نقاط مختلف جهان برپا می‌شود.
• وی هم‌چنین در اداره مدرسه علمیه سید زنجان نقش ویژه‌ای داشت و بر تربیت و آموزش طلاب نظارت می‌کرد.
• برانداختن رسوم غلط:او استفاده از رادیو را که تا آن زمان در بین طلاب قبیح شمرده می‌شد٬ لازم دانست و گفت: معنی ندارد که این وسیله اخباری حرام باشد زیرا اسلام یک دین جهانی است و باید احکام آن به تمام مردم عالم ابلاغ شود، حرمت چنین وسیله خبررسانی با جهانی بودن اسلام سازگار نیست.

فعالیت‌ها در قم

• آیت‌الله سید محمد حجت کوه کمره‌ای، که مدرسه حجتیه را در سال ۱۳۲۱ش تأسیس کرد، مدیریت و نظارتش را به شبیری واگذار کرد. همچنین حجت، نوشتنِ بخشی از جواب استفتائات را به او واگذار کرده بود.

• زنجانی در نبود آیت الله حجت به‌جای ایشان در مسجد بالاسر و صحن کوچک نماز جماعت می‌خواند. در مدرسه فیضیه نیز که ظهرها نماز جماعت بر پا نمی‌شد، برای اولین بار ایشان اقامه جماعت نمود.

• به درخواست آیت الله سید صدر الدین صدر در منزل سید احمد زنجانی جلساتی علمی فقهی برگزار می‌شد. آنان در این جلسه علمی بر بر برخی از کتاب‌های فقهی مانند مجمع المسائل آیت الله حائری و نیز وسیلة النجاة و عروة الوثقی حاشیه‌هایی زدند.

آیت اللّه محمدعلی اراکی می‌گفت: آقای زنجانی یک شبه، تمام قسمت صلاة از یک کتاب فقهی را از حفظ حاشیه زد. شش جلد جواهرالکلام‌ مانند انگشتر در دستهای ایشان است که آن را به هر طرف بخواهد میگرداند.

• چون آیت الله بروجردی به دیدار دوست شتافت، آیت الله شیخ محمدعلی اراکی مراجعین و مقلدین وی را به سید احمد ارجاع می‌داد.

ایفای نقش در مدیریت کلان حوزه

• هنگام ریاست آیات عظام: سید صدر الدین صدر، سید محمد حجت کوه کمره‌ای، و سید محمدتقی خوانساری، جلسات مشترک مراجع در مورد تصمیم‌گیری در امور مهم و کلی حوزه در منزل آیت‌الله زنجانی تشکیل می‌شد، جلسه مهم علماء بزرگ قم در مورد حوادث ۱۵ خرداد نیز در همین منزل برگزار شد.

• سید احمد در شورای مصلحین حوزه علمیه قم که در دوره آیت‌الله بروجردی برای اصلاحات حوزه علمیه تشکیل شده بود عضویت داشت. آیت‌الله بروجردی، زنجانی را مسؤول رسیدگی به امور قضائی روحانیت کرده بود و در موارد تعارضات روحانیت به او مراجعه می‌شد و در دعواهایی که مربوط به روحانیت بود وی قضاوت می‌کرد.

نفر دوم از راست امام خمینی و نفر سوم آیت الله سید احمد شبیری زنجانی

معرفی مرجع تقلید

پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی (در سال ۱۳۴۰ش)، سید احمد شبیری زنجانی دو نفر از علماء قم و دو نفر از علماء نجف را برای تقلید معرفی کرد. وی توضیح داده بود که در اینجا شاه می‌کوشد قدرت حوزه علمیه قم را از بین ببرد و نگاه‌ها را از آن دور گرداند و تجربه هم ثابت کرده است که قم می‌تواند نجف را نگاه دارد؛ ولی نجف به تنهائی نمی‌تواند قم را نگه دارد، اگر این هر دو باشند مانند دو کفه ترازو هستند و هر دو محفوظ می‌مانند.

منابع

• آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت،‌دار إحیاء التراث العربی، چ۱، ۱۴۳۰ق.
• همو٬ الذریعة إلی تصانیف الشیعة،‌دار الأضواء، بیروت، چ۳، ۱۴۰۳ق.
• شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا٬ قم، مؤسسه کتاب شناسی شیعه، ۱۳۹۳.
• مجمع الفکر الإسلامی. قسم الموسوعة، موسوعة مؤلفی الامامیة، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ۱، ۱۴۲۸ق.
• موسسه امام صادق(ع). گروه علمی، موسوعة طبقات الفقهاء، مؤسسة الإمام الصادق (علیه‌السلام)٬ قم، چ۱، ۱۴۱۸ق.
• پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله شبیری زنجانی.
• سبحانی تبریزی، جعفر، تذکرة الأعیان، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چ اول، بی‌تا.
• جواهر کلام، عبد الحسین، تربت پاکان قم، قم، انصاریان، چ۱، ۱۴۲۴ ق.
• شبیری زنجانی، سیدموسی، جرعه‌ای از دریا، ناشر، موسسه کتاب شناسی شیعه، ۱۳۹۳ش.
• قسم الموسوعة، موسوعة مؤلفی الامامیة، مجمع الفکر الإسلامی. قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ۱، ۱۴۲۸ق.
• موسسه امام صادق(ع). گروه علمی، موسوعة طبقات الفقهاء، مؤسسة الإمام الصادق (علیه‌السلام)٬ قم، چ۱، ۱۴۱۸ق.
• رفاعی، عبد الجبار، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، تهران، سازمان چاپ و انتشاراتوزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ اول، ۱۴۱۴ق.

پیوند به بیرون

• دانشنامه جهان اسلام