ابن متوج بحرانی
 | کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | جمال الدین بن عبدالله بن محمد بن على بن حسن بحرانى |
| تاریخ وفات | ۸۲۰ق |
| محل دفن | جزیره اکل |
| شهر وفات | بحرین |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | فخر المحققین |
| شاگردان | احمد بن فهد احسایی • فخرالدین سبیعی • احمد بن محذم اوائلی |
| تألیفات | الناسخ و المنسوخ |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | قضاوت |
جمال الدین بن عبدالله بحرانى مشهور به إبن مُتَوَّج، عالم امامى بحرین در قرن‌های هشتم و نهم قمری. وی در حله نزد فخرالمحققین شاگردی کرد. مهم‌ترین اثر او کتاب الناسخ و المنسوخ است.
زندگی نامه
در برخی منابع لقب او فخرالدین[۱] و شهاب‌الدین[۲] نیز آمده است. معتبرترین منبع اطلاعات درباره ابن متوج، نوشته‌های ماحوزی است[۳] که با گفته‌های ابن ابی جمهور در آثارش[۴] و حر عاملی[۵] تکمیل می‌شود.
از جزئیات زندگی ابن متوج اطلاع چندانی در دست نیست. او اهل اُوال، از جزایر بحرین بود و برای تحصیل به عراق رفت. وی در حله در درس فخرالمحققین (متوفی ۷۷۱ق) و دیگران حاضر می‌شد و پس از دریافت اجازه از آنان به بحرین بازگشت.[۶]
ابن متوج تا پایان عمر در بحرین به قضاوت و امور حسبیه اشتغال داشت و در همان جا درگذشت و در 'جزیره اُکل به خاک سپرده شد.[۷]
تاریخ وفات او به صورت قطعی معلوم نیست. برخی به استناد دست‌نوشته‌ای به خط فرزندش ناصر، زمان وفات را ۸۲۰ هجری قمری دانسته‌اند.[۸]
شهرت فقهی
ابن متوج فقیهی بود که فتاوایش در نقاط دورتر نیز تا حدودی شهرت داشته است[۹] و مؤلفان، برخی اقوال فقهی وی را مورد توجه قرار داده‌اند.[۱۰]
احمد بن فهد احسایی، فخرالدین سبیعی و احمد بن محذم اوائلی از ابن متوج بهره برده و روایت کرده‌اند.[۱۱]
آثار
از آثار به جای مانده از او الناسخ و المنسوخ است. ابن متوج خود می‌گوید[۱۲] آن را از تفسیر خویش برگرفته است. شرح این رساله از عبدالجلیل حسینی قاری با تصحیح و ترجمه محمد جعفر اسلامی در ۱۳۴۴ش در تهران به چاپ رسید.
برخی از آثار وی نیز به صورت خطی بازمانده است:
- غرائب المسائل[۱۳]
- کفایة الطالبین[۱۴]: این رساله با عنوان‌های هدایة المستبصرین و ما یجب علی المکلف و ما یعم به البلوی نیز شناخته می‌شده است.[۱۵]
- منهاج الهدایة فی تفسیر آیات الاحکام الخمسمأة: آقابزرگ تهرانی نسخه‌ای از آن در کتابخانه‌ای شخصی دیده است.[۱۶]
- وسیلة القاصد فی فتح معضلات القواعد: در شرح قواعد الاحکام علامه حلی[۱۷]
- الثارات یا قصص الثار: منظومه‌ای بلند در مراثی و حماسه‌های شیعه با مطلع «علیّ حرام ان الذّ بمطعم»
- حرز منظوم[۱۸]
ماحوزی[۱۹] و افندی[۲۰] آثار دیگری هم از او بر شمرده‌اند.
پانویس
- ↑ ابن ابی جمهور احسایی، عوالی اللئالی، ج۱، ص۶ و ۷
- ↑ حسینی قاری، شرح کتاب الناسخ و المنسوخ، ج۱
- ↑ ماحوزی، علماءالبحرین، ص۶۹ -۷۰، جواهر البحرین، ص۸۶ -۹۰
- ↑ نک: ابن ابی جمهور احسایی، عوالی اللئالی، ج۱، ص۶؛ لؤلؤة البحرین، ص۱۷۹
- ↑ حر عاملی، امل الامل، ج۲، ص۱۶
- ↑ ماحوزی، «جواهر البحرین»، ص۸۶ -۸۷
- ↑ ماحوزی، «جواهر البحرین»، ص۸۹
- ↑ نک:امین، اعیان الشیعة، ج۳، ص۱۳
- ↑ ابن ابی جمهور احسایی، عوالی اللئالی، ج۱، ص۶
- ↑ نک: ماحوزی، «جواهر البحرین»، ص۸۹؛ ریاض العلماء، ج۱، ص۴۳
- ↑ ابن ابی جمهور احسایی، عوالی اللئالی، ج۱، ص۶ -۷؛ افندی، ریاض العلماء، ج۱، ص۴۴
- ↑ ابن متوج، الناسخ و المنسوخ، ص۱۱-۱۲
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی آستان، ج۲، ص۸۸ -۸۹
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی آستان، ج۲، ص۱۰۲، ج۵، ص۴۸۲
- ↑ نک: آقابزرگ، الذریعة، ج۱۹، ص۳۵، ۳۶، ج۲۵، ص۱۹۱
- ↑ آقابزرگ، الذریعة، ج۲۳، ص۱۸۰-۱۸۱
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی آستان، ج۵، ص۵۲۸ -۵۲۹
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران، ص۲۹۰؛ برای برخی دیگر از اشعار او، نک: طریحی، المنتخب، ص۱۵۳- ۱۵۵؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۱، ص۷۰-۷۱
- ↑ ماحوزی، «علماء البحرین »، ص۷۰، «جواهر البحرین»، ص۸۸
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۳، ص۲۲۰
منابع
- آستان قدس، فهرست.
- آقابزرگ، الذریعه.
- ابن ابی جمهور احسایی، محمد، عوالی اللئالی، به کوشش مجتبی عراقی، قم، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
- ابن متوج، احمد، «الناسخ و المنسوخ »، شرح کتاب الناسخ و المنسوخ.
- افندی، عبدالله، ریاض العلماء، قم، ۱۴۰۱ق.
- الهیات تهران، خطی؛ امین، محسن، اعیان الشیعة، بیروت، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
- بحرانی، یوسف، لؤلؤة البحرین، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، قم، مؤسسه آل البیت.
- حرعاملی، محمد، امل الامل، به کوشش سید احمد حسینی، بغدادی، ۱۳۸۵ق.
- حسینی قاری، عبدالجلیل، شرح کتاب الناسخ و المنسوخ، به کوشش و ترجمه محمد جعفر اسلامی، تهران، ۱۳۴۴ش.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، تهران، ۱۳۸۲ق /۱۹۶۲م.
- طریحی، فخرالدین، المنتخب، نجف، ۱۳۷۹ق.
- فاضل مقداد، کنزالعرفان فی فقه القرآن، به کوشش محمدباقر بهبودی، تهران، ۱۳۴۳ش.
- ماحوزی، سلیمان، «علماء البحرین»، «جواهر البحرین»، فهرست آل بابویه و علماءالبحرین، به کوشش احمد حسینی، قم، ۱۴۰۴ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی