حبیب‌الله رشتی
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | حبیب الله رشتی |
| لقب | میرزای رشتی، محقق رشتی |
| زادروز | ۱۱۹۷ ش/ ۱۲۳۴ هجری قمری |
| شهر تولد | املش |
| کشور تولد | ایران |
| تاریخ درگذشت | ۲۲ آذر ۱۲۷۳ / ۱۴ جمادی‌الثانی ۱۳۱۲ |
| آرامگاه | حرم امیرالمؤمنین |
| فرزندان | پسران: محمد، اسماعیل و اسحاق |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | محمد حسن نجفی،شیخ مرتضی انصاری |
| شاگردان | سید محمدکاظم یزدی • سید محمدباقر درچه‌ای • آقا ضیاءالدین عراقی میرزا محمدحسین نائینی • سید ابوالحسن اصفهانی |
| تألیفات | بدایع الافکار، حاشیه بر نجاة العباد کشف الظلام فی حل معضلات الکلام،الامامه |
میرزا حبیب الله رشتی (۱۲۳۴-۱۳۱۲ق) از فقیهان صاحب‌نام قرن سیزده هجری٬ از شاگردان محمد حسن نجفی و شیخ انصاری و استاد عالمانی چون سید محمدکاظم یزدی، آقا ضیاءالدین عراقی، میرزا محمدحسین نائینی، سید محمدباقر درچه‌ای و سید ابوالحسن اصفهانی بود. مهم‌ترین کتاب او بدایع الافکار است.
زندگی
میرزا حبیب الله رشتی فرزند میرزا محمد علی خان فرزند جهانگیرخان قوچانی گیلانی، از فقهای نامدار جهان تشیع در دوران خود بود. میرزا محمد علی از بزرگان گیلان بود.[۱] اجداد رشتی اصالتا اهل قوچان بودند که در سال‌های آغازین قرن یازدهم هجری قمری به گیلان فرستاده شده و از آن پس در گیلان ساکن شدند.[۲] وی در سال ۱۲۳۴ق در املش به دنیا آمد.[۳]
محقق رشتی شب پنج شنبه ۱۴ جمادی‌الثانی ۱۳۱۲ق در نجف در ۷۸ سالگی دنیای فانی را وداع گفت و در یکی از حجره های صحن حرم امام علی(ع) آرام گرفت.[۴] در ماتم او مجالسی از جمله در تهران برگزار شد و برخی شعرا در رثایش شعر گفتند.[۵]
فرزندان
شیخ حبیب الله رشتی سه پسر داشت؛ محمد٬ اسماعیل و اسحاق که هر سه آنها جزو عالمان دین و مروجان مذهب بودند.[۶]
تحصیل
حبیب الله در خانه، نخست به یادگیری قرآن پرداخت. آنگاه برای آموختن علوم دینی در دوازده سالگی به لنگرود و سپس رشت رفت.[۷] سپس برای تکمیل تحصیلات خود، به حوزه علمیه قزوین رهسپار شد و در درس فقه و اصول، شیخ عبدالکریم ایروانی حضور یافت.[۸] در ۲۵ سالگی به اجتهاد دست یافت.[۹] بعد از آن به مدت چهار سال مرجع امور دینی مردم املش شد. آنگاه در سال ۱۲۶۳ق در نجف به حلقه درسی محمد حسن نجفی وارد شد و از او اجازه اجتهاد گرفت.[۱۰] بعد از درگذشت نجفی، در سال ۱۲۶۶ق، در محفل درس شیخ مرتضی انصاری شرکت کرد.[۱۱]
- خودداری از پذیرفتن مرجعیت
وی با اینکه سرآمد شاگردان شیخ انصاری بود، بعد از درگذشت شیخ، وجوهات شرعی را نمی‌پذیرفت و هیچگاه به دنبال مرجعیت نبود[۱۲] و در مقابل اصرار شاگردان برای قبول مرجعیت، آنان را به میرزای شیرازی ارجاع می‌داد.[۱۳]
آثار
| اصول فقه | فقه | علم کلام | علم تفسیر |
|---|---|---|---|
| رسالة فی الضد و اقتضاء الامر بشیء النهی عنه و عدمه | الحاشیه علی المکاسب[۱۴] | الامامة | حواشی بر تفسیر جلالین ( جلال‌الدین محلی و جلال‌الدین سیوطی) |
| التعادل والتراجیح | حاشیة علی النخبة | کاشف الظلام فی حل معضلات الکلام | |
| بدایع الافکار | حاشیة علی نجاة العبادِ صاحب جواهر | ||
| اجتماع الامر والنهی | حاشیة علی منهج الرشادِ شیخ جعفر شوشتری | ||
| رسالة فی مقدمة الواجب | کتاب الغصب | ||
| رسالة فی المشتق | کتاب الالتقاط | ||
| التقریرات | کتاب الاجارة[۱۵] | ||
| البدیع | کتاب الطهاره |
تقریرات درس محقق رشتی
تعداد زیادی از شاگردان محقق رشتی، درس‌های او را تقریر کرده‌اند، که برخی از آنها عبارتند از:
- تقریرات فی الفقه و تقریرات فی الاصول؛ توسط سید جعفر حسینی اشکوری.[۱۶]
- تقریرات فی الفقه(۶مجلد) و تقریرات فی الاصول(۵مجلد)؛ به قلم سید اسدالله رودباری.[۱۷]
- رسالة في القضاء و رسالة في الاستصحاب؛ نوشته حسین خمامی رشتی.[۱۸]
- مقاصد الاصول؛ نوشته سید ابوالقاسم حسینی اشکوری.[۱۹]
- اصول الفقه؛ به قلم شیخ ابراهیم رشتی.[۲۰]
- حاشيه بر المكاسب و الرسائل؛ سيد محمد باقر درچه‌ای اصفهانی.[۲۱]
شاگردان
از شاگردان میرزا حبیب الله رشتی می‌توان به اسامی زیر اشاره کرد:
- شیخ محمّدمهدی مازندرانی(پدر محمد کوهستانی)[۲۲]
- سید محمدکاظم یزدی
- آقا ضیاءالدین عراقی
- میرزا محمدحسین نائینی
- شعبان دیوشلی (لنگرودی)
- عبدالله مازندرانی (لنگرودی)
- میر بحرالعلوم رشتی
- عباسعلی کیوان قزوینی
- علی رشتی
- حبیب خراسانی
- مهدی خالصی [۲۳]
- سید ابوالقاسم دهکردی
- عبدالغنی بادکوبه ای
- سید ابوالحسن اصفهانی
- حسنعلی نخودکی اصفهانی
- محمدباقر قائنی بیرجندی
- سید ابوالقاسم حسینی اشکوری
- میر حبیب الله خویی.[۲۴]
- سید حاج میرزا حسن همدانی
- سید صادق قمی
- میرزا باقر فرزند میرزا محمدعلی
- شیخ حسن تویسرکانی
- محمدباقر بهاری همدانی
- سید محمدباقر درچه‌ای
- شیخ ابراهیم رشتی
- سید اسدالله رودباری
- شیخ ابوطالب عراقی کزازی؛ او از محقق رشتی اجازه اجتهاد دارد.[۲۵]
- شیخ فضل الله نوری؛ وی نیز از میرزای رشتی اجازه اجتهاد دارد. میرزا او را «العالم الاَوّاه» (دانشمند پر سوز و گداز) خوانده است.[۲۶]
در نظر دیگران
«استاد من در فتوا، ورع شدیدی داشت. دائم‌العباده بود و غالباً سکوت می‌کرد. همیشه در حال ذکر یا نماز بود حتی در سفر، زهدی عظیم داشت و بسیار روان تدریس می‌کرد..».[۲۷]
سید محسن امین او را فقیهی اصولی دانسته که موسس در علم اصول و استاد علمای زمانش بود و چون او کسی فکری عمیق نداشت.[۲۸] آقابزرگ تهرانی در جای جای کتابش او را آیت الله العظمی، علامه کبیر و استاد بزرگ خوانده است. [۲۹]
پانویس
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق٬ ج۴، ص۵۵۹.
- ↑ املشی، گوشه‌هایی از تاریخ گیلان، ص۳۵.
- ↑ ر.ک: دایره المعارف تشیع، ج۲، ص۵۰۹؛ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ۱۳۸۰ق٬ ص۲۶۱
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانه الادب، ۱۳۶۹ش٬ ج۲، ص۳۰۸.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق٬ ج۴ ٬ ص۵۶۱.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق٬ ج۴ ٬ ص۵۶۱.
- ↑ نقل از: حاج فتح الله صوفی.
- ↑ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ۱۳۸۰ق٬ ص۲۶۲
- ↑ رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش٬ ج۵، ص۱۷۴.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق٬ ج۹، ص۱۴۹.
- ↑ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ۱۳۸۰ق٬ ص۲۶۲ و ۹۵؛ مدرس تبریزی، ریحانه الادب، ۱۳۶۹ش٬ ج۲، ص۳۰۹.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق٬ ج۴، ص۵۵۹؛ حسینی، مردان علم در میدان عمل، نشر اسلامی٬ ص۱۹۳؛ مدرسی، تاریخ روابط ایران و عراق، ۱۳۵۱ش٬ ص۲۰۸.
- ↑ مطلبی٬ نجوم امت (حضرت آیت الله العظمی حاج میرزا حبیب الله رشتی رضوان الله علیه)٬ ۱۳۷۰ش٬ ص۶۵
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۶، ص۲۱۸.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش٬ ج۲، ص۳۰۸.
- ↑ مجمع الفكر الإسلامي، موسوعة مؤلفى الامامية، ۱۴۲۸ق٬ ج۸ ٬ ص۱۳۵
- ↑ مجمع الفكر الإسلامي، موسوعة مؤلفى الامامية، ۱۴۲۸ق٬ ج۴ ٬ ص۱۸
- ↑ موسسه امام صادق( ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق٬ ج۱۴ ٬ ص۹۴۱.
- ↑ مجمع الفكر الإسلامي، موسوعة مؤلفى الامامية، ۱۴۲۸ق٬ ج۲ ٬ ص۱۰۶
- ↑ آقابزرگ تهرانی٬ الذریعه الی تصاتیف الشیعه، ۱۴۰۳ق٬ ج۴، ص۳۶۸
- ↑ آقابزرگ تهرانی٬ الذریعه الی تصاتیف الشیعه، ۱۴۰۳ق٬ ج۴، ص۳۷۲
- ↑ ربانی، فیض عرشی، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۴.
- ↑ حرزالدین، ج۳، ص۱۴۷؛ موسوی اصفهانی، ج۲، ص۱۲۳ـ۱۲۴؛ کفائی، ص۱۳۹
- ↑ «علامه میرزا حبیب اللّه خویی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- ↑ مجمع الفكر الإسلامي، موسوعة مؤلفى الامامية، ۱۴۲۸ق٬ ج۱ ٬ ص۴۳۰
- ↑ ابوالحسنی (منذر)، پایداری تا پایِ دار: سیری در حیات پربار علمی، معنوی، اجتماعی و سیاسی شهید حاج فضل الله نوری، ۱۳۶۸ش، صص۱۶۸ .
- ↑ صدر، تكملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق٬ ج۲ ٬ ص۳۱۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق٬ ج۴، ص.۵۶۰
- ↑ آقابزرگ تهرانی٬ الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۲۴ و ج۱ ٬ ص۲۶۷.
منابع
- «علامه میرزا حبیب اللّه خویی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- آقا بزرگ، تهرانی٬ الذریعه الی تصانیف الشیعه٬ بیروت٬ دارالاضواء.
- ابوالحسنی (منذر)، علی٬ پایداری تا پای دار: سیری در حیات پربار علمی، معنوی، اجتماعی و سیاسی شهید حاج فضل الله نوری، تهران٬ نور، ۱۳۶۸ش.
- املشی، بهاء الدین، گوشه‌هایی از تاریخ گیلان.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق.
- انصاری، مرتضی، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، تهران، ۱۳۸۰ق.
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، معروف، اول، قم، تابستان ۱۳۷۹.
- حسینی، سید نعمت الله، مردان علم در میدان عمل، قم، نشر اسلامی.
- رازی، شیخ محمد رازی، گنجینه دانشمندان، تهران، اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
- ربانی، اسدالله، فیض عرشی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- صدر، حسن، تكملة أمل الآمل، تحقیق دباغ عدنان، بيروت، دار المؤرخ العربي، ط۱ ، ۱۴۲۹ق.
- کفایی، عبدالحسین، مرگی در نور، تهران، زوار، ۱۳۵۹.
- مجمع الفكر الإسلامي، موسوعة مؤلفى الامامية، قم٬ مجمع الفكر الإسلامي، چ۱ ٬ ۱۴۲۸ق.
- مدرس تبریزی، محمد علی، ریحانه الادب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش.
- مدرسی، مرتضی، تاریخ روابط ایران و عراق، تهران، فروغی، ۱۳۵۱ش.
- مطلبی٬ سید ابوالحسن٬ نجوم امت (حضرت آیت الله العظمی حاج میرزا حبیب الله رشتی رضوان الله علیه)٬ در مجله نور علم، ش۴۲ ٬ آذر و دی ۱۳۷۰ش.
- مظفری، رضا، تلخیص از مجموعه گلشن ابرار، زندگی نامه "میرزا حبیب الله رشتی".
- موسسه امام صادق( ع). گروه علمى، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الإمام الصادق( عليه السلام)، چ۱ ، ۱۴۱۸ق.
پیوند به بیرون