محمد زکی بن ابراهیم معروف به خطیب کرمانشاهی (درگذشت ۱۱۵۹ ق) واعظ و فقیه امامی قرن دوازدهم است.
پدر و مادر او از اهل سنت بودند؛ ولی او در ۸سالگی از آنها گریخت و به اسماعیل‌خان حاکم همدان پناهنده شد. خطیب، تحت تربیت اسماعیل‌خان، پس از طی مراتب علمی، شیخ‌الاسلام و امام جمعه کرمانشاه و اصفهان شد و گفته‌اند که جمع بسیاری در اثر مواعظ او هدایت یافتند. در اواخر عمر به امر نادرشاه، قاضی لشکر بود و پس از مدتی بر اثر بدگویی برخی مقامات، به دستور شاه کشته شد.علامه امینی نام او را در کتاب شهیدان فضیلت در قرن دوازدهم آورده است.
| واعظ و فقیه امامی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد زکی بن ابراهیم |
| تاریخ شهادت | ۱۱۵۹ قمری به دستور نادرشاه |
| اطلاعات علمی | |
| تألیفات | الرد علی رسالة نجاسة غیر الامامی • تجویدالقرآن |
| سایر | از شهدای فضیلت |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | منصب شیخ‌الاسلام، امام جمعه کرمانشاه و اصفهان • قاضی لشکر نادرشاه |
زندگینامه
تاریخ تولد خطیب کرمانشاهی در دست نیست؛ پدر و مادر خطیب کرمانشاهی از اهل سنّت بودند، او ـ که در هفت یا هشت سالگی به تشیع گراییده بود ـ از نزد آنان گریخت و به حاکم همدان، اسماعیل خان، پناه برد.[۱] اسماعیل خان او را نزد خود نگاه داشت و به معلّم سپرد.
خطیب پس از گذراندن تحصیلات عالی به منصب شیخ الاسلامی کرمانشاه رسید و امور شرعی آن سامان به او واگذار شد.[۲] او همچنین مدتی امام جمعه کرمانشاه و سپس امام جمعه اصفهان شد.[۳] نادرشاه پس از شنیدن وصف خطیب، او را به سمت قاضی لشکر منصوب کرد.[۴] در کتاب حدیث نادرشاهی از فردی به نام میرزا زکی که مشاور موثق نادرشاه بوده، نامبرده شده[۵] که ظاهراً همین خطیب کرمانشاهی است.
خطیب در ۱۱۵۹ بر اثر اتهام و سخن چینی ملاعلی مدد، ملقب به امام افندی، و به امر نادرشاه به قتل رسید.[۶]علامه امینی نام او را در شمار شهیدان فضیلت در قرن دوازدهم آورده است.[۷]
خصوصیات و آثار
سید عبدالله جزایری و عبدالنبی قزوینی، که با او مصاحبت داشته‌اند، مقام علمی و شخصیت وی را ستوده‌اند.[۸] خطیب کرمانشاهی واعظی چیره دست بود و بسیاری به سبب مواعظ او هدایت شدند.[۹]
تنها اثری که شرح حال نویسان از او یاد کرده‌اند کتابی است با نام الرد علی رسالة نجاسة غیر الامامی که ردی است بر رساله تنجیس غیرامامی و اخراج آنها از اسلام، نوشته حیدرعلی شیروانی[۱۰] با این حال، نسخه خطی کتابی با نام تجویدالقرآن نیز به نام او در مدرسه باقریه مشهد موجود بوده است.[۱۱]
پانویس
- ↑ ر.ک:قزوینی، ص۱۶۶؛ مدرس تبریزی، ج۲، ص۱۵۰
- ↑ قزوینی، ص۱۶۷
- ↑ قزوینی، ص۱۶۸؛ مدرس تبریزی، ج۲، ص۱۵۰
- ↑ قزوینی، ص۱۶۷؛ مدرس تبریزی، ج۲، ص۱۵۰
- ↑ حدیث نادرشاهی، ص۱۸۱، ۲۱۳، ۲۳۹
- ↑ مدرس تبریزی، ج۲، ص۱۵۰
- ↑ امینی، ص۲۴۰ـ۲۴۲
- ↑ جزایری، ص۱۴۰؛ قزوینی، ص۱۶۶
- ↑ قزوینی، ص۱۶۷
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج۱۰، ص۱۹۹؛ امین، ج۷، ص۶۸؛ ر.ک: قزوینی، ص۱۶۸
- ↑ ر.ک:فاضل، ص۹۵
منابع
- *آقابزرگ طهرانی، محمد محسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، دار‌الأضوا، بیروت ۱۴۰۳ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- امینی، عبدالحسین، شهداءالفضیلة، قم، ۱۳۵۲ش.
- جزایری، عبدالله بن نورالدین، الاجازةالکبیرة، چاپ محمد سمامی حائری، قم، ۱۴۰۹.
- حدیث نادرشاهی، چاپ رضا شعبانی، تهران، بعثت، ۱۳۷۶ش.
- فاضل، محمود، فهرس مخطوطات المدرسةالباقریة، مشهدالمقدسة، تراثنا، سال ۶، ش ۴ (شوال ـ ذیحجه ۱۴۱۱).
- قزوینی، عبدالنبی بن محمدتقی، تتمیم املال آمل، چاپ احمد حسینی، قم، ۱۴۰۷.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، تهران، بی‌نا، ۱۳۷۴ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله : دانشنامه جهان اسلام