شیخ محمد حرزالدین (۱۲۷۳-۱۳۶۵ق)فقیه، اصولی، ادیب و رجالی شیعی قرن چهاردهم هجری قمری، صاحب کتاب معارف الرجال و مشهورترین فرد خاندان حرزالدین است. وی از شاگردان میرزاحسین خلیلی تهرانی، محمدطه نجف، آخوند خراسانی و سید محمدکاظم طباطبایی یزدی بود. از شاگردان وی می‌توان به سید شهاب الدین مرعشی نجفی اشاره کرد. شیخ محمد از جمله علمای پرنویس بوده و حدود هفتاد اثر در علوم گوناگون به او نسبت داده‌اند. از جمله آثار وی کتابی به نام «الغیبة» درباره غیبت امام زمان(عج) است.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | شیخ محمد حرزالدین |
| تاریخ تولد | ۱۲۷۳ق |
| محل زندگی | نجف |
| تاریخ وفات | ۱۳۶۵ق |
| محل دفن | محلۀ عماره |
| شهر وفات | نجف |
| خویشاوندان سرشناس | خاندان حرزالدین |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سیدحسین بن مهدی قزوینی، میرزاحسین خلیلی تهرانی، محمدطه نجف، آخوند خراسانی، سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، عبدالله مامَقانی و... |
| شاگردان | سید رضا هندی، سید ابوتراب نهاوندی، سیدمهدی بن علی غریفی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی و ... |
| تألیفات | کتاب المسائل سه جلد؛ الطهارة و انواعها، در دو جلد؛ کتاب الصلاة و الصوم و الزکاة و الخمس؛ الغیبة؛ معارف الرجال و ... |
زندگی‌نامه
وی در ۱۲۷۳ق در نجف متولد شد. پدرش، علی بن عبدالله حرزالدین، از شاگردان موسی کاشف الغطاء، علی کاشف الغطاء و صاحب جواهر و از نزدیکان و خاصان علی کاشف الغطاء به شمار می‌رفت.[۱]
محمد در چهار سالگی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی و تربیت برادرانش، عبدالحسین و حسن، قرار گرفت. وی تحصیل علوم دینی را از نوجوانی آغاز کرد و به کمک هوش زیاد و حافظه قوی و پشتکار خود در مدتی کوتاه دروس مقدماتی را به پایان رساند.[۲]
بستگان
فرزندان محمد حرزالدین، عبدالکریم و علی بودند. عبدالکریم را ادیب دانسته‌اند.[۳] شیخ علی از عالمان دینی و فردی فاضل و نیکوسیرت وصف شده است. وی که از پدرش اجازه روایت داشت، در ۱۳۷۲ یا ۱۳۷۳ق درگذشت.[۴]
محمدحسین حرزالدین، فرزندعلی، نیز عالم دینی بود. وی در ۱۳۳۳ق متولد شد. علاوه بر پدرش و سید محمد باقر احسائی، نزد سید محسن حکیم و سیدابوالقاسم خویی درس خواند.[۵] وی در ۱۴۱۹ق در نجف وفات کرد.[۶] النجف فی التاریخ اثر اوست. از وی همچنین تقریرات درس‌های فقه و اصول استادانش و تحقیق و حاشیه نویسی بر معارف الرجال جد خود محمد حرزالدین به جامانده است.[۷]
وفات
محمد حرزالدین در ۱۳۶۵ق وفات کرد و در کنار خانه‌اش و مسجدی که در آن اقامه جماعت می‌کرد، در محله عماره نجف به خاک سپرده شد.[۸]
اساتید
وی نزد استادان متعددی فقه و اصول و کلام و دیگر علوم را فرا گرفت و از عالمان بسیاری اجازه روایت و گواهی اجتهاد دریافت کرد، که از آن جمله‌اند:[۹]
به گفته مرعشی نجفی[۱۰] وی صِحاح سِتّه را نیز از طریق سیدشکری آلوسی بغدادی روایت می‌کرد.
شیخ محمد حرزالدین در بسیاری از علوم، از جمله فقه، اصول، حدیث، رجال و تراجم، ادبیات، تاریخ و سِیَر، قرائتِ خط کوفی، طب، هیئت و علوم غریبه، تبحر داشت و شعر نیز می‌سرود.[۱۱]
شاگردان
او حلقه درس مهمی داشت و شاگردان متعددی نزد او تربیت شدند یا از وی اجازه روایت گرفتند، که شماری از آنها عبارت‌اند از:[۱۲]
- محمد بن جعفرزاهد
- جعفر بن حسین استرآبادی
- میرزا صادق خلیلی
- محمدتقی و محمد فرزندان استادش میرزاحسین خلیلی تهرانی
- سید رضا هندی
- سید ابوتراب نهاوندی
- سیدمهدی بن علی غریفی
- سید شهاب الدین مرعشی نجفی.
سلوک علمی و اخلاقی
صراحت لهجه، بیان شیوا و جذاب، حسن خلق، تواضع، احسان به فقرا و نیازمندان، ساده زیستی و زهد و تقوا را از جمله ویژگی‌های او در سلوک علمی و اخلاقی‌اش برشمرده‌اند.[۱۳]
آثار
شیخ محمد حرزالدین آثار و تألیفات بسیاری در علوم گوناگون داشت که به گفته نوه‌اش، محمدحسین حرزالدین،[۱۴] بالغ بر هفتاد اثر است. معارف الرجال، مشهورترین اثر رجالی و تراجمی شیخ محمد حرزالدین است. این کتاب به زبان عربی است و شرح حال ۵۵۶ تن از عالمان و ادیبان حدود نیمه قرن دوازدهم تا نیمه قرن چهاردهم را دربر دارد. این اثر در ۱۳۶۵ق در نجف به چاپ رسیده است. دیگر اثر مشهورش، کتاب مراقد المعارف در معرفی آرامگاه و بارگاه شخصیت‌های سرشناس نگاشته شده و مؤلف تلاش کرده تا مرقد، صاحب قبر و ویژگی‌های تاریخی و جغرافیایی آن مکان را روشن سازد.
پانویس
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ج۲، ص۹۶ـ۹۸.
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۵.
- ↑ رجوع کنید به آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۱۶۸؛ تمیمی، مشهد الامام، ج۳، ص۱۰۷.
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، همان مقدمه، ص۸؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۵؛ تمیمی، مشهد الامام، ج۳، ص۱۰۷.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال، ستون ۴۵۰؛ عواد، معجم المؤلفین العراقیین، ج۳، ص۱۵۰؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۲، ص۲۰۱ـ۲۰۲، پانویس ۱؛ قس امینی، معجم رجال الفکر و الادب، ج۱، ص۴۰۷ که او را متولد ۱۳۴۹ دانسته است.
- ↑ ابوحمزه ثمالی، تفسیر القرآن الکریم، مقدمه عبدالرزاق حرزالدین، ص۳.
- ↑ عواد، معجم المؤلفین العراقیین، ج۳، ص۱۵۰؛ امینی، معجم رجال الفکر و الادب، ج۱، ص۴۰۷.
- ↑ آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۱۶۸؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۷.
- ↑ رجوع کنید به بحرالعلوم، الفوائد الرجالیة، الناشر : منشورات مكتبة الصادق، ج۱، ص۱۴۲؛ حرزالدین، معارف الرجال،ج۱، ص۱۲۸، ۲۴۳، ۲۵۵ـ۲۵۶، ۲۷۴، مقدمه محمدحسین حرزالدین، معارف الرجال، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۵ق، ص۶ـ۸، ج۲، ص۲۰ـ۲۱، ۲۲۲، ۳۲۸، ۳۶۱ـ۳۶۴؛ آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م، ج۲، ص۱۶۷؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۵.
- ↑ مرعشی نجفی، الاجازة الکبیرة، ص۱۳۴.
- ↑ آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۱۶۶؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۶ـ ۵۰۷؛ برای نمونه اشعار او رجوع کنید به خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۹ـ۵۱۳.
- ↑ رجوع کنید به حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۸۳، ۳۳۹ـ۳۴۰، ۳۷۲، مقدمه محمدحسین حرزالدین، معارف الرجال، ص۸ـ۹، ج۲، ص۲۶۹، پانویس ۱، ج۳، ص۲۳۵؛ خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۶؛ مرعشی نجفی، الاجازة الکبیرة، ص۱۳۳.
- ↑ رجوع کنید به خاقانی، شعراء الغری، ج۱۰، ص۵۰۶؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، همان مقدمه، ص۴ـ۵.
- ↑ رجوع کنید به حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، مقدمه، ص۹.
منابع
- امینی،محمدهادی، معجم المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف، ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
- امینی،محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف، ۱۴۱۳/۱۹۹۲ق.
- آقابزرگ طهرانی،محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳ق.
- آقابزرگ طهرانی،محمدمحسن،، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران، ۱۳۳۷ش.
- بحرالعلوم،محمدمهدی بن مرتضی، رجال السید بحرالعلوم، المعروف بالفوائد الرجالیة، چاپ محمدصاق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران، ۱۳۶۳ش.
- تمیمی،محمدعلی جعفر، مشهد الامام، او، مدینة النجف، نجف، ۱۳۷۴/۱۹۵۵ق.
- ثابت بن دینار ابوحمزه ثمالی، تفسیر القرآن الکریم، چاپ عبدالرزاق محمدحسین حرزالدین، قم، ۱۳۷۸ش.
- جعفربن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت، ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
- حرزالدین،محمد، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم، ۱۴۰۵ق.
- خاقانی،علی، شعراء الغری، او، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم، ۱۴۰۸ق.
- کورکیس عواد، معجم المؤلفین العراقیین فی القرنین التاسع عشر و العشرین، بغداد، ۱۹۶۹م.
- مرعشی نجفی،شهاب الدین، الاجازة الکبیرة، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَة، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم، ۱۴۱۴ق.
پیوند به بیرون
سایت فرهیختگان تمدن شیعی؛ http://nbo.ir/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AD%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%AC%D9%81%DB%8C__a-463.aspx