احمد خوئینی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | احمد خوئینی |
| لقب | حاج آقاملا |
| تاریخ تولد | ۱۲۴۷ق |
| زادگاه | خوئین |
| محل زندگی | قزوین، |
| تاریخ وفات | ۱۳۰۷ق |
| شهر وفات | قزوین، اصفهان، کربلا |
| خویشاوندان سرشناس | ملامصطفی (پدر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ابوطالب بهشتی قزوینی، سید حسن مدرس، فاضل اردکانی،شیخ مرتضی انصاری، راضی نجفی |
| اجازه اجتهاد از | سید حسن مدرس |
| تألیفات | لوامع الاحکام • معراج الوصول الی علم الاصول • مرآة المراد فی تراجم الاوتاد • الوجیزة • الجبر و التفویض .. |
ملا احمد خوئینی، فقیه، اصولی و محدث امامی قرن سیزدهم و چهاردهم، معروف به حاج آقاملا، از شاگردان شیخ انصاری و شیخ راضی نجفی بود و از وی اجازه اجتهاد گرفت و چندین دهه در قزوین ریاست دینی و شرعی را بر عهده داشت. وی از عالمان پرتألیف به شمار می‌رود که در فقه و اصول فقه تألیفات متعددی داشته است.
نسب
خوئینی به حاج ملاآقا نیز مشهور بوده است.[۱] پدرش ملامصطفی (متوفی حـ ۱۲۷۵) و جدش ملااحمد (متوفی ۱۲۴۵) هر دو عالمانی برجسته و صاحب آثاری در فقه بودند.[۲] خوئینی در ۱۲۴۷، خوئین به دنیا آمد.[۳]
تحصیلات
او در هشت سالگی، در زادگاهش یادگیری علوم مقدماتی چون صرف و نحو را آغاز کرد.[۴] و پس از پنج سال، برای ادامه تحصیل به قزوین رفت و سطوح متوسطۀ علوم دینی را از استادانی چون ابوطالب بهشتی قزوینی، سید رضی قزوینی و عبدالکریم ایروانی فراگرفت.[۵]
او یک سال بعد، برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت. مهم‌ترین استاد خوئینی در اصفهان سید حسن اصفهانی (مشهور به مدرس) بود که پنج سال نزد او فقه، اصول، رجال و حدیث آموخت و پس از دریافت اجازه از وی، در ۱۲۶۶ به قزوین و پس از چند ماه به خوئین بازگشت.[۶]
هجرت به عراق
خوئینی در ۱۲۶۷ برای تکمیل مدارج علمی به عراق رفت. نخست به مدت یک سال در کربلا نزد فاضل اردکانی درس خواند، سپس به نجف رفت و مدتی در جلسات درس شیخ انصاری و راضی نجفی شرکت کرد و از هر دو اجازۀ اجتهاد گرفت. وی قسمتی از آثارش را در این دوره نگاشت.[۷]
بازگشت به قزوین
خوئینی در ۱۲۶۹ به اصرار استادانش به قزوین بازگشت. از آن پس تا هنگام وفات، در حدود چهل سال، در قزوین اقامت گزید و در این مدت به تألیف، تدریس علوم دینی و نیز انجام دادن دیگر وظایف شرعی پرداخت.[۸] خوئینی در قزوین محبوبیت، نفوذ و اعتبار درخور توجهی داشت و ریاست دینی و مرجعیت امور شرعی قزوین برعهدۀ وی بود. [۹] او در ۱۳۰۷ در قزوین درگذشت.[۱۰]
فرزندان
از خوئینی چهار پسر به نام‌های مصطفی، حسین، علی و عبدالله برجای ماند که همگی عالم دینی بودند. او فرزند دیگری نیز به نام حسین داشت که در جوانی و در زمان حیات پدر درگذشت.[۱۱]
ثمرات علمی
خوئینی در تدریس و تفهیم مطالب علمی دشوار مهارت داشت.[۱۲] خوئینی دارای تألیفات پرشمار و متنوعی است که نشان دهندۀ فعالیت‌های علمی فراوان اوست.
آثار فقهی
مهم‌ترین آثار وی در فقه عبارتند از:
- لوامع الاحکام
- رساله‌ای در ارث به عربی و ترجمه آن با عنوان رسالۀ میراث
- رساله‌ای در منجّزات مریض
- ارجوزة (منظومة) فی الدیات
- حاشیه بر ریاض المسائل سید علی طباطبائی موسوم به التأملیات مشتمل بر بیان وجوه تأملات ریاض
- حاشیه بر صیغ العقود زنجانی قارپوزآبادی
- حاشیه بر صیغ العقود شیخ انصاری
- حاشیه بر نجاة العباد صاحب جواهر[۱۳]
آثار اصولی
آثار اصولی خوئینی نیز بدین قرار است:
- معراج الوصول الی علم الاصول
- رساله‌ای در حجیت ظن
- رساله‌ای در استصحاب
- المختار من الاصول العلمیة
- حاشیه بر قوانین میرزای قمی
- حاشیه بر اشارات الاصول حاجی کلباسی[۱۴]
دیگر آثار
او آثار دیگری نیز در موضوعات گوناگون چون رجال، درایه، تفسیر، تاریخ و کلام دارد که عبارتند از:
- مرآة المراد فی تراجم الاوتاد، در علم رجال که شرح حال خود را نیز در این اثر آورده است.
- المشترکات، در رجال که آن را به کتاب مرآة المراد خویش ملحق کرده است.
- الوجیزة، در علم درایه
- البداء
- الجبر و التفویض
- المجلی الشرعة فی مصائب العترة الخمسة الطاهرة
- حاشیه‌ای بر تفسیر صافی که تا آخر سورۀ بقره بوده و حاوی مباحث کلامی و حِکمی است.
- اجوبة المسائل متفرقه
- مختصرة ملیحة[۱۵]
پانویس
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم۱، ص۱۷۰؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۲، ص۱۹۵؛ قس امین، اعیان الشیعه، ج۳، ص۱۷۵، که به اشتباه خویی نوشته است.
- ↑ رک: آقابزرگ طهرانی، طبقات: الکرام، قسم۱، ص۱۱۶؛ همو، الذریعه، ج۱۳، ص۳۲۹.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۵، ص۸۴؛ قس امین، اعیان الشیعه، ج۳، ص۱۷۵، که سال ولادتش را ۱۲۴۶ دانسته است.
- ↑ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۹۲.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم۱، ص۱۷۰.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم۱، ص۱۷۰؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۹۲.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم۱، ص۱۷۰؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۹۲.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم۱، ص۱۷۰؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۹۲.
- ↑ اعتماد السلطنه، المآثر و الآثار، ص۱۹۴؛ آقابزرگ طهرانی، مُصَفَّی المقال، ستون۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۳، ص۱۷۵؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۲، ص۱۹۶.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم۱، ص۱۷۰؛ همو، الذریعه، ج۶، ص۴۵.
- ↑ اعتماد السلطنه، المآثر و الآثار، ص۱۹۴.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم۱، ص۱۷۰-۱۷۱؛ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۴، ص۱۲۹۷، حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۹۳.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم۱، ص۱۷۰-۱۷۱؛ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۴، ص۱۲۹۷، حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، صص۹۲-۹۳.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم۱، ص۱۷۰-۱۷۱؛ همو، مُصَفَّی المقال، ستون۲؛ همو، الذریعه، ج۲۰، صص۱۳-۱۴؛ امین، اعیان الشعه، ج۳، ص۱۷۵؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۹۳.
منابع
- آقا بزرگ تهرانی، الذریعة الی التصانیف الشیعه، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت: ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- همو، طبقات اعلام الشیعه: الکرام البررة، مشهد، قسم۱-۲، ۱۴۰۴ق.
- همان: الشیعه: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، قسم۱-۴، ۱۴۰۴.
- همو، مُصَفَّی المقال فی مُصَنَّفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران: ۱۳۳۷ش.
- اعتماد السلطنه، محمد حسن بن علی، المآثر و الآثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج۱، تهران: اساطیر، ۱۳۶۳ش.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه.
- حبیب آبادی، محمد علی، مکارم الآثار، ج۴، اصفهان: ۱۳۵۲ش.
- حسینی اشکوری، احمد، تراجم الرجال، قم: ۱۴۱۴ق.
- مدرس تبریزی، محمد علی، ریحانة الادب، تهران: ۱۳۶۹ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام