محدثات شیعه (کتاب)

محدثات شیعه

تصویر روی جلد کتاب
اطلاعات کتاب
نویسنده	نهله غروی نائینی
موضوع	راویان زن شیعه
زبان	فارسی
تعداد جلد	یک جلد
اطلاعات نشر
ناشر	دانشگاه تربیت مدرس
تاریخ نشر	۱۳۷۵ش

مُحَدّثات شیعه کتابی به زبان فارسی نوشته نهله غروی نایینی (متولد ۱۳۳۱ش) نویسنده زن ایرانی است. او در این اثر، به راویان زن شیعه از زمان حیات پیامبر اکرم(ص) تا عصر حاضر پرداخته و به‌ترتیب حروف الفبا نام بانوانی را ذکر می‌کند که حدیث یا احادیثی روایت کرده و یا دیگران از او روایت نقل کرده‌اند. نام راوی، شرح‌حال زندگانی، گفتار بزرگان درباره راوی، روایت‌کنندگان از بانوان راوی و ذکر برخی احادیث از راویان زن از جمله مباحث مطر‌ح‌شده در کتاب است. نویسنده، انگیزه تألیف این اثر را نقص‌ها و کمبودها درباره زنان راوی شیعه و چاپ کتابی به‌صورت اختصاصی برای بانوان شیعه ذکر کرده است.
کتاب محدثات شیعه در سال ۱۳۷۵ش در دانشگاه تربیت مدرس تهران منتشر شد.

اهمیت اثر و جایگاه آن

محدثات شیعه کتابی است که رساله دکتری نهله غروی نایینی (متولد ۱۳۳۱ش) استاد دانشگاه تربیت مدرس است. این کتاب، اولین تألیف از مجموعه زنان راوی شیعه توصیف شده که به معرفی بانوان تأثیرگذار از عصر پیامبر(ص) تا زمان حاضر می‌پردازد و معرف زنانی است که از پیامبر اکرم(ص) و یا امامان شیعه، حدیثی نقل کرده و به نحوی علوم و احکام اسلامی را به آیندگان انتقال داده‌اند. گفته شده که محدثات شیعه، یک مرجع رجالی برای شناخت بانوان شیعه و دارای مطالب سودمند و آموزنده برای همگان است.

بانوانی چون خدیجه کبری، فاطمه زهرا(س)، حضرت زینب(س)، ام‌سلمه، ام‌ایمن، اسماء بنت عمیس، ام‌سلیم (مادر انس بن مالک)، ام‌الفضل (خواهر میمونه همسر پیامبر(ص)، حبابه والبیه، ام‌اسلم، نرجس مادر امام زمان و دیگر همسران و دختران ائمه به‌عنوان راویان زن معرفی شده‌اند.

در این کتاب، نام بانوانی که در عصر غیبت و پس از دوران امامان شیعه می‌زیسته‌اند و از بزرگان و مشایخ خویش حدیثی نقل کرده یا اجازه نقل روایت داشته‌اند، آمده است. دختران شیخ طوسی، دختر سید مرتضی، دختران ملاصدرا، زنان خاندان برغانی و برخی از زنان معاصر مانند نصرت امین در این زمره‌اند.

کتاب محدثات شیعه در سال ۱۳۷۵ش در دانشگاه تربیت مدرس تهران منتشر شده است.

انگیزه تألیف

غروی نایینی در مقدمه کتاب این‌گونه گفته که کتاب‌هایی در شرح احوال و زندگانی بزرگان اسلام نوشته شده، اما بخش مربوط به زنان، با سهل‌انگاری و کم‌توجهی مواجه بوده است و در نقل احادیث و شرح تواریخ، همیشه سعی شده تا ارزش گفتار و نقش بانوان، کم‌رنگ و بی‌ارزش نشان داده شود.

او از برخی دانشمندان و عالمان مانند ابن‌طیفور، عُمَر رضا کَحّاله، ذبیح‌الله محلاتی و دیگران یاد می‌کند که کتاب‌هایی اختصاصی درباره بانوان مسلمان و غیرمسلمان نگاشته‌اند، اما این آثار، نقص‌های فراوان داشته و خلأ موجود در آنها، نام زنان شیعه بوده که حق مطلب درباره آنان ادا نشده است.

روش تألیف و محتوای کتاب

نویسنده کتاب به معرفی راویان زن می‌پردازد که به نحوی به شیعه ربط دارند و در آن درباره نام، شرح‌حال، وفات، گفتار بزرگان، اینکه از چه کسی روایت کرده و احادیث نقل‌شده از او سخن به میان رفته است. روش کار نهله غروی نایینی در نگارش کتاب، استفاده از کتاب تنقیح المقال بوده و نام بانوان با مراجعه به دیگر کتب رجالی و تاریخی شیعه و اهل‌سنت تکمیل شده است.

نام‌ها بر اساس الفبا تنظیم شده و به‌جهت احترام ابتدا نام حضرت فاطمه(س) با لقب ام ابیها آمده است تا در صدر راویان زن باشد. مجموعاً نام ۱۹۵ زن در جمع راویان ذکر شده که آغازش با ام‌ابیها است و به هرنیه ختم می‌شود.

نام، نام پدر، خانواده، تاریخ ولادت، همسر، فرزندان، شرح کوتاه از زندگی، خصوصیت‌های اخلاقی و امتیازات، سخن بزرگان، افرادی که از آنها روایت کرده و روایت‌کنندگان از او، از جمله مواردی است که در کتاب آمده است. پایان‌بخش هر معرفی هم ذکر دو یا سه حدیثِ نقل‌شده از بانوی راوی به‌صورت مختصر همراه با ترجمه فارسی با ذکر منبع آمده و بیشتر به منابع اهل‌سنت اشاره شده است.