الاصفی فی تفسیر القرآن (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | فیض کاشانی |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| سبک | روایی |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | بوستان کتاب |
الأصْفیٰ فی تَفْسیرِ القُرْآن تفسیری به زبان عربی و شامل تفسیر کل قرآن، اثر ملامحسن فیض کاشانی (۱۰۰۷ق/۹۷۷ش-۱۰۹۱ق/۱۰۵۸ش) از عالمان امامیه است. الاصفی برگزیدهای از کتاب تفسیر الصافی است.
درباره مؤلف
محمد بن مرتضی بن محمد، معروف به ملا محسن کاشانی و ملقب به فیض را در شمار محدثان و فقهای شیعه به شمار آوردهاند. فیض دستی نیز در ادب و عرفان داشت. از او آثار پرشماری در تفسیر قرآن، حدیث و حکمت و عرفان بر جای مانده است. فیض کاشانی در ۱۴ صفر سال ۱۰۰۷ق به دنیا آمد و در ۲۲ ربیعالثانی سال ۱۰۹۱ق از دار دنیا رفت و در کاشان به خاک سپرده شد.[۱]
| تفسیرهای مهم | |
|---|---|
| شیعی | تفسیر ابو الجارود • تفسیر قمی • کتاب التفسیر (عیاشی) • تفسیر التبیان • تفسیر مجمع البیان • تفسیر الصافی • تفسیر المیزان |
| سنی | تفسیر جامع البيان (طبری) • المحرر الوجیز (ابن عطیه) • تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی) • تفسير القرآن العظيم (ابن كثير) • تفسیر جلالین (سیوطی) |
| گرایشهای تفسیری | |
| تفسیر تطبیقی • تفسیر علمی • تفسیر عصری • تفسیر تاریخی • تفسیر فلسفی • تفسیر کلامی • تفسیر عرفانی • تفسیر ادبی • تفسیر فقهی | |
| روشهای تفسیری | |
| تفسیر قرآن به قرآن • تفسیر روایی • تفسیر اجتهادی | |
| شیوههای نگارش تفسیر | |
| تفسیر ترتیبی • تفسیر موضوعی | |
| اصطلاحات علم تفسیر | |
| اسباب نزول • ناسخ و منسوخ • محکم و متشابه • اعجاز قرآن • جری و انطباق • مکی و مدنی | |
تاریخ و انگیزه نگارش
تألیف الاصفی در سال ۱۰۷۶ق یعنی یک سال پس از تفسیر صافی به پایان رسیده است.[۲] البته فیض درپایان تفسیر اصفی تصریح کرده است که این تفسیر دو سال پس از نوشتن تفسیر صافی به پایان رسیده است.[۳] محمدهادی معرفت(۱۳۰۹-۱۳۸۵ش) تفسیرالاصفی را برگزیده تفسیر صافی و تفسیری موجز، لطیف و مشتمل بر مهمترین مسائل تفسیری به شیوه اهل حدیث دانسته که لُبّ کلام و گزیده مرام را در آن گرد آورده و مراجعه کننده را در تبیین معانی قرآنی و شرح مقاصد عالی بینیاز میسازد؛ و این را حاکی از حسن سلیقه و شیوایی قلم فیض برشمرده است. [۴]
محتوای تفسیر و ساختار آن
کتاب از دو جزء تشکیل شده که جزء اول آن شامل سورههای حمد تا اسراء و جزء دوم از سوره کهف تا آخرین سوره قرآن است.
فیض در کنار روایت به درایه هم پرداخته و برای اختصار، اسناد روایات را حذف کرده است. مؤلف میگوید:
- «هر گاه از تفسیر قمی چیزی آوردم که منسوب به معصوم نیست در آغازش واژه قمی را نهادم تا از روایات دیگر جدا شود و اگر چیزی از طریق عامه نقل کردم، آن را با کلمه «رُوِی» از روایات دیگر متمایز ساختم، آنجا که از ائمه به لفظ آنها نقل میکنم به لفظ «قالَ»، «وَرَدَ» و «فی روایة» مشخص نمودم و اگر تلخیص شده یا نقل به مضمون کرده باشم با لفظ «کَذا وَرَدَ» آن را بیان کردهام. و آنجا که کلامی از معصوم(ع) نیافتم یا اینکه یافته ولی قابل اعتماد ندیدم، از سایر تفاسیر قویترین قول را انتخاب کرده و آن را نوشتهام.»
تلخیص و ترجمهها
فیض کاشانی، الاصفی را تلخیص کرده و آن را «المُصفّی» نامیده است.[۵]
تفسیر الاصفی دو ترجمه به زبان اردو دارد:
- ترجمه سید مظاهر حسن الامروهوی از قرآنپژوهان امامیه پاکستان در قرن پانزدهم هجری.
- ترجمه مظهر حسن هندی معارف قرآن در قرن پانزدهم.[۶]
این اثر را محمدمسعود عباسی زنجانی به فارسی برگردانده است.[۷]
نسخهها
آقابزرگ تهرانی از وجود نسخهای میگوید که به خط سید احمد بن شهابالدین علی طباطبایی به سال ۱۱۰۴ق همراه با الصافی بوده است.[۸]
اما نسخههایی که در تحقیق و تصحیح این اثر از آن استفاده شده سه نسخه است:
- نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی در تهران که تاریخ تحریر جلد اول ۱۰۹۰ق و جلد دوم ۱۰۸۹ ق، دو سال قبل از رحلت مصنف در ۲۳۵ صفحه بوده است. نویسنده آن ابن علی بن علی مشهور به نوروز الدین محمد نصیر، با خطی زیبا و مصحح با حواشی فیض کاشانی.
- نسخه خطی در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد در ۳۰۶ صفحه که تحریر آن در ۱۰۸۱۱ق پایان یافته و به خط احمد بن محمد حسن است. این نسخه نیز دارای حواشی از مصنف بوده و از روی نسخه مؤلف تصحیح شده است.
- نسخه چاپ سنگی به سال ۱۳۵۳-۱۳۵۴ق به خط محمدعلی مصباحی نائینی.[۹]
چاپ
نخستین بار در سال ۱۲۷۴ق در بمبئی و در حاشیه تفسیر صافی چاپ سنگی شده و در سال ۱۳۱۰ نیز در حاشیه صافی چاپ گردید.
چاپ سوم آن به شکل مستقل در تهران به سال ۱۳۰۳ و ۱۳۵۴ در یک جلد به شکل سنگی ارائه شده است.
چاپ تحقیقشده این اثر نیز در دو جلد بوده که جلد اول تا پایان سوره اسراء و جلد دوم از سوره کهف تا انتهای قرآن است. ناشر آن مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بوده که در ۱۳۷۶ش مطابق با ۱۴۱۸ق چاپ اوّل آن به بازار عرضه شد.
پانویس
- ↑ فیض کاشانی،الوافی، ۱۳۶۵ش، مقدمه مصحح.
- ↑ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۶۶۶.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر اصفی، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۴۹۵.
- ↑ معرفت، تفسیر و مفسران،الناشر : قم موسسه فرهنگی التمهید ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۱۰.
- ↑ تهرانی، الذریعه، دار الاضواء، ج۲، ص۱۲۴.
- ↑ عقیقی بخشایشی، طبقات مفسران شیعه، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۲۴.
- ↑ خلاصه تفسیر صافی ترجمه الاصفی، سایت پاتوق کتاب فردا.
- ↑ تهرانی، الذریعه، دار الاضواء، ج۲، ص۱۲۴.
- ↑ فیض کاشانی، الاصفی، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۴ و ۱۵.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان - ناهید، ۱۳۷۷ش.
- فیض کاشانی، ملامحسن، الاصفی، قم، بوستان کتاب، ۱۴۱۸ق.
- فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، الوافی، اصفهان، مکتبة أمیرالمؤمنین، ۱۳۶۵ش.
- عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، قم، نوید اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
- معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، قم، مؤسسه فرهنگی التمهید، ۱۳۸۰ش.
- خلاصه تفسیر صافی ترجمه الاصفی، سایت پاتوق کتاب فردا، تاریخ بازدید: ۱۲ دی ۱۴۰۰ش.