سفر شهادت (کتاب)

سفر شهادت

اطلاعات کتاب
نویسنده	امام موسی صدر
موضوع	واقعه کربلا
زبان	فارسی
مجموعه	در قلمرو اندیشه‌های امام موسی صدر
اطلاعات نشر
ناشر	مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	۱۳۹۱ شمسی
نوبت چاپ	یازدهم (تا ۱۴۰۳ش)
وبسایت ناشر	https://imamsadr.ir
نسخه الکترونیکی	سفر شهادت

کتاب سَفَر شهادت مجموعه‌ای از گفتارها و پیام‌های امام موسی صدر درباره واقعه کربلا بین سال‌های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۶ش است. این گفتارها، در بستر جنگ داخلی لبنان و مسئله فلسطین شکل گرفته و عاشورا را الگویی برای مبارزه با ظلم، استعمار و به‌ویژه صهیونیسم معرفی می‌کند.

صدر با رویکردی انسان‌محور، هدف اصلی امام حسین(ع) را اصلاح امت اسلامی می‌داند. وی محدود کردن عاشورا به بُعد عاطفی را نقد کرده است. او بر نقش همه اقوام، مذاهب و زنان در واقعه کربلا و ارتباط آن با همبستگی ملی و تقریب مذاهب در لبنان تأکید دارد.

این اثر نخستین‌بار در سال ۱۳۹۱ش با ترجمه فارسی در تهران منتشر شد. نسخه‌های عربی و ترکی آذربایجانی آن نیز به چاپ رسیده‌اند.

تحلیل عاشورایی امام موسی صدر

کتاب سفر شهادت، تحلیلی اجتماعی و سیاسی از واقعه کربلا است و از اهداف آن ارائه راهکار برای اصلاح وضعیت داخلی لبنان در دهه چهل و پنجاه شمسی و حل مسئله فلسطین است. این اثر، بازتاب‌دهنده گفتمان امام موسی صدر به‌عنوان یک مصلح شیعه است. وی در این کتاب، امام حسین(ع) را الگویی برای مبارزه با ظلم و استعمار به‌ویژه صهیونیسم معرفی می‌کند.

نویسنده

مقالهٔ اصلی: امام موسی صدر

نویسنده کتاب سفر شهادت سید موسی صدر (۱۳۰۷ - مفقود در ۱۳۵۷ش) مشهور به امام موسی صدر، روحانی و اندیشمند شیعه، مؤسس مجلس اعلای شیعیان لبنان و جنبش امل بود. او از سال ۱۳۳۸ش، رهبری شیعیان لبنان را عهده‌دار شد.

موسی صدر فقه، اصول و فلسفه اسلامی را در قم و نجف گذراند و همزمان کارشناسی حقوق اقتصادی را از دانشکده حقوق تهران کسب کرد. مجموعه مقالات و گفتارهای او با عنوان در قلمرو اندیشه امام موسی صدر در ۱۵ جلد به چاپ رسیده که برخی از آنها چنین‌اند: ادیان در خدمت انسان، دین در جهان امروز، زن و چالش‌های جامعه، رهیافت‌های اقتصادی اسلام، روح تشریع در اسلام و اسرائیل آن شر مطلق.

محتوا

کتاب سفر شهادت مجموعه‌ای از گفتارها و پیام‌های امام موسی صدر با موضوع واقعه کربلا بین سال‌های ۱۳۴۸ و ۱۳۵۶ش است. کتاب از هفده بخش تشکیل شده و سخنرانی‌های صدر در مراسم عزاداری امام حسین(ع) و پیام‌های عمومی وی خطاب به ملت لبنان به مناسبت تقارن عاشورا و ولادت حضرت عیسی(ع) را شامل می‌شود. سخنرانی‌ها و پیام‌ها به زبان عربی است که مهدی فرخیان و احمد ناظم به فارسی برگردانده‌اند.

هدف اصلی امام حسین(ع) در این کتاب، اصلاح جامعه انسانی و اسلامی معرفی شده است. به باور صدر امویان جامعه مسلمان را در آستانه تغییر هویت اسلامی قرار داده بودند. امام حسین(ع) شیوه‌های مسالمت‌آمیز را برای بیدار کردن جامعه تأثیرگذار ندید؛ بنابراین جان‌فشانی بی‌بدیلی را انتخاب کرد تا امتِ گرفتار طمع و ترس را به خودآگاهی برساند.

صدر با نقد خلاصه‌کردن عاشورا در گریه و اندوه، عزاداری را ابزاری برای احیای کینه علیه دشمنان انسانیت می‌داند. همچنین با تأکید بر نقش همه نژادها و جنسیت‌ها در واقعه کربلا، به تقریب مذاهب و نقش محوری زنان در ماندگاری پیام عاشورا اشاره می‌کند. 

برشی از کتاب

من حسینی که به رنجدیدگان اهتمام نورزد نمی‌‌شناسم. به حسینی که شهیدِ گریه می‌‌نامندش ایمان ندارم. من به گریه و زاری برای سبک شدن و تخلیه هیجان و ناراحتی ایمان ندارم. ایمان من این است که امکان ندارد امام حسین جز برای احقاق حق کشته شده باشد.…من نمی‌‌توانم سوگواری برای امام حسین را درک کنم؛ مگر آنکه بتواند قهرمانانی را تربیت کند؛ کسانی را تربیت کند که در برابر ستمگر بایستند و در برابر حاکم ستمگر سخن حق را بگویند. این است معنای حسین و معنای عزاداری برای امام حسین.

کتاب ناظر به رویدادهای وقتِ لبنان و فلسطین است. لبنان در این دوره دچار جنگ داخلی بود و یکی از طرف‌های خارجیِ درگیری اسرائیل به شمار می‌رفت. صدر اسرائیل را یزید زمانه می‌خوانَد و با الهام از واقعه عاشورا، تشکیل گروه‌های نظامی مقاومت را ضروری می‌شمارد. در مقابل، اسلام یزیدی را که در آن جهاد به ماجراجویی جاهلی تبدیل می‌شود و آزادی‌های انسان نادیده گرفته می‌شود نقد می‌کند.

نقد و بررسی

به گفتهٔ برخی پژوهشگران کتاب سفر شهادت صرفاً گردآوری گفتارها و نوشتارها است و کار پژوهشی مانند استخراج منابع و رفع تعارضات نقل‌های تاریخی انجام نشده است. همچنین ذکر نشدن موقعیت مکانی و زمانی برخی سخنرانی‌ها، فهم دقیق اندیشه‌های صدر را برای خوانندگان ناآشنا با تاریخ لبنان دشوار کرده است. ترجمه فارسی گفتارها و نوشتارها، خوش‌خوان و روان توصیف شده است.

برخی پژوهشگران نگاه صدر به عاشورا را انسان‌محور و نه شیعه‌محور می‌دانند. به گفته مهدی مهریزی، روحانی و پژوهشگر شیعه، نفی تبعیض جنسیتی، گفت‌وگو و تفاهم، اصالت دادن به انسان و پذیرش تکثر انسان‌ها جنبه‌های انسانیِ نگاه صدر به واقعه کربلا است. برخی این نگاه را با لبنانِ متنوع از نظر دینی، مذهبی، طایفه‌ای و فرهنگی مرتبط دانسته‌اند.

نسخه عربی کتاب سفر شهادت.

چاپ

کتاب سفر شهادت برای بار نخست به‌عنوان جلد هفتم از مجموعه «در قلمرو اندیشه‌های امام موسی صدر» در سال ۱۳۹۱ش در تهران توسط مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر چاپ شد. این کتاب در سال ۱۳۹۴ش با نام اصلی و فرعی «سفر شهادت: گفتارهایی درباره واقعه کربلا» در ۲۶۴ صفحه تجدید چاپ شد و در سال ۱۴۰۳ش به چاپ یازدهم رسید.

به دیگر زبان‌ها

نسخه عربی کتاب با نام سائرون فی مَوکبِ الْحسَین توسط مرکز الامام موسی الصدر للابحاث و الدراسات در بیروت چاپ شده است. همچنین ده مقاله از این کتاب به زبان ترکی آذربایجانی با نام «Peyğəmbərlərin varisi Hüseyn ترجمه: حسین وارث انبیا)» با ترجمه رشاد حسن‌اف، و چهار مقاله دیگر با نام «Kərbəlanı Yenidən Yaşamaq (ترجمه: کربلا را دوباره زیستن)» در باکو توسط انتشارات Parlaq İmzalar منتشر شده است.