مخزن العرفان در تفسیر قرآن (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سیده نصرت امین |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| سبک | عرفانی |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | ۱۵جلد |
مَخزَنُ العِرفان در تفسیر قرآن اثر سیده نصرت بیگم امین اصفهانی(۱۲۷۴ - ۱۳۶۲ش) در تفسیر قرآن به زبان فارسی که به شیوه استدلالی، کلامی و روایی نگاشته شده است. نویسنده در نگارش این تفسیر از تفسیرهای مختلف شیعه و اهل سنت استفاده کرده است. بانو امین در این تفسیر به برخی از مباحث علوم قرآنی، کلامی، فلسفی و فقهی پرداخته است.
درباره مؤلف
سیده نصرت امین معروف به بانو امین(۱۲۷۴ - ۱۳۶۲ش) در اصفهان به دنیا آمد.[۱] وی فقیه، عارف و مفسر شیعی معاصر(قرن چهاردهم هجری شمسی) است.[۲] همچنین صاحب تفسیر مخزن العرفان و آثار متعدد دیگری نام بانوی ایرانی می‌باشد.[۳]
| تفسیرهای مهم | |
|---|---|
| شیعی | تفسیر ابو الجارود • تفسیر قمی • کتاب التفسیر (عیاشی) • تفسیر التبیان • تفسیر مجمع البیان • تفسیر الصافی • تفسیر المیزان |
| سنی | تفسیر جامع البيان (طبری) • المحرر الوجیز (ابن عطیه) • تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی) • تفسير القرآن العظيم (ابن كثير) • تفسیر جلالین (سیوطی) |
| گرایش‌های تفسیری | |
| تفسیر تطبیقی • تفسیر علمی • تفسیر عصری • تفسیر تاریخی • تفسیر فلسفی • تفسیر کلامی • تفسیر عرفانی • تفسیر ادبی • تفسیر فقهی | |
| روش‌های تفسیری | |
| تفسیر قرآن به قرآن • تفسیر روایی • تفسیر عقلی • تفسیر اجتهادی | |
| شیوه‌های نگارش تفسیر | |
| تفسیر ترتیبی • تفسیر موضوعی | |
| اصطلاحات علم تفسیر | |
| اسباب نزول • ناسخ و منسوخ • محکم و متشابه • اعجاز قرآن • جری و انطباق • مکی و مدنی | |
انگیزه تألیف
نویسنده، علت نگارش و دغدغه خود را چنین بیان می‌کند که مدتی در صدد بوده که تفسیر مختصری بنویسد و از کلمات اهل بیت اقتباس نموده و از بیانات مفسران، استفاده نماید تا شاید به این واسطه در جرگه مفسران و از متدبّران در قرآن محسوب گردد.[۴]
روش مفسر
مفسّر مخزن العرفان، اغلب در آغاز سوره‌ها به بیان تعداد آیات، مکی یا مدنی بودن سوره و فضایل قرائت سوره پرداخته است، سپس آیه را ترجمه کرده و در توضیح آیات، به بیان و شرح لغات و کلمات آیه می‌پردازد.[۵]
در بیان لغت‌ها بیشتر از گفتار مفسران استفاده برده است، در اوایل تفسیر، آیات را دسته‌دسته در تعداد کم (۲ الی ۳) آیه ذکر کرده، سپس به توضیح آنها پرداخته است، همچنین در مواردی که توضیح و تفسیر آیات کم بوده، آیات بیشتری را یکجا با هم آورده است. در این تفسیر، از آیات دیگر قرآن مجید و گاهی از گفتار مفسران دیگر خصوصا محمد بن طنطاوی جوهری(۱۲۸۷ - ۱۳۵۸ق) کمک گرفته است. در مواردی از قبیل هدایت و اختصاص آن به متقین شبهات و سؤالاتی را مطرح و سپس پاسخ می‌گوید.[۶]
با اینکه در سراسر تفسیر چهره مفسّر به عنوان یک عارف واقعی جلوه‌گر است لکن آیات و احادیث را به روشی باطنی و تأویلات عرفانی بیان نمی‌کند.[۷]
منابع تفسیر
مجتهده امین در تفسیر خود از تفاسیر شیعه و سنّی بهره برده و کلام آنها را ذکر کرده است از قبیل: تفسیر ملا صدرا، مجمع البیان، تفسیر قمی، روض الجنان و روح الجنان، تفسیر عیاشی، کشف الاسرار، منهج الصادقین، المیزان، البرهان، جواهر التفسیر، روح البیان، تفسیر بیضاوی و در المنثور(سیوطی). در لابلای گفتارش از مفسران صحابه و تابعین چون ابن عباس، ابن مسعود و عکرمه نیز بهره جسته است.[۸]
مفسر در بیان برخی مطالب از احادیث استفاده کرده و از راویان خاص و عام، حدیث نقل کرده و بیشتر از کتب حدیثی مانند: کافی، بحار الانوار و عیون اخبار الرضا روایت ذکر کرده است.[۹]
ویژگی‌ها
بانو امین در ضمن تفسیر آیات، به مباحث علوم قرآنی از قبیل اعجاز، حروف مقطعه، محکم و متشابه و به‌ندرت به شأن نزول پرداخته است. درباره اعجاز در آیات، تحدّی را بیان و اعجاز قرآن را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کند.[۱۰]
مفسّر در ضمن تفسیر، به مباحث کلامی می‌پردازد و در مباحثی از قبیل اضلال خداوند، عصمت انبیا، جبر و اختیار، نعمت الهی مطالبی ایراد می‌کند.[۱۱]
گاهی از نظرات فلاسفه در تفسیر و بیان خود افزوده و از گفتار فلاسفه اسلامی چون صدر المتألهین و بوعلی سینا استفاده کرده است.[۱۲]
مفسر، به لغت و اشتقاق و غیر آن هم پرداخته اما نه به دقّت تفاسیری چون مجمع البیان, در توضیح آیات، بیان و شرح لغات بحث کرده است.[۱۳]
مفسر مخزن العرفان نیز آیات فقهی و عبادی را تا حد نیاز شرح داده و درباره وظایف انسان‌ها گفتاری را آورده و در صورت لزوم حدیثی را نقل و شرح کرده است.[۱۴]
چاپ
این تفسیر در حیات مؤلف در ۱۵جلد بین سال‌های ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۴ش در اصفهان به چاپ رسید.[۱۵]
پانویس
- ↑ طیبی، زندگانی بانوی ایرانی، ۱۳۸۳ش، ص۲۶.
- ↑ باقری بیدهندی، بانوی نمونه (جلوه‌هایی از حیات بانوی مجتهده امین اصفهانی)، ۱۳۷۷ش، ص۳۶.
- ↑ امین، النفخات الرحمانیة فی الوردات القلبیة، ۱۴۳۹ق، ص۲۷.
- ↑ امین، مخزن العرفان، ۱۳۶۱ش، ج۱، ص۲.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۷۵۴.
منابع
- امین، نصرت بیگم، النفخات الرحمانیة فی الوردات القلبیة، بیروت، دارالمعارف الحکمیة، ۱۴۳۹ق.
- باقری بیدهندی، ناصر، بانوی نمونه (جلوه‌هایی از حیات بانوی مجتهده امین اصفهانی)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- غروی نایینی، نهله، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، بینات، بهار ۱۳۷۸ش، شماره ۲۱.
- امین، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان - ناهید، ۱۳۷۷ش.
- طیبی، ناهید، زندگانی بانوی ایرانی، اصفهان، انتشارات گلبهار، ۱۳۸۳ش.
پیوند به بیرون