مَخزَنُ العِرفان در تفسیر قرآن اثر سیده نصرت بیگم امین اصفهانی (۱۲۷۴ - ۱۳۶۲ش) در تفسیر کامل قرآن به زبان فارسی که به شیوه استدلالی، کلامی و روایی نگاشته شده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سیده نصرت امین |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| سبک | عرفانی |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | ۱۵جلد |
درباره مؤلف
سیده نصرت امین معروف به بانو امین(۱۲۷۴ - ۱۳۶۲ش) در اصفهان، صاحب تفسیر مخزن العرفان، فقیه، عارف و مفسر شیعی معاصر است. او آثار متعددش را با نام بانوی ایرانی منتشر نمود.
| تفسیرهای مهم | |
|---|---|
| شیعی | تفسیر ابو الجارود • تفسیر قمی • کتاب التفسیر (عیاشی) • تفسیر التبیان • تفسیر مجمع البیان • تفسیر الصافی • تفسیر المیزان |
| سنی | تفسیر جامع البيان (طبری) • المحرر الوجیز (ابن عطیه) • تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی) • تفسير القرآن العظيم (ابن كثير) • تفسیر جلالین (سیوطی) |
| گرایش‌های تفسیری | |
| تفسیر تطبیقی • تفسیر علمی • تفسیر عصری • تفسیر تاریخی • تفسیر فلسفی • تفسیر کلامی • تفسیر عرفانی • تفسیر ادبی • تفسیر فقهی | |
| روش‌های تفسیری | |
| تفسیر قرآن به قرآن • تفسیر روایی • تفسیر عقلی • تفسیر اجتهادی | |
| شیوه‌های نگارش تفسیر | |
| تفسیر ترتیبی • تفسیر موضوعی | |
| اصطلاحات علم تفسیر | |
| اسباب نزول • ناسخ و منسوخ • محکم و متشابه • اعجاز قرآن • جری و انطباق • مکی و مدنی | |
انگیزه تألیف
نویسنده، علت نگارش و دغدغه خود را چنین بیان می‌کند که مدتی در صدد بوده که تفسیر مختصری بنویسد و از کلمات اهل بیت اقتباس نموده و از بیانات مفسران، استفاده نماید تا شاید به این واسطه در جرگه مفسران و از متدبّران در قرآن محسوب گردد.[۱]
روش مفسر
مفسّر مخزن العرفان، اغلب در آغاز سور به بیان تعداد آیات، مکی یا مدنی بودن سوره و فضایل قرائت سوره پرداخته است، سپس آیه را ترجمه کرده و در توضیح آیات، به بیان و شرح لغات و کلمات آیه می‌پردازد.[۲]
در بیان لغت‌ها بیشتر از گفتار مفسران استفاده برده است, در اوایل تفسیر، آیات را دسته‌دسته در تعداد کم (۲ الی ۳) آیه ذکر کرده، سپس به توضیح آنها همت گماشته و در مواردی که توضیح و تفسیر آیات کم بوده، آیات بیشتری را یکجا با هم آورده است. در این تفسیر، از آیات دیگر قرآن مجید و گاهی از گفتار مفسران دیگر خصوصا طنطاوی کمک گرفته است. در مواردی از قبیل هدایت و اختصاص آن به متقین شبهات و سؤالاتی را مطرح و سپس پاسخ می‌گوید.[۳]
با اینکه در سراسر تفسیر چهره مفسّر به عنوان یک عارف واقعی جلوه‌گر است لکن آیات و احادیث را به روشی باطنی و تأویلات عرفانی بیان نمی‌کند.[۴]
منابع تفسیر
مجتهده امین در تفسیر خود از تفاسیر شیعه و سنّی بهره برده و کلام آنها را ذکر کرده است از قبیل: تفسیر ملا صدرا، مجمع البیان، تفسیر قمی، روض الجنان و روح الجنان، تفسیر عیاشی، کشف الاسرار، منهج الصادقین، المیزان، البرهان، جواهر التفسیر، روح البیان، تفسیر بیضاوی و در المنثور(سیوطی). در لابلای گفتارش از مفسران صحابه و تابعین چون ابن عباس، ابن مسعود و عکرمه نیز بهره جسته است.[۵]
مفسر در بیان برخی مطالب از احادیث استفاده کرده و از راویان خاص و عام، حدیث نقل کرده و بیشتر از کتب حدیثی مانند: کافی، بحار الانوار و عیون اخبار الرضا روایت ذکر کرده است.[۶]
ویژگی‌ها
بانو امین در ضمن تفسیر آیات، به مباحث علوم قرآنی از قبیل اعجاز، حروف مقطعه، محکم و متشابه و به‌ندرت به شأن نزول پرداخته است. درباره اعجاز در آیات، تحدّی را بیان و اعجاز قرآن را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کند.[۷]
مفسّر در ضمن تفسیر، به مباحث کلامی می‌پردازد و در مباحثی از قبیل اضلال خداوند، عصمت انبیا، جبر و اختیار، نعمت الهی مطالبی ایراد می‌کند.[۸]
گاهی از نظرات فلاسفه در تفسیر و بیان خود افزوده و از گفتار فلاسفه اسلامی چون صدر المتألهین و بوعلی سینا استفاده کرده است.[۹]
مفسر، به لغت و اشتقاق و غیر آن هم پرداخته اما نه به دقّت تفاسیری چون مجمع البیان, در توضیح آیات، بیان و شرح لغات بحث کرده است.[۱۰]
مفسر مخزن العرفان نیز آیات فقهی و عبادی را تا حد نیاز شرح داده و درباره وظایف انسان‌ها گفتاری را آورده و در صورت لزوم حدیثی را نقل و شرح کرده است.[۱۱]
چاپ
این تفسیر در حیات مؤلف در ۱۵جلد بین سال‌های ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۴ش در اصفهان چاپ شده است.[۱۲]
پانویس
- ↑ امین، مخزن العرفان، ۱۳۶۱ش، ج۱، ص۲.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ غروی نائینی، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، ۱۳۷۸ش.
- ↑ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۷۵۴.
منابع
- غروی نایینی، نهله، تفسیر مخزن العرفان و مفسر آن، بینات، بهار ۱۳۷۸ش، شماره ۲۱.
- امین، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان - ناهید، ۱۳۷۷ش.
پیوند به بیرون