طهارت

با تطهیر اشتباه نشود.

طهارت، اصطلاحی فقهی است به‌معنای پاک‌بودن از چیز‌های نجس و همچنین از حدث اکبر و اصغر. منظور از حدث اصغر چیزهایی مثل ادرار و مدفوع و باد روده است که وضو را باطل می‌کند. حدث اکبر هم به امثالِ جنابت و آمیزش گفته می‌شود.

طهارت از نجاست در مواردی مثل وضو و نماز لازم می‌شود. آبی که انسان با آن می‌خواهد وضو بگیرد و همچنین بدن و لباس نمازگزار باید از نجاسات پاک باشد. نجاست به‌وسیله چیزهایی مثل آب برطرف می‌شود که مُطَهِّرات نامیده می‌شوند.

طهارت از حدث هم به‌خودی‌خود واجب نیست؛ اما برای انجام برخی فرایض دینی مانند نماز و طوافِ واجب و همچنین برای لمس آیات قرآن واجب می‌شود. طهارت از حدث اصغر به‌وسیله وضو، و طهارت از حدث اکبر با غسل صورت می‌گیرد. اگر امکان وضو و غسل نبود، می‌توان به‌جای آن‌ها تیمّم کرد.

تعریف فقهی طهارت

در فقه، منظور از طهارت، غالباً پاک‌بودن بدن از چیزهای نجس و همچنین پاک‌بودن از حدث اکبر و حدث اصغر است. منظور از حدث اصغر چیزهایی مانند ادرار و مدفوع و باد روده و خواب است که وضو را باطل می کند. منظور از حدث اکبر هم چیزهایی مثل جنابت و آمیزش و حیض است که موجب غسل می‌شود.

در کتاب‌های فقهی بخشی به نام طهارت وجود دارد که در آن از انواع چیزهای نجس، مُطَهِّرات، وضو، غسل و تیمّم بحث می‌شود.

برخی صاحب نظران بر این باورند که طهارت در فقه معنایی اصطلاحی و خاص ندارد بلکه به همان معنای لغوی و به معنای رعایت تمیزی و پاکیزگی است.

طهارت از نجاسات

همچنین ببینید: عین نجس و مطهرات

در احکام اسلامی، همه‌چیز پاک است، جز نجاسات ده‌گانه مانند ادرار و مدفوع انسان و حیوانات حرام‌گوشت و خون انسان و حیوانی که خون جهنده دارد و خوک و سگ. هرچیزی که با یکی از نجاسات برخورد داشته باشد، نجس می‌شود و اصطلاحاً مُتَنَجِّس نامیده می‌شود. نجاستِ چیزهای نجس را می‌توان به‌وسیله چیزهایی مثل آب رفع کرد که مُطَهِّرات خوانده می‌شوند.

حکم طهارت از نجاسات

طبق فتوای فقیهان، طهارت از نجاست، در موارد زیر واجب می‌شود:

1. اعضای وضو، هنگام وضو‌گرفتن،
2. آب وضو و غسل،
3. اعضای تیمّم در صورت امکان،
4. خاک و چیزهایی مانند آن که با آن‌ها تیمم می‌شود،
5. محل سجده،
6. لباس و بدن نمازگزار و طواف‌کننده.

طهارت از حدث

حَدَث چیزی است که سبب از بین رفتن طهارت می‌شود. فقیهان، حدث را به حدث اکبر و حدث اصغر تقسیم می‌کنند. مصادیق حدث اصغر عبارت‌اند از: خروج ادرار، مدفوع، باد روده، خواب، چیزهایی که عقل را از بین می‌برد (مانند دیوانگی، مستی و بیهوشی) و استحاضه قلیله.

اقسام حدث اکبر هم این‌ها هستند: جنابت، آمیزش، حیض، نِفاس، استحاضهٔ متوسطه و کثیره، و تماس با بدن میت.

طهارت از حدث اصغر به‌وسیله وضو، و طهارت از حدث اکبر به‌وسیله غسل صورت می‌گیرد. در صورت ضرورت، می‌توان به‌جای وضو یا غسل، تیمم کرد.

حکم طهارت از حدث

طهارت از حدث به‌خودی‌خود واجب نیست؛ اما براى به‌جا آوردن اعمال زير واجب می‌شود:

1. نمازهای واجب، به‌جز نماز ميّت،
2. طواف واجب،
3. لمس‌کردن نوشته‌هاى قرآن،
4. لمس‌کردن نام‌هاى خدا، پيامبر و بنا به فتوای مشهور لمس‌کردن نام اهل‌بيت،
5. روزه بنا بر فتوای مشهور،
6. قرائت سوره‌هاى عَزائِم،
7. ماندن در مسجد،
8. واردشدن به مسجدالحرام و مسجدالنّبى، حتى بدون مكث.

در چهار مورد نخست، طهارت از حدث اصغر و اكبر، هر دو واجب است؛ ولی در چهار مورد آخر، تنها طهارت از حدث اكبر واجب است.

طهارت از حدث، یعنی وضو و غسل و تیمم، باید به‌قصد قربت انجام شود.

طهارت در موارد بسیاری مستحب است که برخی به این شرح است: طلب حاجت از خداوند، همراه‌داشتن قرآن، نماز ميّت، زيارت اهل‌قبور، تلاوت قرآن، واردشدن به مسجد.