 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
اِخفات آهسته خواندن ذکرهای نماز است. برخی اذکار نماز مانند تسبیحات اربعه و حمد و سوره در نماز ظهر و عصر باید آهسته خوانده شود. اخفات در نماز نافله روزانه، مستحب و در مواردی مانند نماز آیات، جایز شمرده شده است.
مفهوم‌شناسی
اخفات در مقابل جهر، به معنی آهسته خواندن است.[۱] در کتاب‌های فقهی، از این واژه، در موضوع قرائت نماز بحث شده است.[۲] گروهی از فقیهان ملاک اخفات را آشکار نشدن جوهر صدا دانسته[۳] و تشخیص آن را بر عهده عرف می‌دانند.[۴]
موارد وجوب اخفات
در موارد زیر آهسته خواندن نماز، واجب شمرده شده است:
- حمد و سوره در نماز ظهر و عصر غیر از نماز ظهر روز جمعه.[۵]
- تسبیحات اربعه در نمازهای ظهر، عصر، مغرب و عشا.[۶]
- ذکر و قرائت مأموم در نماز جماعت.[۷]
- نماز زن در صورتی که نامحرم صدای او را بشنود و ترس از ایجاد مفسده باشد.[۸]
- سوره حمد در نماز احتیاط.[۹]
بنا بر فتوای بیشتر مراجع تقلید رعایت نکردن عمدی اخفات سبب باطل شدن نماز می‌شود. البته اگر از روی فراموشی یا ناآگاهی اخفات رعایت نشود، نماز باطل نیست.[۱۰]
موارد استحباب و جواز اخفات
اخفات در موارد زیر مستحب دانسته شده است:
- نمازهای مستحبی که در روز خوانده می‌شوند.[۱۱]
- ذکر «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم»، قبل از خواندن سوره حمد.[۱۲]
همچنین اخفات در موارد زیر جایز شمرده شده و نمازگزار می‌تواند آنها را آهسته و یا با صدای بلند بخواند:
حکمت جهر و اخفات
بر پایه حدیثی که در کتاب علل‌الشرائع درباره علت جهر و اخفات خواندن در نماز نقل شده است نمازهای صبح، مغرب و عشا در تاریکی خوانده می‌شدند ازاین‌رو این نمازها را با صدای بلند می‌خواندند تا دیگران متوجه شوند که نماز جماعت برپا است، اما در نماز ظهر و عصر چون در روز خوانده می‌شدند و نماز خواندن قابل مشاهده بود نیازی به جهر خواندن نبود.[۱۶] این سنت بعدها که مساجد به روشنایی مجهز شد نیز ادامه یافت.[۱۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۱۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۳۷۶؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۵۰، م۲۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۱۶۶، م۱۱.
- ↑ خویی، موسوعة الإمام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۱۴، ص۴۰۲؛ «جهر و اخفات در نماز»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله سیستانی.
- ↑ نجفی، مجمع الرسائل (محشّٰی صاحب جواهر)، ۱۴۱۵ق، ص۲۵۳، م۷۷۹؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۹، م۹۹۲؛ گلپایگانی، مجمع المسائل ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۱، س۱۸۰.
- ↑ عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۱۴۲؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵۶، م۱۰۰۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۹۰، م۲۲.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۳۰؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۹، م۹۹۴.
- ↑ نجفی، مجمع الرسائل (محشّٰی صاحب جواهر)، ۱۴۱۵ق، ص۳۲۸، م۱۰۲۲؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۶۰، م۱۲۱۶.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵۰، م۹۹۵.
- ↑ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۱۶، ص۳۲۶.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۶۱؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۵۹.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۹، م۹۹۴.
- ↑ «مخیر بودن نسبت به جهر و اخفات در اذکار»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۳۰؛ گلپایگانی، مجمع المسائل ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۵۳.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، المکتبة الحیدریة، ص۲۶۳.
- ↑ «فلسفه جهر و اخفات نمازها»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی.
منابع
- امام خمینی، سید روح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، قم، دارالعلم، چاپ اول، بی‌تا.
- امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل (محشی)، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۲۴ق.
- «جهر و اخفات در نماز»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله سیستانی، مشاهده مطلب ۱۱ مرداد ۱۴۰۰ش.
- خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره)، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، نجف، المکتبة الحیدریه، بی‌تا.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- عاملی، بهاءالدین، و ساوجی، نظام بن حسین، جامع عباسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبداللّٰه، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، انتشارات مرتضوی، چاپ اول، ۱۴۲۵ق.
- «فلسفه جهر و اخفات نمازها»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، مشاهده ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش.
- گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، قم، دار القرآن الکریم، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- «مخیر بودن نسبت به جهر و اخفات سایر اذکار نماز ظهر و عصر»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، مشاهده مطلب ۱۱ مرداد ۱۴۰۰ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
- نجفی، محمدحسن، مجمع الرسائل، مشهد، مؤسسه صاحب‌الزمان(عج)، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، ۱۴۲۶ق.