واجبات نماز اجزای اصلی نماز هستند که به قول مشهور فقیهان، شامل ۱۱ مورد است. واجبات نماز به رکن و غیر رکن تقسیم می‌شود. ترک عمدی یا سهوی ارکان، نماز را باطل می‌کند.
تعریف
واجبات نماز، اجزای اصلی نماز هستند که باید ادا گردند. تعداد واجبات نماز به قول مشهور، ۱۱ مورد است:
- نیت: قصد و آگاهی در انجام نماز معین برای اطاعت از دستور خداوند و کسب رضایت او. نیت باید تا پایان نماز حفظ شود.[۱]
- قیام: ایستاده بودن هنگام گفتن تکبیرةالاحرام، قرائت و نیز ایستاده بودن پیش و پس از رکوع.[۲]
- تکبیرةالاحرام: گفتن «اَللّهُ أَکبَر» پس از نیت در ابتدای نماز و در حال قیام.[۳]
- قرائت: خواندن سوره حمد و یک سوره کامل در رکعت اول و دوم، و خواندن سوره حمد یا تسبیحات در رکعت سوم و چهارم.[۴].
- ذکر: گفتن عباراتی در رکوع و سجده. ذکر مستحب رکوع: سُبْحَانَ رَبِّی الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ. ذکر مستحب سجده: سُبْحَانَ رَبِّی الْأَعْلَی وَ بِحَمْدِهِ۔[۵]
- ترتیب: انجام دادن واجبات نماز در جای خود، بدون پس و پیش شدن آنها.[۶]
- موالات: ذکرها و افعال نماز پی‌درپی و بدون فاصله انجام شود.[۷]
- رکوع: نمازگزار پس از قرائت، خم شود تا اندازه‌ای که انگشتان دست به زانو برسد و سپس ذکر بگوید.[۸]
- سجده: پس از رکوع و ایستادن، دو کف دست، دو زانو، دو نوک پا و پیشانی روی زمین قرار بگیرد و ذکر سجده گفته شود.[۹]
- تشهد: نمازگزار پس از سجده دوم در رکعت‌های دوم و آخر بنشیند و جملات «اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» را بگوید.[۱۰]
- سلام: نمازگزار پس از تشهد در رکعت آخر، نشسته بماند و یکی از دو عبارت «اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلی عِبادِ اللَّهِ الصّالِحینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکمْ وَ رَحْمَةُ اللَِّه وَ بَرَکاتُهُ» را بگوید. مستحب است دو عبارت باهم و نیز پیش از آنها این جمله گفته شود:«اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیهَا النَّبِی وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ»[۱۱]
انواع
اجزاء واجب نماز به رکن و غیررکن تقسیم می‌شود.[۱۲] رکن، اجزایی است که بنا به قول مشهور، انجام ندادن یا کم یا اضافه کردن آنها، چه بی‌اراده یا ناآگاهانه و چه با اختیار و عمدی، باطل شدن نماز را درپی دارد.[۱۳] [یادداشت ۱] البته هرگاه نمازگزار از روی سهو، رکنی را ترک کند، می‌تواند تا زمانی که فرصت جبران دارد، آن را انجام دهد و نمازش صحیح است.[۱۴] واجبات غیر رکن، اجزایی هستند که ترک، کم کردن یا زیاد کردن عمدی _نه سهوی_ آنان، نماز را باطل می‌کند.[۱۵]
- واجبات رکنی: نیت، قیام (هنگام تکبیرةالاحرام و پیش از رکوع)، تکبیرةالإحرام، رکوع و دو سجده (هر رکعت).[۱۶]
- واجبات غیر رکنی: قرائت، قیام (موقع قرائت و پس از رکوع)، ذکر، ترتیب، موالات، تشهد، سلام.[۱۷]
پانویس
- ↑ خمینی، موسوعة الإمام الخمینی، ۱۳۹۲ش، ج۲۹، ص۱۷۰.
- ↑ سایت رسمی ایت‌الله خامنه‌ای، «واجبات نماز - نیت؛ تکبیرةالاحرام؛ قیام؛ قرائت»
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲، ج۲، ص۵۹۷-۵۹۵.
- ↑ ذهنی تهرانی، ترجمه و شرح اللعمة الدمشقیة، ۱۳۷۳ش، ج۱،ص۱۲۵-۱۲۳.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۶۲۱.
- ↑ سایت رسمی آیت الله خامنه‌ای، «واجبات نماز - ذکر؛ تشهد؛ سلام؛ ترتیب؛ موالات؛ قنوت و تعقیب»
- ↑ ذهنی تهرانی، ترجمه و شرح اللعمة الدمشقیة، ۱۳۷۳ش، ج۱،ص۸۱.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۲۳۴.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۶۲۱.
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲، ج۲، ص۴۹۶-۴۹۴.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۶۲۴.
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲، ج۴، ص۱۲۶.
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲، ج۴، ص۱۲۶.
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲، ج۴، ص۱۲۷
- ↑ سایت رسمی آیت‌الله مکارم شیرازی، «تعریف رکن و غیر رکن»
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۲۶.
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۲۶.
یادداشت
- ↑ برخی از فقیهان، زیاد کردن رکن را باعث ابطال نماز نمی‌دانند.
منابع
- جمعی از نویسندگان، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسّسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش.
- خمینی، سیدروح‌الله، موسوعة الإمام الخمینی، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۲ش.
- ذهنی تهرانی، سید محمد جواد؛ ترجمه و شرح اللعمة الدمشقیة، کتابفروشی وجدانی، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
- عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، نجف، جامعة النجف الدینیة، ۱۳۸۶ق.
- سایت رسمی ایت‌الله خامنه‌ای
- سایت رسمی آیت‌الله مکارم شیرازی