مُهر نماز تکه‌ای سنگ یا خاک قالب‌زده است که شیعیان هنگام سجده پیشانی را بر آن می‌گذارند. از نظر شیعیان سجده بر مهر الزامی نیست؛ بلکه سجده بر زمین، خاک، سنگ و آنچه از زمین می‌روید (غیر از خوراکی و پوشاکی)، صحیح است. شیعیان استفاده از مهر را همان سیره پیامبر(ص) و اهل بیت در استفاده از خاک، سنگ و زمین برای سجده می‌دانند.
.jpg)
از نظر فقهای شیعه سجده بر تربت امام حسین(ع) مستحب است. آنان از این تربت مهر ساخته و بر آن سجده می‌کنند. وهابیان ساختن و سجده بر مهر را بدعت می‌دانند؛ اما به باور شیعیان مهر همان خاک است.
پیشینه
در صدر اسلام مسلمانان کف مساجد و خانه‌ها را با خاک، شن و حصیر بافته‌شده از نخل خرما، فرش می‌کردند که سجده بر آنها صحیح بود و بر همان سجده می‌کردند. در روایات متعددی از شیعه و اهل سنت نقل شده پیامبر و صحابه بر خاک، سنگ‌ریزه[۱] و خمره(سجاده بافته شده از نخل خرما)[۲] سجده می‌کردند. همچنین برپایه روایات شیعه، اهل بیت نیز بر خاک، سجاده و حصیر[۳] و به‌ویژه تربت امام حسین[۴] سجده می‌کردند.[۵] شیعیان برای راحتی دسترسی به خاک، تکه‌ای از خاک را قالب‌گیری کردند تا بر آن سجده کنند و آن را مٌهر نامیدند و به تدریج استفاده از مهر نزد شیعیان فراگیر شد و به نمادی شیعی تبدیل گردید.
دیدگاه شیعه
بر اساس فقه شیعه، مُهر در سجده موضوعیت ندارد بلکه به هنگام سجده در نماز، باید بر خاک یا سایر اجزای زمین یا بر چیزهایی که از زمین می‌روید(به جز خوردنیها یا پوشیدنی‌ها) سجده کرد.[۶]
همچنین بنابر فقه شیعه، سجده بر تربت کربلا مستحب و بهترین چیزی است که سجده بر آن صحیح است[۷] از این رو شیعیان از تربت امام حسین(ع) مهر نماز ساخته و بر آن سجده می‌کنند.[۸]
جایز نبودن استفاده از مهر
برخی از مراجع تقلید در برخی شرایط و مکان‌ها سجده بر مهر را جایز ندانسته و استفاده از آن را ممنوع کرده‌اند. آنها سجده بر مهر در مسجد النبی و مسجدالحرام را به دلیل انگشت‌نما شدن، زمینه‌ساز شدن برای توهین به شیعیان و نیز اینکه برخلاف تقیه و وحدت مسلمانان است، جایز نمی‌دانند.[۹]
دیدگاه وهابیت
بنابر فتاوای فقیهان اهل سنت، در سجده، واجب نیست پیشانی بر خاک باشد بلکه سجده بر هر چیزی که نجس نباشد، صحیح است.[۱۰] البته اهل سنت بر مهر سجده نمی‌کنند.[۱۱]
وهابی‌ها مخالف سجده بر مُهر بوده و آن را بدعت می‌دانند. در حالی‌که به باور شیعیان مهر همان خاک است [۱۲] و پیامبر و صحابه همواره بر سنگ‌ریزه و خاک سجده می‌کرده‌اند.[۱۳] علامه امینی در کتاب السجود علی التربة الحسینیه در ردّ کسانی که ساختن مهر را بدعت می‌دانند، می‌نویسد: «چگونه مسروق بن اجدع از فقهای اهل سنت مقداری از خاک مدینه را به همراه خود برمی‌داشت تا بر آن سجده کند، کارش را بدعت نمی‌دانید؟ اما تربت کربلا را در اندازه و قالب‌های مختلف درآوردن بدعت می‌دانید».[۱۴] همچنین برخی از مراجع تقلید، سجده بر مهر را سنت و سجده بر فرش را بدعت دانسته‌اند.[۱۵]
همچنین وهابیان سجده بر مهر را نوعی شرک دانسته و به شیعیان نسبت می‌دهند که آنان مهر را می‌پرستند. شیعیان در پاسخ به وهابیان می‌گویند اگر سجده بر مهر شرک باشد سجده بر فرش و لباس نیز شرک خواهد بود و در این صورت وهابیان نیز فرش و سجاده را می‌پرستند.[۱۶]
احکام مرتبط
از نظر فقه شیعه بین پیشانی و سجده‌گاه، نباید چیزی فاصله شود. از این رو در استفتائات برخی از مراجع تقلید آمده است نماز خواندن با مهری که جرم دارد(به شرط آن که جرم بین پیشانی و مهر فاصله بیندازد) اشکال دارد.[۱۷]
خصوصیات ظاهری
مهر از خاک و سنگ و در شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی تهیه می‌شود. شیعیان آن را از هر خاک و سنگی تهیه می‌کنند. اما معمولاً مهر از تربت کربلا و دیگر شهرهای مذهبی مانند مشهد و قم ساخته می‌شود و بر آن نام خدا، پنج تن و یا دیگر ائمه حک می‌گردد.
پانویس
- ↑ ابن تیمیه، الفتاوی الکبری، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۶۱.
- ↑ بیهقی، السنن الکبری، دارالفکر، ج۲، ص۱۰۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۳۱، ۳۳۲.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۶۶.
- ↑ خرسان، السجود علی التربة الحسینیه، ۱۴۲۰ق، ص۱۱۳-۱۱۴.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۴۳؛ علامه حلی، اجوبة المسایل المهنائیه، ۱۴۰۱ق، ص۹۲؛ بروجردی، تبیان الصلاة، ۱۴۲۶ق، ج۶، ص۶۸؛ قمی، طباطبایی، الدلائل فی شرح المسائل، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۲۷۶.
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۶۸-۲۶۶؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۶۶-۳۶۷.
- ↑ امینی، السجود علی التربة الحسینیه، ۱۴۲۲ق، ص۶۶-۶۷.
- ↑ محمودی، مناسک حج(محشی)، ۱۴۲۹ق، ص۶۰۸.
- ↑ الموسوعه الفقیه الکویتیه، وزارة الاوقاف و الشؤون الاسلامیه، ج۲۴، ص۲۰۱.
- ↑ چرا اهل تسنن برای نماز از مهر استفاده نمی‌کنند لکن شیعه استفاده می‌کند؟، پرسمان.
- ↑ چرا اهل تسنن برای نماز از مهر استفاده نمی‌کنند لکن شیعه استفاده می‌کند؟، پرسمان.
- ↑ ابن تیمیه، الفتاوی الکبری، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۶۱.
- ↑ امینی، السجود علی التربة الحسینیه، ۱۴۲۲ق، ص۶۶-۶۷.
- ↑ سجده بر مهر بدعت است یا سنت؟، خبرگزاری فرهنگ.
- ↑ آیا پیامبر مثل شیعیان بر مهر سجده می‌کرد، سایت ولی‌عصر.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۶۷.
منابع
- ابن ابی‌شیبه کوفی، المصنف، تحقیق: سعید اللحام، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، الفتاوی الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
- امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل(محشّی)، تصحیح: سید محمدحسین بنی‌هاشمی خمینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۴ق.
- امینی، عبدالحسین، السجود علی التربة الحسینیه، قم، مجمع جهانی اهل بیت علیهم‌السلام، ۱۴۲۲ق.
- بروجردی طباطبایی، آقاحسین، تبیان الصلاة، تقریر: علی صافی گلپایگانی، قم، گنج عرفان للطباعة و النشر، ۱۴۲۶ق.
- بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، دارالفکر، بی‌تا.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، قم، ۱۴۰۹ق.
- خرسان، محمدمهدی، السجود علی التربة الحسینیه، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۰ق/۲۰۰۰م.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، نشر صدوق، ۱۳۶۷ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، اجوبة المسایل المهنائیه، قم، خیام، ۱۴۰۱ق.
- قمی طباطبایی، سید تقی، الدلائل فی شرح المسائل، قم، کتابفروشی محلاتی، ۱۴۲۳ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- محمودی، محمدرضا، مناسک حج(محشی)، تهران، مشعر، ۱۴۲۹ق.
- خبرگزاری فرهنگ؛ سجده بر مهر بدعت است یا سنت؟ انتشار: ۳ آبان ۱۳۹۲ش، بازبینی: ۸ آبان ۱۳۹۶ش.
- سایت ولی‌عصر، آیا پیامبر مثل شیعیان بر مهر سجده می‌کرد، انتشار:۱۹ آبان ۱۳۸۶، بازبینی: ۷ آبان ۱۳۹۶ش.
- پرسمان، چرا اهل تسنن برای نماز از مهر استفاده نمی‌کنند لکن شیعه استفاده می‌کند؟ بازبینی: ۷ آبان ۱۳۹۶ش.
پیوند به بیرون