سبکشمردن نماز
سبکشمردن نماز یا اِستخفاف نماز بیتوجهی به جایگاه نماز است که ممکن است به صورت قضاشدن نماز یا نقص در انجام واجبات آن رخ دهد.
درباره مصادیق این رفتار اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی تأخیر بیعذر نماز، حواسپرتی یا عدم خشوع را از نمونههای آن میدانند؛ البته برخی دیگر معتقدند این موارد با تعریف سبکشمردن نماز که در احادیث با وعده عذاب الهی همراه است، تناسب ندارد.
فقهای شیعه سبکشمردن نماز را حرام میدانند. در روایات برای این عمل پیامدهایی ذکر شده است مانند محرومیت از شفاعت اهلبیت، قبولنشدن نماز، کوتاهی عمر، مرگ همراه با خواری و عذاب قبر.
اهمیت
طُریحی در مَجمع البحرین استخفاف نماز را به معنای اهانت و تحقیر آن از طریق تکذیب یا انکار دانسته است.[۱] برخی پژوهشگران معتقدند این تعریف ناظر به انکار اهمیت و جایگاه نماز است نه انکار اصل مشروعیت آن.[۲]
روایات متعددی، مؤمنان را از سبکشمردن نماز نهی کردهاند[۳] که در کتاب وسائل الشیعه در باب مستقلی گردآوری شدهاند.[۴] نماز به عنوان نماد دین اسلام شناخته میشود و هرگونه بیاعتنایی به آن، در حقیقت بیاعتنایی به تمام شریعت محسوب میگردد از این رو احتمال دادهاند که هشدارها و تهدیدها درباره استخفاف آن به همین دلیل باشد.[۵]
فقیهان شیعه سبکشمردن نماز را حرام میدانند.[۶] به گفته مرتضی مطهری سبکشمارنده نماز مشمول آیه «قالوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّین»[۷] است و تحقیر و بیاعتنایی به نماز، فرد را از جایگاه نمازگزاران در روز قیامت خارج میکند.[۸]
مصادیق
مصادیق متعددی برای سبکشمردن نماز ذکر شده است که مهمترین آنها شامل موارد ذیل میشود: قضا کردن نماز به دلیل سهلانگاری،[۹] ترک نماز بدون عذر، بیمبالاتی در انجام واجبات نماز،[۱۰] حاضر نشدن در نماز جماعت ناشی از بیاهمیتپنداری آن،[۱۱] تأخیر بیوجه نماز از اول وقت،[۱۲]بیتوجهی در یادگیری احکام نماز، حواسپرتی و عجله در ادای اذکار نماز به گونهای که ذکر رکوع و سجده به صورت کامل ادا نشود.[۱۳]
برخی محققان با استناد به وعیدهای اخروی و حرام بودن این عمل در روایات، معتقدند مصادیق سبکشمردن نماز منحصر به امور اساسی و واجبات است و شامل مستحبات نخواهد شد.[۱۴] در مقابل برخی دیگر بر این باورند که سبکشمردن دارای مراتبی است و ترک مستحبات نماز توسط اولیای الهی میتواند مصداقی از بیاعتنایی به نماز محسوب شود.[۱۵]
پیامدهای سبکشمردن نماز
- قبولنشدن نماز.[۱۶]
- محروم ماندن از شفاعت اهلبیت:[۱۷] بنا بر روایتی، امام صادق(ع) هنگام احتضار، بستگان خود را فراخواند و فرمود: «شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد نمیرسد.»[۱۸] سید رضا مؤید (درگذشت: ۱۴۰۱ش) شاعر آئینی این حدیث را به شعر درآورده است:
- محرومیت از ملاقات حضرت محمد(ص) در کنار حوض کوثر.[۲۰]
- ابتلا به خصلتهای پانزدهگانه: بنا به روایتی که از پیامبر خطاب به حضرت فاطمه(س) نقل شده است.[۲۱]
- بیبرکتی عمر؛
- بیبرکتی مال؛
- بینورشدن چهره؛
- قبولنشدن اعمال؛
- مستجابنشدن دعا؛
- محرومیت از دعای دیگران؛
- مرگ با خواری؛
- گرسنهمردن؛
- تشنهمردن، به گونهای که هرچه آب بنوشد عطش را برطرف نمیشود؛
- تاریکی قبر؛
- عذاب قبر؛
- کشیدنشدن به صورت در قیامت در نزد خلایق؛
- حسابرسی سخت در قیامت؛
- عذاب دردناک اخروی؛
- محرومیت از نظر رحمت الهی.[۲۲]
پانویس
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۴۸.
- ↑ طیب حسینی و جولایی، «مفهومشناسی استخفاف و اضاعه نماز و تهاون نسبت به آن»، ص۶۲.
- ↑ طیب حسینی و جولایی، «مفهومشناسی استخفاف و اضاعه نماز و تهاون نسبت به آن»، ص۵۸.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۳.
- ↑ «هشدارهای اجتماعی؛ سبکشمردن دین و نمادهای دینی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ شاهرودی، کتاب الحج، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۱۷؛ مدنی کاشانی، براهین الحج للفقهاء و الحجج، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۵.
- ↑ سوره مدثر، آیه ۴۳.
- ↑ مطهری، آشنایی با قرآن(۱۰)، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۰ ـ ۱۷۱.
- ↑ تبریزی، صراط النجاه، ۱۴۲۷ق، ج۱۰، ص۴۲۹.
- ↑ «کتاب الصلوه/ بررسی معنی استخفاف در نماز/ تعداد نمازهای واجب»، پایگاه اطلاعرسانی محمدتقی شهیدی.
- ↑ خویی، صراط النجاه، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۳۳۲.
- ↑ یوسفیان و الهامی، اخلاق اسلامی، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۳.
- ↑ یوسفیان و الهامی، اخلاق اسلامی، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۳.
- ↑ طیب حسینی و جولایی، «مفهومشناسی استخفاف و اضاعه نماز و تهاون نسبت به آن»، ص۶۳ ـ ۶۶ و ۷۴.
- ↑ طیب حسینی و جولایی، «مفهومشناسی استخفاف و اضاعه نماز و تهاون نسبت به آن»، ص۷۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۶۹.
- ↑ شیخ صدوق من لایحضره الفقیه،۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۴۸۴.
- ↑ «اهمیت نماز»، سایت مگیران.
- ↑ برقی، محاسن، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۷۹.
- ↑ ابنطاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۲۲.
- ↑ ابنطاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۲۲.
منابع
- ابنطاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- «اهمیت نماز»، سایت مگیران، تاریخ انتشار: ۲۵ مهر ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۲۶ مهر ۱۴۰۳ش.
- تبریزی، جواد، صراط النجاة، قم، دار الصدیقة الشهیده، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۹ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، صراط النجاة(محشی)، قم، مکتب نشر المنتخب، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- شاهرودی، سید محمود بن علی، کتاب الحج، قم، مؤسسه انصاریان، چاپ اول، ۱۴۰۲ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، نشر صدوق، ۱۳۶۷ش.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
- طیب حسینی، سید محمود و مریم جولایی، «مفهومشناسی استخفاف و اضاعه نماز و تهاون نسبت به آن»، در مجله مطالعات فقه معاصر، شماره ۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
- «کتاب الصلوه/ بررسی معنی استخفاف در نماز/ تعداد نمازهای واجب»، پایگاه اطلاعرسانی محمدتقی شهیدی، تاریخ انتشار: ۱۳ شهریور ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۹ مهر ۱۴۰۳ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مدنی کاشانی، رضا، براهین الحج للفقهاء و الحجج، کاشان، مدرسه علمیه آیت الله مدنی کاشانی، چاپ سوم، ۱۴۱۱ق.
- مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، جلد ۱۰، تهران، صدرا، چاپ هجدهم، ۱۴۰۲ش/۱۴۴۵ق.
- «هشدارهای اجتماعی؛ سبکشمردن دین و نمادهای دینی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ انتشار: ۸ آبان ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۶ مهر ۱۴۳۰ش.
- یوسفیان، نعمتالله و علیاصغر الهامی، اخلاق اسلامی، اداره آموزشهاى عقيدتى سياسى نمايندگى ولى فقيه سپاه، قم، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.