 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
لباسِ نمازگزار لباسی که نمازگزار هنگام نماز به تن دارد. فقها برای لباس نمازگزار و میزان پوشانندگی آن، احکام و شرایطی بیان کرده‌اند. آنها اجماع دارند بر این که بر زنان واجب است در نماز، چه نامحرمی باشد چه نباشد، غیر از گردی صورت و دست‌ها از مچ تا سر انگشتان، دیگر اعضای بدن و موی سر خود را بپوشانند. بر مردان واجب نیست که در نماز، غیر از عورت (آلت تناسلی)، بدن خود را بپوشانند.
از دیگر شرایط لباس نمازگزار این است که پاک باشد و نجس نباشد، مباح باشد و غصبی نباشد، از اجزای حیوان حرام‌گوشت و همچنین از اجزای مردارِ حیوان حرام‌گوشت و حلالگوشت (حلال‌گوشتی که تذکیه نشده) نباشد.
بنا به فتوای فقیهان، پوشیدن لباسی که از طلا دوخته شده یا طلاکاری شده و همچنین لباسی که از جنس ابریشم یا حریر است، بر مردان حرام و نمازی که در آن می‌خوانند، باطل است. فقیهان همچنین احکام مستحب و مکروه مرتبط با لباس نمازگزار را بیان کرده‌اند.
جایگاه
لباسی که نمازگزار هنگام نماز به تن دارد احکام و شرایطی باید داشته باشد و فقها در برخی ابواب فقهی، همچون ابواب طهارت و صلاة به بیان احکام آن پرداخته‌اند.[۱] حُرّ عامِلی در کتاب وسایل‌الشّیعه بخش مستقلی با عنوان «ابواب لباس المُصَلّی» تنظیم کرده و روایات مختلفی را که در بیان احکام مختلف لباس نمازگزار وارد شده، در ۶۴ باب مختلف گرد آورده است.[۲]
مقدار پوشش در نماز
مقدار پوشش برای زن و مرد در نماز از نظر فقها متفاوت است:
پوشش زن
به‌گفته برخی از فقیهان، میان فقیهان اجماع وجود دارد[۳] که بر زنان واجب است در نماز، چه نامحرمی باشد چه نباشد،[۴] غیر از گردی صورت (مقداری که در وضو می‌شوید) و دست‌ها از مچ تا سر انگشتان، دیگر اعضای بدن و موی سرش را بپوشانند.[۵] البته جمعی از فقیهان شیعه در وجوب پوشش موی سر در نماز تردید کرده‌اند.[۶] بنا به فتوای ابن‌جنید از فقیهان قرن چهارم قمری، برای زنان در جایی که نامحرمی وجود نداشته باشد که آنها را ببیند، نماز با سر برهنه اشکالی ندارد.[۷]
برخی فقیهان بر این نظرند که علاوه بر صورت و دست‌ها، روی پاها (از مچ به پایین) نیز اشکالی ندارد که در نماز برهنه باشد.[۸] طباطبایی یزدی (صاحبْ‌عُروه) گفته است برهنه بودن کف پاها در نماز نیز بدون اشکال است.[۹]
پوشش مرد
به اجماع فقها[۱۰] بر مرد واجب نیست که در نماز، غیر از عورت، بدن خود را بپوشاند.[۱۱] به‌گفته طباطبایی یزدی احتیاط مستحب آن است که از ناف تا زانو را در نماز بپوشاند.[۱۲] از نظر صاحبْ‌جواهر عریان نماز خواندن برای مردان، در صورت پوشیده بودن عورت، اگرچه جایز است، کراهت دارد.[۱۳]
سایر احکام
برخی دیگر از احکام لباس نمازگزار به شرح زیر است:
پاکی و طهارت
به اجماع فقهای شیعه، لباس نمازگزار باید پاک باشد[۱۴] و اگر نجس باشد، واجب است که نجاست آن برطرف شود.[۱۵] البته فقها لباس آغشته به خون ِجراحت، دُمَل و زخمی که خون آن جریان دارد و همچنین خونی که کمتر از یک درهم باشد (غیر از خون حیض، نفاس و استحاضه) را استثناء کرده‌اند.[۱۶]
همچنین گفته‌اند لباس‌های کوچکی که نماز با آنها تمام نیست (یعنی پوشاندن عورت با آنها ممکن نیست)، مانند جوراب، کلاه، عرقچین، دستکش...، اگر نجس باشند، در نماز اشکالی ندارد.[۱۷] به‌گفته برخی فقیهان اشیا و وسایل کوچکی که همراه نمازگزار است مانند انگشتر، کلید، ساعت و سکه اگر نجس باشد، اشکالی ندارد.[۱۸]
بنا به دیدگاه مشهور فقهای شیعه[۱۹] زنی که مربی بچه است (چه مادر بچه باشد یا غیر مادر) و فقط یک لباس دارد، اگر این لباس با ادرار آن بچه نجس شده باشد، در طول روز، فقط یک بار آن را بشوید و لازم نیست برای هر نماز، آن را تطهیر کند.[۲۰]
مباح بودن لباس
به اجماع فقها، لباس نمازگزار باید مباح باشد؛ یعنی غصبی نباشد.[۲۱] بنابراین اگر نمازگزار با علم به حرمتِ تصرف در لباس غصبی، عمداً با آن نماز بخواند، نمازش باطل است.[۲۲] البته اگر نمازگزار نداند یا فراموش کند که لباس او غصبی است و با آن نماز بخواند، نمازش صحیح است؛[۲۳] ولی اگر در میان نماز یادش آمد و امکان ادامه نماز با پوشاندن عورت و با لباس غیرغصبی وجود دارد، باید فوراً جامه غصبی را از خودش جدا کند و حتی اگر یک رکعت را بتواند در وقت بخواند، باید از لباس غصبی بیرون بیاید. البته اگر برای حفظ جانش یا مال غصبی مجبور به خواندن نماز با آن باشد نمازش صحیح است. [۲۴] اگر نمازگزار با عین مالی که خمس یا زکات آن را نداده، لباس بخرد و با آن نماز بخواند، نمازش باطل است.[۲۵] فتوای دیگر این است که اگرچه تصرف در اشیای غصبی مانند انگشتر، موبایل و کمربند حرام است، همراه داشتن آنها در هنگام نماز، موجب بطلان نماز نیست.[۲۶]
جنس لباس
بنا به فتوای فقها لباس نمازگزار نباید از اجزای حیوان حرام‌گوشت باشد. بنابراین اگر جنس لباسش از پوست، مو، پشم و ... حیوان حرام‌گوشت باشد یا چیزی از این موارد در نماز همراهش باشد یا به لباس او چسبیده باشد، نمازش باطل است.[۲۷] علاوه بر آن گفته‌اند اگر چیزهایی مانند آب دهان و فضولات حیوانات و پرندگان حرام‌گوشت، روی لباس باشد، نمازی که در آن خوانده می‌شود، باطل است.[۲۸] همچنین لباس نمازگزار نباید از اجزای مردارِ حیوان حرام‌گوشت و حلالگوشت (حلال‌گوشتی که تذکیه نشده) باشد.[۲۹]
پوشیدن لباسی که از طلا دوخته شده یا طلاکاری شده، بر مرد حرام و نمازی که با آن می‌خواند باطل است.[۳۰] همچنین آویختن زنجیر طلا و به دست کردن انگشتر طلا و بستن ساعت مچی طلا برای مردان حرام است و به‌فتوای برخی فقیهان، واجب است که در هنگام خواندن نماز از آن اجتناب شود.[۳۱]
برپایه فتوای فقیهان، پوشیدن لباس حریر یا ابریشم بر مرد، حرام و نمازی که با آن می‌خواند باطل است.[۳۲] چیزهایی مانند عرقچین و جوراب، کلاه، آستر لباس و امثال آن نیز اگر از ابریشم خالص باشد، از نظر برخی فقها، نماز را باطل می‌کند.[۳۳]
مستحبات و مکروهات
فقیهان با توجه به روایاتِ امامان معصوم(ع)، غیر از شرایطی که لباس نمازگزار باید داشته باشد، احکام مستحب و مکروهی نیز در این زمینه بیان کرده‌اند:[۳۴]
مستحبات
برخی از مواردی که در لباس نمازگزار، مستحب شمرده شده است:
مکروهات
صاحبْ‌عروه ۳۳ مورد را از مکروهات لباس نمازگزار را برشمرده که برخی به این شرح است:
- پوشیدن لباس سیاه؛
- پوشیدن لباس کثیف؛
- به‌تن کردن لباسی که تصویر انسان یا حیوان دارد؛
- پوشیدن نقاب برای زنان؛
- پوشیدن لباس تنگ؛
- پوشیدن تنها یک لباس نازک؛
- پوشیدن لباس شهرت.[۳۶]
پانویس
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به بحرانی، حدائق الناضرة، ۱۳۶۳ش، ج۵، ص۲۹۰؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۲۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۳۴۳-۴۶۵.
- ↑ محقق حلی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۰۱؛ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۵۰.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۱۸؛ مرعشی نجفی، منهاج المؤمنین، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۴۳.
- ↑ محقق حلی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۰۱؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۱۸؛ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۵۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به محقق اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۰۵؛ موسوی عاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۲۹ق، ج۳، ۱۸۹؛ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۵۵.
- ↑ ابن‌جنید، مجموعه فتاوی ابن‌جنید، ۱۴۱۶ق، ص۵۱.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۸۷؛ محقق حلی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۰۱؛ شهید اول، الالفیة و النفلیة، ۱۴۰۸ق، ص۵۰.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۱۹.
- ↑ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۵، ص۲۴۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۸، ص۱۷۵.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۱۹.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۸، ص۱۷۵.
- ↑ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۵، ص۲۶۲.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۸۹؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۳۶۲ش، ج۵، ص۲۹۰.
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۸۹؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۱۰.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۱۹؛ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ج۱، ص۵۸۲.
- ↑ بحرانی، حدائق الناضرة، ۱۳۶۳ش، ج۵، ص۳۴۵.
- ↑ بحرانی، حدائق الناضرة، ۱۳۶۳ش، ج۵، ص۳۴۵؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۲۱.
- ↑ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ج۵، ص۲۷۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۲۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۲۸-۳۲۹.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۳۲.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۱۵۱.
- ↑ «شرایط لباس نمازگزار»، سایت جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی، دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۳۷.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۱۵۱.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۳۴.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۴۱؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۱۵۲.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۴۱-۳۴۲.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۴۳-۳۴۴؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۱۵۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۴۳-۳۴۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۵، ص۳۴۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۶۱.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۶۰.
منابع
- ابن‌جنید، محمد بن احمد، مجموعه فتاوی ابن‌جنید، تحقیق علی‌پناه اشتهاردی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
- بحرانی، یوسف، حدائق الناضرة، قم، مؤسسة الفکر الاسلامی، ۱۳۶۳ش.
- حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، بیروت، دار إحیاء تراث العربی، ۱۳۹۱ق. ۱۳۸۷ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۱۶ق.
- خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیلة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۴۳۴ق.
- سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، دار التفسیر، بی‌تا.
- «شرایط لباس نمازگزار»، سایت جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی، دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ماه ۱۴۰۲ش.
- شهید اول، محمد بن مکی، الالفیة و النفلیة، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۸ق.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق و تعلیق سیدمحمد کلانتر، قم، انتشارات داوری، ۱۴۱۰ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الاثار الجعفریة، چاپ سوم، ۱۳۸۷ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، تحقيق: مؤسسة النشر الإسلامي، قم، چاپ اول، ۷ ۱۴۱۹ق.
- محقق اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۳ق.
- محقق سبزواری، محمدباقر، کفایة الاحکام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۸۱ش.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم، مؤسسه سید الشهداء(ع)، چاپ اول،
- مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین، منهاج المؤمنین، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۴۳.
- موسوی عاملی، سیدمحمد، مدارک الاحکام، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۲۹ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء تراث العربی، ۱۳۶۲ش.
- نراقی، ملااحمد، مستند الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۱۵ق.