رشوه
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
رشوه عمل حرامی[۱] که در اصطلاح فقهی بهمعنای دادن مال به قاضی برای تغییر حکم حق به باطل یا دادن حکم باطل بهجای حق است.[۲] البته درباره تعریف دقیق فقهی آن اختلافنظر وجود دارد.[۳] برخی تعریف لغوی را که شامل دادن مال به قاضی و کارمند است، مصداق رشوه دانستهاند.[۴]
کلمه رشوه در قرآن ذکر نشده، اما در روایات فراوانی به آن اشاره شده است. از جمله در روایتی از پیامبر(ص) رشوه دادن و گرفتن آن و همچنین واسطهگری برای رشوه مورد لعن و نفرین دانسته شده است.[۵] روایات دیگری نیز آن را در حد کفر و شرک دانسته است.[۶] برخی دیگر از روایات، رشوه را از مصادیق مال حرام و سُحت دانستهاند.[۷]
رشوه از نگاه برخی منحصر به دادن مال نیست؛ بلکه شامل هر عملی است که در رأی قاضی یا عملکرد یک کارمند تاثیرگذار باشد از تملقگویی تا خیاطی لباس و... .[۸] سیستانی از مراجع تقلید «رشوه» را سه قسم دانسته است: رشوه در مقام حکم و قضاوت، رشوه برای رسیدن به امر حرام، رشوه برای رسیدن به امر مباح و حلال.[۹]
برخی از احکام رشوه
- رشوهگیرنده مالک مال رشوهای نیست و باید آن را برگرداند.[۱۰]
- رشوهخواری در باب «قضاوت و حکم»، مطلقاً حرام و از گناهان کبیره است؛ رشوه در حکم آن است که به قاضی چیزی دهند تا به نفع رشوه دهنده، حکم کندیا راه غلبه بر طرف مقابل را به او یاد دهد، هرچند حقّ با رشوه دهنده باشد و قاضی هم به حقّ حکم کند.
- تغییر نام رشوه به هدیه یا إنعام یا حقّ الزحمه یا کارمزدِ قاضی، موجب رفع حرمت آن نمیشود.
- واسطه شدن در گرفتن رشوه و رساندن آن به رشوه گیرنده یا واسطه شدن در کم یا زیاد کردن رشوه، حرام است.[۱۱]
- در مواردی که گرفتن رشوه حرام است، بر رشوه گیرنده واجب است توبه نماید و رشوه را به صاحبش برگرداند و اگر فوت شده به ورثۀ او بپردازد؛ امّا اگر آنها را نمیشناسد باید جستجو کند و در صورتی که از پیدا نمودن صاحب مال و وارثان او هرچند در آینده مأیوس و ناامید باشد، باید مال مذکور را از طرف مالک حقیقی آن به عنوان ردّ مظالم به فقیر دارای شرایط استحقاق صدقه دهد و بنابر احتیاط واجب، برای صدقه دادن از حاکم شرع اجازه بگیرد.[۱۲]
موارد استثنا
- اگر حقّ، شرعاً و واقعاً با رشوه دهنده باشد و قاضی جَوْر (ظالم) قصد دارد به باطل و بهطور ناحقّ حکم کند و موازین شرعی را در صدور حکم قضایی مراعات نکند، چنانچه گرفتن حکمِ به حقّ حسب موازین شرعی از قاضی جور، متوقّف و منحصر به دادن رشوه باشد، در این صورت، دادن آن برای رشوه دهنده جایز است هرچند برای گیرنده، گرفتن آن حرام است.[۱۳]
کتاب شناسی
- درآمدهای حرام رشوه، نوشته هادی نجفی ترجمه احمد حلبیان تهران نشر چتر دانش ۱۴۰۰ش.[۱۴]
- بررسی فقهی رشوه در اسلام، نوشته عسکر فلاحی نشر فرهنگ اهل بیت،قم ۱۴۰۴ش. [۱۵]
- احکام رشوه در اسلام، نوشته افضل دهمرد نژاد نشر نسیم کویر تهران، ۱۳۹۶ش. [۱۶]
- رشوه، نوشته محمدرضا امین زاده نشر موسسه نشر در راه حق.۱۳۷۵ش. [۱۷]
- جرم رشوه در قانون مجازات اسلامی، نوشته علی جعفری، نشر قانون یار . تهران ۱۳۹۶ش. [۱۸]
- رسالة في قبح الرشوة به زبان فارسی نوشته سید حسین عرب(درگذشت:۱۳۶۹ق) [۱۹]
- گرز آتشى بر فرق مرتشى رسالهای به زبان فارسی نوشته سيد عبد الكريم بن سيد جواد از نوادگان دختری محدث جزایری(درگذشت:حدود ۱۲۱۵ق) [۲۰]
پانویس
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، دار إحیاء التراث العربی، ج۴۰، ص۱۳۱.
- ↑ حسینی شاهرودی، محاضرات فی فقه الجعفری، دار الکتاب الإسلامی، ج۱، ص۲۷۱.
- ↑ طباطبائی قمی، عمدة المطالب فی التعلیق علی المکاسب، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۹۹.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، دار إحیاء التراث العربی، ج۴۰، ص۱۳۱؛ خویی، کتاب المساقاة، ۱۳۷۴ق، ج۱، ص۲۶۴؛ حسینی شاهرودی، محاضرات فی فقه الجعفری، دار الکتاب الإسلامی، ج۱، ص۲۷۱.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۴، ص۲۷۴.
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۲۲؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۳۷۶ش، ج۱۲، ص۶۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۷ش، ج۵، ص۱۲۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۴۴۴.
- ↑ سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی،https://www.sistani.org/persian/book/26576/5985/
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، دار إحیاء التراث العربی، ج۴۰، ص۱۳۱.
- ↑ سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی،https://www.sistani.org/persian/book/26576/5985/
- ↑ سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی،https://www.sistani.org/persian/book/26576/5985/
- ↑ سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی،https://www.sistani.org/persian/book/26576/5985/
- ↑ خانه کتاب و ادبیات ایران،https://ketab.ir/book/7f3f03ad-56f1-4087-bc7f-8c8bf9f9807b
- ↑ خانه کتاب و ادبیات ایران، https://ketab.ir/book/14550b01-083f-4e4a-be80-155c92925acb
- ↑ خانه کتاب و ادبیات ایران، https://ketab.ir/book/86af4d50-515b-4272-8fa4-3aaa8be6f0fc
- ↑ خانه کتاب و ادبیات ایران، قم https://ketab.ir/book/020981b5-1cf4-4dee-8e75-650ad4ca638d
- ↑ خانه کتاب و ادبیات ایران،https://ketab.ir/book/02e64db5-caf9-41c7-abe7-d99d66cb5ac4
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۷، ص۳۰.
- ↑ تهرانی،الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۸، ص۲۰۵.
منابع
- حسینی شاهرودی، سید علی، محاضرات فی فقه الجعفری، قم، دار الکتاب الإسلامی، بیتا.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۶ش.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تهران، المکتبة العلمیة الإسلامیة، ۱۳۶۳ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، عروة الوثقی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طباطبایی قمی، تقی، عمدة المطالب فی التعلیق علی المکاسب، قم، محلاتی، ۱۳۷۱ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۶۷ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- نجفی، حسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیتا.
- سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدرآقای سید علی حسینی سیستانی،https://www.sistani.org/persian/book/26576/5985/
پیوند به بیرون