عایشه

عایشه دختر ابوبکر (درگذشت ۵۸ق) سومین همسر پیامبر اسلام(ص) است که پس از وفات خدیجه کبری و پس از سوده به همسری پیامبر اکرم درآمد. مورخان درباره سن او به‌هنگام ازدواج، اختلاف دارند. ماجرای افک یکی از معروف‌ترین وقایع زندگی عایشه است که به‌علت اتهام دیگران به او در پی حادثه‌ای، نزول آیاتی از سوره نور را به‌دنبال داشت و خداوند، اتهام‌زنندگان را سرزنش کرد.

عایشه

مشخصات فردی
نام کامل	عایشه دختر ابوبکر بن ابی‌قحافه
کنیه	ام عبدالله
لقب	ام المؤمنین • حمیرا
زادروز	سال چهارم بعثت
زادگاه	مکه
محل زندگی	مکه • مدینه
نسب/قبیله	بنی‌تیم
خویشاوندان	پیامبر(ص) • ابوبکر • محمد بن ابی‌بکر
درگذشت	۱۰ شوال سال ۵۸ قمری
نحوه درگذشت	مرگ طبیعی / مرگ به‌دست معاویه
مدفن	قبرستان بقیع
مشخصات دینی
زمان اسلام آوردن	چهارم بعثت
حضور در جنگ‌ها	جنگ جمل
دلیل شهرت	همسر پیامبر • ماجرای افک • جنگ جمل
نقش‌های برجسته	همسر پیامبر(ص) • از روایان احادیث پیامبر(ص) • از مخالفان امام علی(ع)

عایشه، مشهور به ام المؤمنین، در میان همسران پیامبر، به‌دلیل فعالیت‌ها، جهت‌گیری‌های سیاسی و نقشی که پس از رحلت پیامبر(ص) ایفا کرد، شهرت فراوانی دارد. او در زمینه‌سازی برای خلافت خلیفه اول و دوم تلاش نمود و با نقل روایاتی در ذکر فضایل آن دو، به تثبیت جایگاه آنان کمک کرد. عایشه در دوران خلافت عثمان نیز ابتدا با او همراه بود، اما بعدها به دلایلی از او روی گرداند و با شورش بر ضد عثمان همراهی کرد. او پس از قتل عثمان، با اعلام خون‌خواهی عثمان، به مخالفت با امام علی(ع) برخاست و با همراهی برخی صحابه، جنگ جمل را به‌راه انداخت.

اهل‌سنت با استناد به روایاتی، از فضایل عایشه و محبوبیت او نزد پیامبر خبر داده‌اند و برای او جایگاه ارزشمندی قائل‌اند، اما در مقابل، شیعیان به دلیل موضع‌گیری‌های عایشه در دوران خلافت امام علی(ع) و تأثیرگذاری او در شکل‌گیری جنگ جمل و همچنین جلوگیری از دفن پیکر امام حسن(ع) در کنار قبر پیامبر(ص)، نقدهای فراوانی به رفتار و سیره او مطرح کرده‌اند. فعالیت‌های عایشه علیه امام علی(ع) و امام حسن(ع) موجب شد تا او را از سران عثمانیه قلمداد کنند.

زندگی‌نامه

عایشه دختر ابوبکر از خاندان «تَیْم» و مادرش «اُمّ‌‌رومان» دختر عامر بن عُوَیْمِر از قبیله بنی‌کِنانه بود. او در سال چهارم یا پنجم بعثت در مکه به‌دنیا آمد.

کنیه عایشه، «اُم‌ّعبدالله» بود که به علت وجود خواهرزاده‌اش عبدالله بن زبیر به این نام شهرت یافت. در بسیاری از منابع تاریخی، او را «اُمُّ الْمؤمنین» خوانده‌اند.

نقل شده است که پیامبر(ص)، عایشه را «حُمَیْراء» خوانده و او را این‌گونه خطاب کرده است. روایتی نیز در این مورد به‌شهرت رسیده که براساس آن، پیامبر(ص) خطاب به عایشه فرمود: «کَلِّمینی یا حُمَیْراء؛ ای حمیرا با من سخن بگوی». گفته شده نخستین بار، غزالی در کتاب احیاء علوم الدین، چنین حدیثی را نقل کرده و پیش از آن در هیچ کتابی نیامده است. چنانکه اَلْفَتَّنی از علمای اهل تسنن (متوفای ۹۸۶ق) نوشته است آنچه غزالی نقل کرده، هیچ اصل و ریشه‌ای ندارد. سید مرتضی عسکری از عالمان شیعه نیز هیچ اصل و اساسی برای سخن غزالی قائل نیست و آن را از جعلیات او می‌داند که به دروغ گفته و به پیامبر(ص) افترا زده است.

وفات

عایشه در ۱۰ شوال سال ۵۸ق (یا سال ۵۷ق) در ۶۶ سالگی در مدینه درگذشت، ابوهریره بر او نماز خواند و در قبرستان بقیع دفن شد. برخی نیز زمان وفات او را ۱۷ رمضان همان سال گفته‌اند.

درباره علت مرگ عایشه، اختلاف‌نظر وجود دارد. عده‌ای بر خلاف اهل سنت که مرگ او را طبیعی دانسته‌اند، با استناد به منابع، معاویه را عامل قتل عایشه می‌دانند که با مکر و حیله خود، چاله‌ای کَند و او را در آن انداخت. علت این امر را اعتراض عایشه به بیعت گرفتن معاویه برای یزید گفته‌اند. قائلان به قتل عایشه، روز این اتفاق را آخر ذی‌الحجه دانسته‌اند.

همسران پیامبر (ص)

خدیجه دختر خویلد	(ازدواج: ۲۵ عام‌الفیل)
سوده دختر زمعه	(ازدواج: قبل از هجرت)
عایشه دختر ابوبکر	(ازدواج: ۲ق)
حفصه دختر عمر بن خطاب	(ازدواج: ۳ق)
زینب دختر خزیمه	(ازدواج: ۳ق)
ام سلمه دختر ابوامیه	(ازدواج: ۴ق)
زینب دختر جحش	(ازدواج: ۵هجری)
جویریه دختر حارث	(ازدواج: ۵ یا ۶ق)
ام‌حبیبه| دختر ابوسفیان	(ازدواج: ۶ یا ۷ق)
ماریه دختر شمعون	(ازدواج: ۷ق)
صفیه دختر حیی	(ازدواج: ۷ق)
میمونه دختر حارث	(ازدواج: ۷ق)

ازدواج با پیامبر اکرم

عایشه یکی از همسران پیامبر اکرم بود که بعد از وفات حضرت خدیجه و پس از ازدواج حضرت محمد(ص) با سوده دختر زمعة بن قیس، به همسری پیامبر(ص) درآمد و این زندگی زناشویی، نُه سال و پنج ماه به طول انجامید. در اینکه ازدواج چه زمانی صورت گرفته، همگان بر محقق‌شدن این امر بعد از وفات خدیجه متفق‌اند اما در اینکه دو سال یا سه سال قبل از هجرت بوده، اختلاف است. در گزارش‌ها هم آمده که ازدواج پیامبر با عایشه قبل از ازدواج او با سوده بوده، اما برخی از روایات مشهورتر، ازدواج پیامبر اسلام با سوده را قبل از ازدواج با عایشه عنوان کرده‌اند. نقل شده که خوله همسر عثمان بن مظعون نزد ابوبکر رفت و ماجرای ازدواج را با پدر عایشه در میان گذاشت. پیامبر در ماه شوال سال یازده بعثت با عایشه ازدواج کرد و مهریه او را چهارصد درهم قرار داد. به گفته سید مرتضی عسکری سیره‌نگار شیعی (درگذشت ۱۳۸۶ش) عایشه دو سال قبل از هجرت (۱۱ بعثت) به عقد پیامبر در آمد و ازدواج آنها یک سال و نیم پس از هجرت و پس از جنگ بدر در شوال بود.

سن عایشه هنگام ازدواج

در مورد سن ازدواج او با پیامبر اختلاف وجود دارد، به گونه‌ای که سنّ هنگام ازدواج و زفاف او را بین ۶ تا ۱۸ سال بیان کرده‌اند.
بنابر نقل مشهور منابع تاریخی، عایشه در هنگام ازدواج با پیامبر(ص) حدود شش یا هفت سال داشته، اما زفاف وی پس از مهاجرت به مدینه و بعد از جنگ بدر صورت گرفت؛ زمانی که عایشه سنی بالاتر از نُه سال داشت. بر این اساس او مدت هشت سال و پنج ماه در خانه پیامبر(ص) بوده است.

با این حال، برخی پژوهشگران معتقدند بررسی گزارش‌های مختلف از منابع تاریخی، روشن می‌کند که عایشه در هنگام ازدواج با محمد(ص)، ۱۸ سال داشته است. اینان معتقدند عایشه از نخستین مسلمانان به شمار آمده و در ابتدای بعثت پیامبر، کودکی بیش نبوده است. به باور اینان، اگر عایشه در زمان بعثت حداقل هفت سال داشته باشد، در هنگام ازدواج با پیامبر ۱۷ ساله بوده است.

سید جعفر مرتضی عاملی، سن پایین عایشه را نمی‌پذیرد و سن سیزده تا هفده‌سالگی او را به هنگام عقد صحیح می‌داند. وی به نقل از ابن اسحاق، عایشه را در شمار کسانی آورده که در ابتدای بعثت و پس از هجده نفر مسلمان شد؛ یعنی نوزدهمین نفری بود که آیین مسلمانی را برگزید. جعفر مرتضی در ادامه این‌گونه می‌آورد که اگر عمر او به هنگام بعثت به‌طور مثال هفت‌ساله بوده، به هنگام عقد هفده‌سال و موقع هجرت بیست‌سال سن داشته، مگر این که بگویند وقتی مسلمان شد، کمتر از هفت سال سن داشت.

ماجرای افک

مقالهٔ اصلی: حادثه افک

بر اساس روایت‌های مختلفی از اهل‌سنت، عایشه در غزوه بنی‌مصطلق همراه پیامبر بود. در بازگشت از این جنگ، هنگامی که کاروانیان برای استراحت توقف کرده بودند، عایشه برای قضای حاجت از لشکرگاه فاصله گرفت و چون گردنبد خود را گم کرد، مدتی مشغول یافتن آن شد. لشکریان که از نبودن عایشه خبر نداشتند، به راه افتاده، کجاوه وی را به خیال اینکه عایشه در آن است همراه خود بردند. عایشه پس بازگشت به لشکرگاه، آنجا را خالی یافت و در همان مکان ماند تا اینکه فردی به نام صفوان بن معطَّل به او رسید و شترش را در اختیار عایشه قرار داد و او را همراه خود به لشکریان رساند. عایشه که بعد از بازگشت از این سفر در بستر بیماری بود متوجه تغییر رفتار پیامبر(ص) و نیز شایعاتی درباره ارتباطش با صفوان شد. پس از مدتی آیات افک در سرزنش تهمتزنندگان نازل شد. اهل‌تسنن نزول این آیات را در شأن عایشه، فضیلتی بزرگ برای او می‌دانند.

اگر چه این گزارش در روایت‌های مختلفی از اهل تسنن ذکر گردیده، اما به گفته سید جعفر مرتضی عاملی تاریخ‌پژوه شیعه، تقریبا همه این روایت‌ها از خود عایشه نقل شده است. در برخی منابع شیعیان نیز واقعه افک مربوط به تهمت زدن منافقان به عایشه دانسته شده است. با این حال به نظر برخی از محققان شیعه، این روایت‌ها اشکال‌های متعددی دارد و این داستان جعلی و هدف سازندگان آن، فضیلت‌سازی برای عایشه بوده است. در تفسیر علی بن ابراهیم قمی روایتی از امام باقر(ع) نقل شده که بر اساس آن ماجرای افک به تهمت زدن عایشه به ماریه قبطیه مربوط بوده است. این روایت را تنها برخی عالمان شیعه در دوره‌های اخیر پذیرفته‌اند ولی برخی دیگر آن را نیز با اشکال‌هایی مواجه دانسته‌،‌ نپذیرفته‌اند.

پس از رحلت پیامبر اکرم(ص)

دوران زندگانی عایشه پس از پیامبر(ص) را می‌توان در چند مرحله بررسی کرد:

در زمان خلافت شیخین

عایشه پس از رحلت پیامبر(ص) به دلیل همسری رسول‌خدا و فرزندی خلیفه اول، هر چند دخالت مستقیمی در امور سیاسی نداشت، اما از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار و مورد حمایت خلیفه اول و دوم بود. به عقیده گروهی از نویسندگان شیعه، عایشه در به خلافت‌رسیدن ابوبکر نیز نقش داشت و در روزهای آخر عمر پیامبر(ص) تلاش‌هایی برای زمینه‌سازی خلافت پدرش انجام داد. او همچنین با نقل روایاتی از پیامبر اسلام در فضیلت ابوبکر و عمر، به تثیبت خلافت آن دو یاری رساند و با حمایت‌های فکری و فقهی در بیان احادیث و صدور فتواها، سهم فراوانی در پیشبرد سیاست‌های این دو خلیفه ایفا کرد. در مقابل هم گزارش‌هایی در دست است که دو خلیفه نخست به عایشه، هدایایی عطا کرده و مستمری او را نسبت به سایر همسران پیامبر(ص) افزایش دادند. خلیفه دوم چون معتقد بود عایشه، محبوب‌ترین همسر پیامبر بوده، دوهزار درهم بیشتر از دیگر زنان به او اختصاص داد. از منظر شیعیان، این عمل خلفا نوعی بی‌عدالتی تلقی شده است.

در زمان عثمان

زندگی عایشه پس از مرگ دو خلیفه و روی کارآمدن عثمان، وارد مرحله جدیدی شد و او نقش سیاسی بارزتری در جامعه اسلامی ایفا کرد. رابطه عایشه با عثمان در سال‌های نخست خلافت وی خوب بود تا آنجا که عایشه با بیان احادیثی به بیان فضایل عثمان می‌پرداخت. اما به تدریج در نیمه دوم خلافت، روابط این دو به تیرگی گرایید و این شکاف با دشمنی و رهبری شورش بر قتل عثمان ادامه یافت. بنا بر آنچه درباره اختلاف بین عایشه و خلیفه سوم آمده، سبب این اختلاف آن بود که عثمان مقرری او را که عمر می‌داد کم کرد و دیگر زنان پیامبر خدا را با او برابر گردانید و این مسئله موجب رنجیدن عایشه از عثمان شد. حوادثی همچون فساد ولید بن عقبه؛ برادر ناتنی عثمان که از طرف او والی کوفه شده بود و ظلم‌هایی که عثمان در حق عبد الله بن مسعود، عمّار، ابوذر، جندب و سایر اصحاب رواداشت و اشرافیت و قبیله‌پرستی عثمان زمینه را برای استفادۀ عایشه به منظور ابراز مخالفت با عثمان، فراهم آورد.

او در سخنان خود و برخوردهایی که بین خودش و عثمان در مسجد مدینه پیش آمد، به شدت به انتقاد از خلیفه پرداخت. عثمان نیز در پاسخ، او را به همسر نوح و همسر لوط شبیه خواند که به شوهران‌شان خیانت کردند و وارد جهنم شدند که این جمله، با واکنش شدید عایشه همراه شد و وی با گفتن «اُقْتُلوا نَعْثَلاً فَقَدْ کفَر؛ نعثل را بکشید که او کافر شده است» عثمان را شایسته مرگ دانست.

ابن خلدون نوشته است هنگامی که عثمان در محاصره بود، عایشه به مکه رفته بود. چون مناسک به جای آورده و به مدینه بازمی‌گشت در راه مردی از بنی لیث بدو خبر داد که عثمان را کشته‌اند و با علی بیعت شده است. عایشه گفت: به خدا سوگند که عثمان به ستم کشته شده و من به طلب خون او خواهم کوشید. آن مرد گفت: اکنون چنین می‌گویی و آن روز درباره او چیزهای دیگر می‌گفتی؟ گفت: آنان نخست به توبه‌اش واداشتند و سپس به قتلش آوردند.

همچنین ببینید: ماجرای قتل عثمان

در زمان امام علی(ع)

مقالهٔ اصلی: جنگ جمل

عایشه از مخالفان امام علی(ع) بود و برخی نویسندگان، سابقه این اختلاف را به دوران حیات پیامبر عقب برده‌اند. هر چند تلاش عایشه در گردآوری احزاب مخالف امام علی(ع) و سازماندهی لشکری بزرگ علیه خلافت امام که به جنگ جمل انجامید، نشانه بارزی از دشمنی او با علی بن ابی‌طالب(ع) است، اما نویسندگان سنی‌مذهب، او را تحت‌تأثیر تحریک بدخواهان دانسته‌اند و یا اقدام او را در لشکرکشی، به قصد قصاص کشندگان عثمان و نه مخالفت با علی(ع) می‌دانند و این عمل او را خطایی در اجتهاد دانسته‌اند که خود عایشه از آن پشیمان بود. در مقابل، عالمان شیعه ادعای خونخواهی یا پشیمانی عایشه از رودررویی با امام را نقد کرده و نپذیرفته‌اند. فعالیت‌های عایشه علیه امام علی(ع) موجب شد تا او را از سران عثمانیه قلمداد کنند.

عایشه در مکه حضور داشت که خبر قتل عثمان را برای او آوردند. او عمره خود را به‌جا آورد و به سمت مدینه راه افتاد اما همین که خبر به خلافت رسیدن علی(ع) را به او رساندند، با ناراحتی به مکه بازگشت. پس از مدتی با رسیدن طلحه و زبیر به مکه، این سه با نیروهایی از قبایل عرب، به سوی بصره راه افتادند و ادعای خون‌خواهی عثمان را مطرح ساختند. آنها بعد از تصرف این شهر، در برابر نیروهای امام صف‌آرایی کردند. عایشه در این جنگ سوار بر شتر در هودجی قرار گرفت که زرهی بر آن پوشانده بودند. و به همین خاطر این جنگ، به جنگ جمل موسوم شد.

در نقلی آمده است که عایشه به‌ام سلمه پیشنهاد همراهی در خونخواهی عثمان را داد و ام سلمه در پاسخ، به رفتار دوگانه او در کافرخواندن عثمان و سپس شهادت‌دادن به مرگ مظلومانه او اعتراض کرد.
به نقل شیخ مفید، جایگاه خاص عایشه به عنوان همسر پیامبر(ص) و دختر خلیفه اول سبب شد تا وضعیت مخالفان امام علی(ع) را در وضعیت مطلوبی برای نبرد قرار دهد. پس از پایان جنگ، امام علی(ع) با عایشه که به صورت جرئی مجروح شده بود، با عتاب سخن گفت و به محمد بن ابی‌بکر دستور داد از احوال خواهرش اطلاع یابد و سپس او را با احترام به مدینه بازگرداند.

سخن عايشه درباره محبوترین افرد نزد پیامبر:

• جمیع بن عمیر گوید بر عایشه وارد شدم و به او گفتم: محبوبترین مردم نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) چه کسی است؟ گفت: از زنان فاطمه نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و از مردان همسرش علی محبوبترند.

* منبع: قندوزی، ینابیع الموده، ج۲، ص۵۵.

در زمان معاویه

با اینکه عده‌ای دوران بنی‌امیه را دوران سکوت و خاموشی عایشه دانسته‌اند، اما برخی از همراهی عایشه با آنان پرده برداشته‌اند. وی با اینکه برادرش محمد بن ابی‌بکر با فرمان معاویه، به بدترین وجه کشته شد و به خاطر این او را لعنت می‌نمود و نیز به دلیل قتل حجر بن عدی و یارانش از معاویه او را سرزنش می‌کرد، اما پس از شهادت امام علی(ع) با او سازش کرد. معاویه هم خود را به عایشه نزدیک کرد و پیوسته هدایایی برای او می‌فرستاد. نقل شده که یک‌بار یکصد هزار دینار برای او فرستاد و هجده‌هزار دینار قرض او را نیز پرداخت کرد.

ماجرای دفن پیکر امام حسن(ع)

یکی از اقدامات عایشه در زمان حیاتش، جلوگیری از دفن پیکر امام حسن(ع) کنار قبر پیامبر(ص) بود. از آن‌جا که محل دفن پیامبر(ص) در خانه عایشه بود و پس از آن، خلیفه اول و دوم نیز در این مکان دفن شده بودند، با شهادت امام حسن(ع)، امام حسین(ع) مطابق با وصیت برادرش قصد داشت پیکر او را، کنار قبر پیامبر(ص) دفن کند، اما عایشه با تحریک مروان بن حکم، مانع این اقدام شد و امام حسین(ع) برای پرهیز از درگیری از این اقدام صرف‌نظر کرد و جنازه امام(ع) در بقیع دفن شد. برخی گزارش کرده‌اند چون عایشه، اوضاع را با وجود مروان بن حکم و همراهانش که با سلاح به تشییع آمده بودند، خطرناک دید، از دفن امام حسن(ع) ممانعت به عمل آورد. مخالفت عایشه با دفن امام حسن(ع) در کنار پیامبر(ع) یکی از کنش‌های عثمانیه علیه شیعه قلمداد کرده‌اند.

خصوصیت‌ها و ویژگی‌ها

در منابع روایی و تاریخی اهل‌سنت، به‌صورت اختصاصی و مفصل به عایشه و فضایل او پرداخته شده است. آنان او را اهل علم و ادب معرفی کرده که آن را از پدر خویش فرا گرفته بود و در طب هم دستی داشت. همچنین درباره وی گفته شده که نسبت به آیات نازل‌شده، احکام الهی، سنت‌های اسلامی، شعر، جنگ‌های عرب، قضاوت و نسب‌شناسی هم عالم بود. در باب ازدواج عایشه هم نقل شده که تنها همسر پیامبر(ص) بود که پیش از او با کس دیگری ازدواج نکرده بود. در منابع اهل‌سنت، گزارش‌هایی درباره علاقه زیاد پیامبر(ص) به عایشه نقل شده و او را زیباترین و محبوب‌ترین همسر پیامبر(ص) معرفی کرده‌اند.

دیدگاه شیعیان

پژوهشگران شیعه در مقام نقد و ردّ فضایل عایشه گام برداشته‌اند و معتقدند فضایلی که منابع اهل تسنن درباره عایشه نقل شده، ساختگی و غلوآمیز بوده، تا آن‌جا که آنان حاضر شدند برای فضیلت‌تراشی و محبوبیت‌سازی عایشه، حتی به قربانی کردن و تحقیر شخصیت پیامبر نیز بپردازند. شیعیان در برابر تمجیدهای فراوان اهل سنت از عایشه، در کتب خویش به سوء ادب، شدت بخل و حسد او اشاره کرده‌اند که این رفتارهای عایشه، در مواردی منجر به ناراحتی و خشم پیامبر شده و او، در مواردی از عایشه گلایه کرده است.

به باور شیعیان، حساسیت عایشه در برابر سایر زنان پیامبر و اقداماتِ از روی حسادت او علیه آنان، ناپسند بوده است. یکی از شواهدی که درباره عایشه در تاریخ آمده، ماجرای حسادت او به دیگر همسران پیامبر خصوصا حضرت خدیجه(س) است که درباره این ویژگی عایشه در کتب اهل‌سنت نیز فراوان دیده می‌شود. از خود او نقل شده، اینکه پیامبر(ص) بارها از خدیجه نام می‌برده، حسودی می‌کرده است. همچنین در مورد حسد بردن عایشه به ماریه قبطیه، هنگامی‌که صاحب فرزند شده بود، گزارش‌هایی وجود دارد. نقل‌هایی هم وجود دارد که پیامبر از این حسادت‌‌ورزی‌ها ناراحت می‌شد.
شیعیان درباره زیبایی و محبوبیت عایشه نزد پیامبر هم گفته‌اند که چون بیشتر روایات از جانب خود عایشه و خواهرزاده او یعنی عروة بن زبیر نقل شده، اعتبار چندانی ندارد و دلایل متعددی را در ردّ این دو ویژگی (محبوبیت و زیبایی) بیان کرده‌اند.

ابن‌تیمیه حَرّانی و محمد بن عبدالوهاب دو تن از اندیشمندان تأثیرگذار سلفیه، شیعیان را متهم ساخته‌اند که آنها به عایشه، نسبت زنا می‌دهند. در حالی که بسیاری از عالمان شیعه، از جمله سید عبدالحسین شرف‌الدین و لطف‌الله صافی گلپایگانی شیعه امامیّه را از این تهمت، مبرّا دانسته‌اند. شیخ طوسی و طبرسی دو تن از مفسران شیعه هم، نه تنها عایشه، بلکه همسر تمامی انبیا (حتی همسر حضرت نوح و همسر لوط) را از آلوده شدن به چنین گناهی منزّه می‌دانند. علاوه بر این، آلوسی از مفسران اهل‌سنت، چنین نسبتی را به شیعه، دروغ شمرده و کتاب‌های مهم شیعه را از چنین ادعایی پیراسته دانسته است. ابن‌حجر هیتَمی، از عالمان اهل‌تسنن در قرن دهم، چنین مطلبی را تنها به غالیان شیعه نسبت داده است.

فتوای حرمت اهانت به عایشه

مقالهٔ اصلی: فتوای حرمت اهانت به مقدسات اهل‌سنت

به دنبال توهین و لعن یاسر الحبیب، روحانی شیعه کویتی اهل لندن به عایشه، جمعی از علمای شیعه منطقه احساء در عربستان از آیت‌الله خامنه‌ای درخواست کردند تا نظر خویش را درباره اهانت و استفاده از کلمات تحقیرآمیز و توهین به همسر پیامبر اسلام اعلام کند. آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ به استفتا این‌گونه اعلام کرد: «اهانت به نمادهای برادران اهل‌سنت از جمله اتهام‌زنی به همسر پیامبر اسلام [عایشه] حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به‌ویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم حضرت محمد(ص) می‌شود.»
این فتوا، بازتاب فراوانی در رسانه‌های دنیا و جماعت مسلمانان داشت.

نقل حدیث

عایشه از راویان سخنان و سیره پیامبر(ص) است و تعداد روایاتی که از او نقل شده، به ۲۲۱۰ روایت می‌رسد. در حالی که سهم دیگر همسران رسول خدا در مجموع ۶۱۲ حدیث است. در مسند احمد ۲۲۷۰ روایت از عایشه نقل شده و در کتاب صحیح بخاری و مسلم ۱۲۰۰ روایت در باب احکام فقهی آمده که ۲۹۰تای آن از عایشه است و از این رو اهل سنت قائلند که عایشه، یک‌چهارم شریعت را حمل می‌کند. بخشی از روایاتی که به نقل از او در منابع روایی نقل شده، مورد نقد و بررسی پژوهشگران شیعی قرار گرفته است.

کتاب‌شناسی

کتاب نقش عایشه در تاریخ اسلام

کتاب‌هایی که طی سال‌های متمادی درباره عایشه به زبان‌های مختلف نگاشته شده، فراوان است و بسیاری از عالمان شیعه و سنی، به زندگانی عایشه پرداخته‌اند. برخی از کتب متأخر که به نقش عایشه در اسلام پرداخته‌اند، عبارت است از:

• «أحادیث ام المؤمنین عایشة» نوشته سید مرتضی عسکری (۲جلد) که با عنوان نقش عایشه در احادیث اسلام و نقش عایشه در تاریخ اسلام به فارسی برگردانده شده است.
• «عایشه در دوران علی علیه‌السلام» نوشته سید مرتضی عسکری
• «عایشه در صحاح سته» نوشته حسین طیبیان
• «عایشه در حیات محمد(ص)» نوشته سپهروز مولودی.