حجره نبوی
حجره نبوی محل دفن پیامبر اکرم(ص) و محل زندگی او با همسرش عایشه بود که امروزه با گنبد سبز (القبة الخضراء) پوشانده شده است. این حجره یکی از دو حجرهای بود که در شرق مسجدالنبی برای پیامبر(ص) ساخته شد و ابعاد آن حدود ۴.۵×۳.۵ متر بود. این مکان دو در داشت؛ یکی به مسجد و دیگری به بیرون باز میشد. خانه حضرت فاطمه(س) در سمت شمال این حجره قرار داشت. پیامبر(ص) در این خانه بیمار شد، وفات کرد و مردم در همین مکان بر او نماز خواندند. به پیشنهاد امام علی(ع)، پیامبر در همین حجره به خاک سپرده شد.
پس از رحلت پیامبر(ص)، ابوبکر و عمر نیز در این حجره دفن شدند. هرچند امام حسن(ع) وصیت کرده بود که کنار جدش دفن شوند، اما عایشه و بنیامیه مانع این کار شدند. در بازسازیهای بعدی مسجدالنبی، حجره نبوی بههمراه خانه حضرت فاطمه(س) در ضریحی قرار گرفت و بخشی از مسجد شد. این مکان مقدس همواره مورد احترام ویژه مسلمانان بوده و اشیاء نفیس و گرانبهای بسیاری به آن اهدا شده است که برخی از آنها در ضریح پیامبر نگهداری میشود.
معرفی
حجره نبوی (عربی: الحجرة النبویة الشریفة) که به بیتالنبی[۲] و حجره پیامبر اکرم(ص) نیز معروف است، به خانه پیامبر(ص) و همسرش عایشه اشاره دارد.[۳] پس از تکمیل مسجدالنبی، دو حجره برای سکونت پیامبر(ص) و همسرانش ساخته شد؛ یکی برای سوده و دیگری برای عایشه.[۴]
رسول جعفریان، مورخ شیعه، معتقد است پیامبر(ص) احتمالاً در بخشی بین خانه حضرت فاطمه(س) و حجره عایشه دفن شده، اما عایشه بعدها در دوران خلافت عمر ادعای مالکیت آن بخش را کرد.[۵] بنا بر برخی روایات، این خانهها توسط قبیله بنینجار برای پیامبر(ص) ساخته شد[۶] و در شرق مسجدالنبی قرار داشت.[۷]
ابعاد حجره حدود ۴.۵ تا ۵ متر در جهت شرق به غرب و ۳.۵ متر در جهت شمال به جنوب بود.[۸] این مکان دارای دو در بود؛ یکی به مسجدالنبی و دیگری به بیرون.[۹] امروزه گنبد سبز (القبة الخضراء) بر فراز این حجره قرار دارد.[۱۰]
خانه حضرت فاطمه(س) در شمال حجره نبوی واقع بود[۱۱] و روزنهای بین این دو خانه وجود داشت که پیامبر(ص) از طریق آن از احوال دخترش مطلع میشد.[۱۲] پس از مشاجرهای بین فاطمه(س) و عایشه، به درخواست فاطمه(س) این روزنه بسته شد.[۱۳]
دفن پیامبر(ص)
پیامبر اکرم(ص) در خانهای که با عایشه در مدینه زندگی میکرد، رحلت کرد.[۱۴] به پیشنهاد امام علی(ع)،[۱۵] مردم بهصورت گروهگروه وارد خانه شدند و بر پیکر او نماز خواندند.[۱۶] درباره محل دفن، اختلافاتی پیش آمد، اما سرانجام با پیشنهاد امام علی(ع)، پیامبر(ص) در همان مکانی که وفات کرده بود، به خاک سپرده شد.[۱۷]
پس از رحلت پیامبر(ص)، ابوبکر و عمر نیز در همین حجره دفن شدند. بر اساس منابع تاریخی، سر ابوبکر در راستای شانه پیامبر و سر عمر در راستای شانه ابوبکر قرار داده شد.[۱۹] پس از دفن عمر، عایشه، پردهای بین محل زندگی خود و محل قبرها نصب کرد که به گفته مورخان بهدلیل نامحرم بودنِ عمر نسبت به او بوده است.[۲۰]
امام حسن(ع) در وصیت خود خواسته بود در کنار پیامبر اکرم(ص) دفن شود و خود را سزاوارتر از دیگران برای این امر میدانست.[۲۱] اما عایشه همسر پیامبر با این امر مخالفت کرد و از دفن امام حسن(ع) در کنار پیامبر جلوگیری نمود.[۲۲]
بازسازیها
در دوران حکومت ولید بن عبدالملک (۸۶-۹۶ق) از خلفای اموی، خانه پیامبر(ص) با سنگ بازسازی شد. خلیفه اموی دستور داد دیوارهای پنج ضلعی در اطراف حجره نبوی ساخته شود، که گفته میشود این طراحی به عمد برای جلوگیری از شباهت به کعبه انجام گرفت.[۲۳] این توسعه باعث شد خانه پیامبر(ص) کاملاً در داخل مسجدالنبی قرار گیرد.[۲۴]
در سال ۵۵۷ق، به دلیل نگرانی از حمله احتمالی مسیحیان از طریق دریای سرخ، لایهای از سرب در اطراف مرقد پیامبر(ص) در زیر زمین ریخته شد تا از دسترسی غیرمجاز جلوگیری شود.[۲۶]
در سال ۶۶۸ق، بیبرس سلطان مملوکی، ضریح مشبک مستطیل شکلی در اطراف محوطه پنج ضلعی ساخت که خانه حضرت فاطمه(س) را نیز در بر میگرفت.[۲۷] در این بازسازی، حجره پیامبر(ص) و حجره حضرت فاطمه(س) با ضریح آهنی مشبک احاطه شد و این مجموعه در داخل مسجد و در فاصله چند متری دیوار شرقی مسجد قرار گرفت.[۲۸]
داخل حجره
در قرن هفتم هجری، ابنابیالهیجاء از حاکمان اسماعیلیه در مصر، سنت نصب پرده بر مرقد پیامبر(ص) را بنیان نهاد. وی اولین پرده را که سوره یس بر آن نگاشته شده بود، بر مرقد نبوی قرار داد.[۲۹] این سنت تا به امروز تداوم یافته و همواره پارچهای مزین بر ضریح پیامبر(ص) کشیده میشود.[۳۰]
حجره نبوی همواره محل توجه خاص مسلمانان و حکمرانان بوده است. چراغآویزهای طلا و نقرهکاریشده که نمونههای مشابه آن در کعبه نیز وجود دارد[۳۱] و هدایای نفیس دیگر از جواهرات و آثار هنری که توسط پادشاهان و افراد سرشناس اهدا شدهاند.[۳۲]
در دوران پیش از آل سعود، قصیدهای از قرن دوازدهم قمری با آب طلا بر دور ضریح نگاشته شده بود که پس از به قدرت رسیدن آل سعود، بخشی از ابیات به اتهام شرک حذف شدند. مدافعان این اشعار معتقد بودند محتوای آنها نشانه توسل مشروع بوده است.[۳۳]
پانویس
- ↑ الحربی، «تعرف علی أبرز موجودات وتفاصیل الحجرة النبویة»، العربیه.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۶۱.
- ↑ «الحجرة النبویة. الملائکة یحفون بالقبر الشریف»، المدینة.
- ↑ پیشوایی، «چرا پیامبر اسلام در خانه خود به خاک سپرده شد؟»، پرتال جامع علم انسانی.
- ↑ جعفریان، سیره رسول خدا(ص)، ۱۳۸۳ش، ص۶۸۳.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۶۷.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۶۱.
- ↑ «الحجرة النبویة، المسجد من الداخل»، دلیلک الی المدینه النبویة.
- ↑ پیشوایی، همان.
- ↑ اسماعیل، «تفاصیل وأسرار "یرویها" قلیلون دخلوا الحجرة النبویة الشریفة»، العربیه.
- ↑ قائدان، درسنامه اماکن مذهبی مکه مکرمه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۱۷۷.
- ↑ الصغیر، الامام علی علیهالسلام سیرته وقیادته، ۲۰۰۲م. ج۱، ص۳۱.
- ↑ صبری باشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ۲۰۰۴م، ج۳، ص۲۶۲.
- ↑ ابنالعمرانی، الإنباء، ۲۰۰۱م، ص۴۵.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۸۸.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۲۰.
- ↑ محدث اربلی، کشف الغمة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۹.
- ↑ «الحجرة النبویة.. قبر الرسول المصطفی و صاحبیه أبوبکر و عمر»، وکالة الأنباء السعودیة.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۶۲.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۶۲.
- ↑ شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۶۰.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۲۵.
- ↑ الأنصاری، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ۱۹۹۶م، ص۶۳.
- ↑ ابنکثیر دمشقی، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۷۵.
- ↑ «العثمانیون. من قصف الکعبة إلی سرقة مقتنیات الحجرة الشریفة»، المدینه.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۸.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۴۳.
- ↑ پیشوایی، «چرا پیامبر اسلام در خانه خود به خاک سپرده شد؟»، پرتال جامع علم انسانی.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۶.
- ↑ اسماعیل، «تفاصیل وأسرار "یرویها" قلیلون دخلوا الحجرة النبویة الشریفة»، العربیه.
- ↑ اسماعیل، «تفاصیل وأسرار "یرویها" قلیلون دخلوا الحجرة النبویة الشریفة»، العربیه.
- ↑ صابان، «مقتنیات الحجرة النبویة الشریفة بموجب تقریر عثمانی عام 1326 ه»
- ↑ «الحجرة النبویة، المسجد من الداخل»، دلیلک الی المدینه النبویة.
منابع
- ابنسعد کاتب واقدی، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴ش.
- ابنالعمرانی، محمد بن علی، الإنباء فی تاریخ الخلفاء، تحقیق قاسم السامرائی، القاهرة، دارالآفاق العربیة، ۲۰۰۱م.
- ابنکثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
- اسماعیل، فراج، «تفاصیل وأسرار "یرویها" قلیلون دخلوا الحجرة النبویة الشریفة»، العربیه، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مارس ۲۰۰۶م، تاریخ بازدید: ۹ دی ۱۴۰۳ش.
- الأنصاری، ناجی محمد، عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، مدینه، نادی المدینه المنوره، ۱۹۹۶م.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- پیشوایی، مهدی، «چرا پیامبر اسلام در خانه خود به خاک سپرده شد؟»، پرتال جامع علوم انسانی، فرهنگ کوثر، شماره ۴، ۱۳۷۶ش.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
- «الحجرة النبویة، المسجد من الداخل»، دلیلک الی المدینه النبویة، تاریخ بازدید: ۹ دی ۱۴۰۳ش.
- جعفریان، رسول، سیره رسول خدا(ص)، قم، دلیل ما، ۱۳۸۳ش.
- «الحجرة النبویة. الملائکة یحفون بالقبر الشریف»، المدینة، تاریخ درج مطلب: ۳۰ ژوئیه ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۹ دی ۱۴۰۳ش.
- «الحجرة النبویة.. قبر الرسول المصطفی و صاحبیه أبوبکر و عمر»، وکالة الأنباء السعودیة، تاریخ درج مطلب: ۱۰ می ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۹ دی ۱۴۰۳ش
- الحربی، محمد، «تعرف علی أبرز موجودات وتفاصیل الحجرة النبویة»، العربیه، تاریخ درج مطلب: ۲۰ می ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۹ دی ۱۴۰۳ش
- سمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۲۰۰۶م.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- صابان، سهیل، «مقتنیات الحجرة النبویة الشریفة بموجب تقریر عثمانی عام 1326 ه»، مجله المدینة المنورة، جمادی الأولی، ۱۴۲۲ق.
- صبری باشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ترجمه ماجده معروف، قاهره، دارالآفاق العربیة، ٢٠٠٤م.
- الصغیر، محمدحسین، الامام علی علیه السلام سیرته و قیادته فی ضوء المنهج التحلیلی، بیجا، مؤسسة العارف، ۲۰۰۲م.
- «العثمانیون. من قصف الکعبة إلی سرقة مقتنیات الحجرة الشریفة»، المدینه، تاریخ درج مطلب: ۲۶ فوریه ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۹ دی ۱۴۰۳ش
- قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، قم، الهادی، ۱۳۸۱ش.
- محدث اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، قم، منشورات الرضی، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- مقریزی، احمد بن علی، امتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق: محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- یعقوبی، احمد بن أبییعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ اول، بیتا.