محمود فرشچیان
| نقاش و نگارگر | |
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| زادروز | ۴ بهمن سال ۱۳۰۸ش |
| زادگاه | اصفهان |
| وفات | ۱۸ مرداد سال ۱۴۰۴ش |
| اطلاعات علمی | |
| محل تحصیل | هنرستان هنرهای زیبای اصفهان |
| استادان | میرزا آقا امامی اصفهانی |
| آثار | طراحی و نظارت بر ساخت ضریح امام رضا(ع)، ضریح امام حسین(ع) • تابلوهای عصر عاشورا، مولود کعبه، شهادت علیاصغر، ضامن آهو و... |
| اطلاعات دیگر | |
| وبگاه | https://www.farshchianart.com/ |
محمود فرشچیان (۱۳۰۸-۱۴۰۴ش)، نقاش و نگارگر شیعه است که آثاری با مضامین مذهبی همچون عصر عاشورا، یتیمنوازی امام علی(ع)، شام غریبان، شفاعت حضرت فاطمه(س) از گناهکاران و ضامن آهو خلق کرده است.
وی همچنین طراحی و نظارت بر ساخت ضریحهای امام رضا(ع) و امام حسین(ع) را بر عهده داشت و طی سالهای ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۳ش، پانزده اثر خود را به حرم امام رضا(ع) اهدا نموده است. فرشچیان در اصفهان به خاک سپرده شده است.
زندگینامه
محمود فرشچیان در ۴ بهمن سال ۱۳۰۸ش در اصفهان به دنیا آمد.[۱] پدرش که تاجر فرش بود با تشخیص استعداد وی در نقاشی او را برای آموزش نقاشی نزد میرزا آقا امامی اصفهانی (درگذشت: ۱۳۳۴ش) فرستاد.[۲] او در کارگاه امامی با هنر دورههای تیموری و صفوی آشنا شد.[۳]
فرشچیان در سال ۱۳۲۴ش، وارد هنرستان هنرهای زیبای اصفهان شد[۴] و نخستین نمایشگاه آثارش را در سال ۱۳۲۷ش، در انجمن فرهنگی ایران و انگلیس، در اصفهان با نمایش تابلوهایی مانند «دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند» برپا کرد.[۵]
فرشچیان در سال ۱۳۲۹ش، از هنرستان فارغالتحصیل شد و در سال ۱۳۳۲ش، به اروپا سفر کرد و هفت سال در وین به مطالعه آثار نقاشان غربی پرداخت[۶] و با تلفیق اصول نقاشی کلاسیک اروپایی و سنتهای ایرانی، سبک منحصربهفردی را پایهگذاری کرد.[۷]
او در سال ۱۳۳۹ش به ایران بازگشت و در ۱۳۴۰ش کار خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران مشغول تدریس شد.[۸]
درگذشت
فرشچیان در ۱۸ مرداد سال ۱۴۰۴ش، در آمریکا، درگذشت.[۹] پیکرش در ۲۷ مرداد، تشییع شد و بنا به وصیتش، در کنار آرامگاه صائب تبریزی در اصفهان به خاک سپرده شد.[۱۰] درگذشت وی با واکنشهایی گستردهای مواجه شد. سیدعلی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در پیامی او را ستارهای درخشان در آسمان هنر ایرانی توصیف کرد که متعهدانه هنر خود را در خدمت معارف مذهبی به کار گرفته است.[۱۱] شخصیتهای دیگری چون علیرضا اعرافی،[۱۲] مدیر حوزههای علمیه و سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی[۱۳] و نیز نهادهای فرهنگی و هنری متعدد درگذشت او را تسلیت گفتند.[۱۴]
جایگاه و ویژگیها
فرشچیان، در سال ۱۳۸۰ش به عنوان چهره ماندگار هنر نقاشی ایران معرفی شد و در سال ۱۳۸۳ش تمبر یادبودی به پاس مقام هنری وی چاپ گردید.[۱۵] آثارش در موزههای ایرانی و بینالمللی همچون موزه ملی ایران، موزه هنرهای معاصر تهران و موزه علم و صنعت شیکاگو به نمایش درآمده است.[۱۶] او افتخارات متعددی از جمله مدال طلای جشنواره بینالمللی هنر بلژیک و نشان درجه یک هنر ایران را کسب کرده است.[۱۷]
به گفته رضایی نبرد نویسنده کتاب نگار جاویدان، فرشچیان هنرمندی متعهد، متعبد و از محبان اهلبیت(ع) شناخته میشد[۱۸] و این ویژگیها ریشه در تربیت خانوادگی و نیز آموزشهای استادش میرزا آقا امامی داشت.[۱۹] پایبندی به مذهب در خلق آثاری با مضامین اخلاقی و عرفانی مانند جدال با نفس و رستگاری مشهود است.[۲۰]
او ایمان به خدا را راز ماندگاری میدانست، همواره کارش را با نام «هو المُصَوِّر» آغاز میکرد و نقاشی را نوعی عبادت میشمرد و با وضو و رو به قبله کار میکرد.[۲۱] فرشچیان، رشد معنوی خود را مرهون فضای مذهبی خانواده، بهویژه ارادت مادرش به امام حسین(ع) میدانست.[۲۲] گفته شده که او برای طراحی و ساخت ضریحهای امام حسین، امام رضا و عبدالعظیم حسنی وجهی دریافت نکرده است.[۲۳]
| « | محمود فرشچیان: واقعاً خداوند تصویرگر اصلی است. مجسمهساز اصلی خدا است. ما کاری نمیکنیم. ما خطی میکشیم، شاید در این راه و رهگذر واقعاً در ستایش الهی عبادتی کرده باشیم، وگرنه ما کجا میتوانیم نقاش باشیم و خلاق باشیم...ما کجا خلق کردهایم! خالق اوست.[۲۴] | » |
تابلوهای نگارگری با مضامین دینی و مذهبی
فرشچیان، ۵۲۸ اثر خلق کرد که گفته میشود از میان آنها ۴۲ نگاره به موضوعات دینی از جمله پیامبران، امامان(ع) و تعالیم مذهبی اختصاص دارد.[۲۵] برخی از مشهورترین آثار او عبارتند از:
| ردیف | عنوان اثر | موضوع | سال تولید | محل نگهداری | تصویر |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | اولین پیام | بعثت حضرت محمد(ص) | ۱۳۷۹ش | موزه آستان قدس رضوی[۲۶] | |
| ۲ | مولود کعبه | ولادت حضرت علی(ع) در کعبه | ۱۳۷۴ش | مجموعه برادر استاد[۲۷] |
|
| ۳ | معراج/ آسمان چهارم | تصویری از معراج پیامبر(ص) که جبرئیل از ترس سوختن پرهایش نمیتواند بالاتر برود. | ۱۳۹۲ش | موزه آستان قدس رضوی[۲۸] |
|
| ۴ | غدیر | بالا بردن دست امام علی(ع) توسط پیامبر(ص) در واقعه غدیر | ۱۳۸۵ش | مجموعه برادر استاد[۲۹] |
|
| ۵ | پناه | یتیمنوازی حضرت علی(ع) | ۱۳۵۶ش | موزه آستان قدس رضوی | |
| ۶ | پرچمدار حق | پیکر مجروح حضرت عباس(ع) بر روی اسب | ۱۳۸۹ش | موزه آستان قدس رضوی[۳۰] |
|
| ۷ | هدیه عشق | صحنه شهادت علیاصغر(ع) | ۱۳۸۱ش | موزه آستان قدس رضوی |
|
| ۸ | عصر عاشورا | بازگشت اسب بیسوار امام حسین(ع) به خیمهها در عصر عاشورا | ۱۳۵۵ش | موزه آستان قدس رضوی[۳۱] |
|
| ۹ | عرش بر زمین | گودال قتلگاه | ۱۳۹۵ش | موزه آستان قدس رضوی |
|
| ۱۰ | شام غریبان | غروب روز عاشورا سال ۶۱ق | ۱۳۹۴ش | موزه آستان قدس رضوی[۳۲] |
|
| ۱۱ | امید | ظهور منجی | ۱۳۶۹ش | موزه استاد فرشچیان/ کاخ موزه سعدآباد[۳۳] | |
| ۱۲ | شفاعت/ کوثر | صحنه شفاعت حضرت فاطمه(س) از گناهکارن | ۱۳۸۶ش | موزه آستان قدس رضوی[۳۴] |
|
طراحی و ساخت ضریح
هر چقدر هنرمند ظرف وجودش را خالی بداند؛ یعنی غرور و تکبر در او راه نیابد و همیشه تشنه آموختن باشد و با عنایت الهی توسل پیدا کند، همیشه در کارش، روحیات و اخلاق معنوی متجلی میشود.[۳۵]
ضریح امام حسین(ع)
فرشچیان طراحی ششمین ضریح امام حسین(ع) را در سال ۱۳۸۵ش بر عهده گرفت و طی شش ماه، شش طرح مختلف ارائه نمود.[۳۶] این طرحها در بهار ۱۳۸۶ش تأیید شد.[۳۷] ساخت ضریح از سال ۱۳۸۷ش در قم آغاز گردید و در سال ۱۳۹۱ش به پایان رسید و در حرم امام حسین(ع) نصب شد.[۳۸]
ضریح امام رضا(ع)
فرشچیان طراحی و ساخت پنجمین ضریح حرم امام رضا(ع) معروف به ضریح سیمین و زرین را بر عهده داشت.[۳۹] گفته شده طرح وی به دلیل رعایت اصالتهای ایرانی و اسلامی از میان طرحهای متعدد انتخاب شد.[۴۰] فرایند ساخت این ضریح از سال ۱۳۷۲ش آغاز و در سال ۱۳۷۹ش پایان رسید.[۴۱]
ضریح حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)
آخرین ضریحی که فرشچیان طراحی کرد، ضریح حرم عبدالعظیم حسنی بود.[۴۲] طرح ساخت این ضریح از سال ۱۳۹۰ش، زیر نظر تولیت حرم آغاز و در اوایل سال ۱۳۹۳ش به پایان رسید.[۴۳]
تکنگاری
کتاب «نگار جاویدان؛ زندگی و آثار استاد محمود فرشچیان»، نوشته امیر رضایی نبرد درباره زندگینامه هنری، معرفی آثار و سبک هنری فرشچیان نوشته شده است.[۴۴] این اثر با مقدمهای از سیدحسین نصر منتشر شده است.[۴۵]
پانویس
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۵۰۴.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۵۰۴.
- ↑ کری ولش، محمود فرشچیان: برگزیده آثار یونسکو، ۲۰۰۴م، ص۱۷۲.
- ↑ کری ولش، محمود فرشچیان: برگزیده آثار یونسکو، ۲۰۰۴م، ص۱۷۲.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۵۰۴؛ «با شاهدان ایثار...»، ص۸۶.
- ↑ «زندگینامه محمود فرشچیان»، سایت فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ رضازاده طامه، «کلک خیالانگیز: استاد محمود فرشچیان»، ص۲۰۴.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۵۰۴.
- ↑ «ادای احترام ایرانیان مقیم آمریکا به مرحوم استاد فرشچیان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «پیکر استاد فرشجیان در جوار مقبره صائب تبریزی در اصفهان آرام گرفت»، سایت روزنامه جمهوری اسلامی.
- ↑ «پیام تسلیت امام خامنهای در پی درگذشت استاد فرشچیان»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ «پیام تسلیت مدیر حوزههای علمیه در پی درگذشت استاد محمود فرشچیان»، سایت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- ↑ «دو پیام تسلیت برای درگذشت استاد محمود فرشچیان»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «پیامهای تسلیتی که برای محمود فرشچیان مخابره شد»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۱۵۶.
- ↑ «استاد محمود فرشچیان» فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ «برگهایی از افتخارات»، فرشچیان.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۱۴.
- ↑ رضایی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۷ش، ص۲۱۵.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۱۴-۲۱۵.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۸.
- ↑ «با شاهدان ایثار...»، ص۸۶.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۹.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۴۴۲.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۱۴.
- ↑ «گزارش تصویری/ آثار نفیس استاد فرشچیان در موزه حرم امام رضا(ع)»، خبرگزاری رضوی.
- ↑ جوانی، «بررسی و تحليل موضوع و مضمون شيعی در نگارههای محمود فرشچيان»، ص۲۳ و ۲۵.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۱۰؛ «گزارش تصویری/ آثار نفیس استاد فرشچیان در موزه حرم امام رضا(ع)»، خبرگزاری رضوی.
- ↑ جوانی، «بررسی و تحليل موضوع و مضمون شيعی در نگارههای محمود فرشچيان»، ص۲۳ و ۲۵.
- ↑ جوانی، «بررسی و تحلیل موضوع و مضمون شیعی در نگاههای محمود فرشچیان»، ص۲۳.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۸.
- ↑ «گزارش تصویری/ آثار نفیس استاد فرشچیان در موزه حرم امام رضا(ع)»، خبرگزاری رضوی.
- ↑ جوانی، «بررسی و تحليل موضوع و مضمون شيعی در نگارههای محمود فرشچيان»، ص۲۳ و ۲۵.
- ↑ «گزارش تصویری/ آثار نفیس استاد فرشچیان در موزه حرم امام رضا(ع)»، خبرگزاری رضوی.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۴۴۲.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۵۱.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۵۱.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامهیار، زیارتگاههای عراق، سازمان حج و زیارت، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۵.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۴۷-۲۴۸.
- ↑ سوهانیان حقیقی، نفایس حرم رضوی، ۱۴۰۱ش، ص۲۲.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۴۷-۲۴۸.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۵۲.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۲۵۲.
- ↑ «نگار جاویدان: زندگی و آثار استاد محمود فرشچیان»، خانه کتاب و ادبیات ایران.
- ↑ رضائی نبرد، نگار جاویدان، ۱۳۹۵ش، ص۵-۷.
منابع
- «اثر بعدیام کاری اجتماعی با محور ستیز با ظلم است»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۶ شهریور ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «اثر پناه از استاد محمود فرشچیان در وصف یتیم نوازی حضرت علی علیه السلام»، سایت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد هنرهای اسلامی-ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «ادای احترام ایرانیان مقیم آمریکا به مرحوم استاد فرشچیان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مرداد ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۴ش.
- با شاهدان ایثار؛ در جوانی دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند: استاد محمود فرشچیان، نگارگر حماسههای سترگ، شاهد یاران، شماره ۱۹، خرداد ۱۳۸۶ش.
- «پیام تسلیت مدیر حوزههای علمیه در پی درگذشت استاد محمود فرشچیان»، سایت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مرداد ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «پیامهای تسلیتی که برای محمود فرشچیان مخابره شد»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «تابلوی غدیر خم، اثر استاد محمود فرشچیان»، سایت فرهنگستان هنر، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «پیام تسلیت امام خامنهای در پی درگذشت استاد فرشچیان»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «پیکر استاد فرشجیان در جوار مقبره صائب تبریزی در اصفهان آرام گرفت»، سایت روزنامه جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «تابلوی یتیمنوازی»، سایت کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «تصاویر امام علی(ع) در تابلوی فرشچیان»، سایت فرادید، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۴۰۲ش، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «جلوه عصر عاشورا در تابلوهای عاشورایی موزه آستان قدس رضوی»، سایت مرکز کتابخانهها، موزهها و اسناد آستان قدس رضوی.
- رضازاده طامه، قاسم، «کلک خیالانگیز: استاد محمود فرشچیان»، فصلنامه هنر، شماره ۲۸، بهار ۱۳۷۴ش.
- رضائی نبرد، امیر، نگار جاویدان؛ زندگی و آثار استاد محمود فرشچیان، تهران، فرهنگسرای میر دشتی، ۱۳۹۵ش.
- «زندگینامه محمود فرشچیان»، سایت فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «دو پیام تسلیت برای درگذشت استاد محمود فرشچیان»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۴ش.
- سیاسر، مصطفی و دیگران، «بررسی و تحلیل موضوع و مضمون شیعی در نگاههای محمود فرشچیان»، فصلنامه علمی نگره، شماره ۵۴، تابستان ۱۳۹۹ش.
- سوهانیان حقیقی، محمد، نفایس حرم رضوی، مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، ۱۴۰۱ش.
- فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی و احمد خامهیار، زیارتگاههای عراق، سازمان حج و زیارت، تهران، سازمان حج و زیارت، بیتا.
- کری ولش، استوارت، محمود فرشچیان برگزیده آثار یونسکو، در فصلنامه ایرانشناسی، سال هفتم، شماره ۱، بهار ۱۳۷۴ش.
- «کوثر، موزه استاد فرشچیان»، سایت مجموعه سعدآباد.
- «نگار جاویدان: زندگی و آثار استاد محمود فرشچیان»، خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۴ش.