آیه مباهله: تفاوت میان نسخهها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==جایگاه== | ==جایگاه== | ||
آیه مباهله از آیاتی است که | آیه مباهله از آیاتی است که برای فضیلت [[اصحاب کساء]] (پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع)) به آن استناد شده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۴؛ مظفر، دلائل الصدق، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۰۳ و ۴۰۴؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی]] گفته است که این آیه بر برتری [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه]] بر همه زنان دلالت دارد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۲، ص۷۴۶.</ref> [[زمخشری]]، مفسر اهلسنت، این آیه را قویترین دلیل بر فضیلت اصحاب کساء دانسته است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> به گفته عالمانی همچون [[علامه حلی]] و [[فضل بن حسن طبرسی]]، مفسران [[اجماع]] دارند که این آیه در فضیلت [[اصحاب کساء]] نازل شده است.<ref> حلی، نهج الحق و کشف الصدق، ۱۹۸۲م، ص۱۷۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۳؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۶.</ref> همچنین، بر پایه روایات، [[امامان شیعه]] و برخی از [[صحابه]] برای اثبات افضلیت امام علی(ع) به این آیه استناد کردهاند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۲۳۰.</ref> | ||
== شأن نزول == | == شأن نزول == | ||
{{اصلی|مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران}} | {{اصلی|مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران}} | ||
آیه مباهله در پاسخ به مسیحیان [[نجران]] نازل شد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.</ref> گروهی از مسیحیان نجران برای گفتگو با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] درباره ادعای [[نبوت خاصه|رسالت وی]] به [[مدینه]] آمدند. پیامبر پس از معرفی خویش، [[حضرت عیسی(ع)]] را بندهای از بندگان خدا معرفی کرد. آنها | آیه مباهله در پاسخ به مسیحیان [[نجران]] نازل شد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.</ref> گروهی از مسیحیان نجران برای گفتگو با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] درباره ادعای [[نبوت خاصه|رسالت وی]] به [[مدینه]] آمدند. پیامبر پس از معرفی خویش، [[حضرت عیسی(ع)]] را بندهای از بندگان خدا معرفی کرد. آنها متولد شدن عیسی(ع) بدون پدر را دلیل بر الوهیت او دانستند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۷۵.</ref> مسیحیان نجران بر باور خویش اصرار داشتند، پیامبر(ص) آنان را به مباهله دعوت نمود. پیامبر(ص) روز موعود بههمراه علی، فاطمه و حسنین برای مباهله حاضر شد، ولی مسیحیان چون جدیت پیامبر(ص) و همراهانش را مشاهده کردند، به توصیه بزرگشان از مباهله منصرف شدند. آنان با پیامبر(ص) صلح کرده و درخواست کردند که با پرداخت [[جزیه]] بر دین خود باقی بمانند و پیامبر نیز پذیرفت.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.</ref> بنا بر گزارش منابع تاریخی مباهله و نزول این آیه در سال ۹ یا ۱۰ق رخ داده است. | ||
== تفسیر == | == تفسیر == | ||
مفسران [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] مانند [[زمخشری]]،<ref>الزمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.</ref> [[فخر رازی|فخررازی]]،<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۰۵ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.</ref> و [[بیضاوی]]<ref>البیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۲۹ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.</ref> گفتهاند که مراد آیه از «اَبْناءَنا» (پسرانمان) [[امام حسن مجتبی علیهالسلام|حسن]] و [[امام حسین علیهالسلام|حسین(ع)]]، و مراد از «نِساءَنا» (زنانمان) [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و مراد از «اَنْفُسَنا» (جانهایمان) [[امام علی علیهالسلام|حضرت علی(ع)]] است. | مفسران [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] مانند [[زمخشری]]،<ref>الزمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.</ref> [[فخر رازی|فخررازی]]،<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۰۵ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.</ref> و [[بیضاوی]]<ref>البیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۲۹ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.</ref> گفتهاند که مراد آیه از «اَبْناءَنا» (پسرانمان) [[امام حسن مجتبی علیهالسلام|حسن]] و [[امام حسین علیهالسلام|حسین(ع)]]، و مراد از «نِساءَنا» (زنانمان) [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و مراد از «اَنْفُسَنا» (جانهایمان) [[امام علی علیهالسلام|حضرت علی(ع)]] است. | ||
مفسران شیعه در پاسخ به این اشکال که «اَبْناءَنا»، «نِساءَنا» و «اَنْفُسَنا» با صیغه جمع ذکر شده، در حالی که مصادیق مذکور یا مفرد هستند و یا مثنّی، گفتهاند: | مفسران شیعه در پاسخ به این اشکال که «اَبْناءَنا»، «نِساءَنا» و «اَنْفُسَنا» با صیغه جمع ذکر شده، در حالی که مصادیق مذکور یا مفرد هستند و یا مثنّی، گفتهاند: |
نسخهٔ ۲۳ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۱۰
مشخصات آیه | |
---|---|
نام آیه | مباهله |
واقع در سوره | سوره آل عمران |
شماره آیه | ۶۱ |
جزء | ۳ |
اطلاعات محتوایی | |
شأن نزول | مناظره مسیحیان نجران با پیامبر اسلام(ص) |
مکان نزول | مدینه |
موضوع | اعتقادی |
درباره | مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران |
سایر | فضائل اصحاب کساء |
آیه مُباهله (سوره آلعمران: ۶۱) به مباهله میان پیامبر(ص) و مسیحیان نجران اشاره دارد که پس از اختلاف آنها درباره جایگاه حضرت عیسی(ع) رخ داد. مفسران شیعه و بیشتر اهلسنت این آیه را نشانه حقانیت پیامبر اسلام(ص) و فضیلت اهلبیت(ع) شمردهاند و مراد از «اَبْناءَنا» (پسرانمان) در این آیه، حسن و حسین(ع)، و مراد از «نِساءَنا» (زنانمان) فاطمه(س) و مراد از «اَنْفُسَنا» (جانهایمان) را حضرت علی(ع)، دانستهاند.
متن و ترجمه
فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَللَّعْنَتَ الله عَلَی الْکاذِبِینَ
هرگاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.(سوره آلعمران،۶۱)
جایگاه
آیه مباهله از آیاتی است که برای فضیلت اصحاب کساء (پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع)) به آن استناد شده است.[۱] فضل بن حسن طبرسی گفته است که این آیه بر برتری حضرت فاطمه بر همه زنان دلالت دارد.[۲] زمخشری، مفسر اهلسنت، این آیه را قویترین دلیل بر فضیلت اصحاب کساء دانسته است.[۳] به گفته عالمانی همچون علامه حلی و فضل بن حسن طبرسی، مفسران اجماع دارند که این آیه در فضیلت اصحاب کساء نازل شده است.[۴] همچنین، بر پایه روایات، امامان شیعه و برخی از صحابه برای اثبات افضلیت امام علی(ع) به این آیه استناد کردهاند.[۵]
شأن نزول
آیه مباهله در پاسخ به مسیحیان نجران نازل شد.[۶] گروهی از مسیحیان نجران برای گفتگو با پیامبر اسلام(ص) درباره ادعای رسالت وی به مدینه آمدند. پیامبر پس از معرفی خویش، حضرت عیسی(ع) را بندهای از بندگان خدا معرفی کرد. آنها متولد شدن عیسی(ع) بدون پدر را دلیل بر الوهیت او دانستند.[۷] مسیحیان نجران بر باور خویش اصرار داشتند، پیامبر(ص) آنان را به مباهله دعوت نمود. پیامبر(ص) روز موعود بههمراه علی، فاطمه و حسنین برای مباهله حاضر شد، ولی مسیحیان چون جدیت پیامبر(ص) و همراهانش را مشاهده کردند، به توصیه بزرگشان از مباهله منصرف شدند. آنان با پیامبر(ص) صلح کرده و درخواست کردند که با پرداخت جزیه بر دین خود باقی بمانند و پیامبر نیز پذیرفت.[۸] بنا بر گزارش منابع تاریخی مباهله و نزول این آیه در سال ۹ یا ۱۰ق رخ داده است.
تفسیر
مفسران اهلسنت مانند زمخشری،[۹] فخررازی،[۱۰] و بیضاوی[۱۱] گفتهاند که مراد آیه از «اَبْناءَنا» (پسرانمان) حسن و حسین(ع)، و مراد از «نِساءَنا» (زنانمان) فاطمه(س) و مراد از «اَنْفُسَنا» (جانهایمان) حضرت علی(ع) است.
مفسران شیعه در پاسخ به این اشکال که «اَبْناءَنا»، «نِساءَنا» و «اَنْفُسَنا» با صیغه جمع ذکر شده، در حالی که مصادیق مذکور یا مفرد هستند و یا مثنّی، گفتهاند:
- شأن نزول آیه، قرینه بر صحت این تفسیر است؛ زیرا به اتفاق مفسران، رسول خدا(ص) به جز علی، فاطمه و حسنین(ع)، کسی را برای مباهله همراه خود نبرد.[۱۲]
- به گفته ناصر مکارم شیرازی، در مرحله قرارداد، گاهی الفاظ بهصورت جمع ذکر میشود تا بر همه مصادیق تطبیق کند، ولی در مرحله اجرا ممکن است مصداق، منحصر به یک فرد باشد، و این انحصار در مصداق منافات با کلی بودن مسئله ندارد؛ مثلاً در قرارداد چنین مینویسند که مسئول اجرای قرارداد امضاءکنندگان آن و فرزندان آنها هستند، در حالی که ممکن است یکی از طرفین تنها یک یا دو فرزند داشته باشد و این موضوع منافاتی با تنظیم قانون یا قرارداد به صورت «جمع» ندارد.[۱۳]
- در قرآن موارد دیگری از اطلاق صیغه جمع بر مصداق واحد مشاهده میشود مثل آیه ظهار در سوره مجادله.[یادداشت ۱][۱۴]
احتجاجهای تاریخی
بنا بر روایات تاریخی، امامان شیعه و برخی از صحابه برای اثبات فضیلت امام علی به آیه مباهله استناد کردهاند:
احتجاج سعد بن ابیوقاص
عامر بن سعد بن ابیوقاص از پدرش سعد بن ابیوقاص نقل میکند که معاویه به سعد گفت: چرا علی را سب نمیکنی؟ سعد گفت:
- تازمانی که سه مطلب را به خاطر دارم هرگز او را سب نخواهم نمود، که اگر یکی از آن سه مطلب مربوط به من بود، آن را بیش از اینکه شتران سرخمو داشته باشم دوست داشتم. از جمله اینکه: چون آیه مباهله نازل شد رسول خدا(ص) علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) را خواند و گفت: اَللهُمَّ هؤلاءِ اَهلُ بَیتی یعنی خدایا اینان اهلبیت من هستند.[۱۵]
احتجاج امام کاظم(ع)
هارون عباسی به امام کاظم(ع) گفت: شما چگونه میگویید ما نسل پیامبریم، در حالی که پیامبر(ص) نسلی ندارد، زیرا نسل صرفاً از طریق فرزند پسر است نه دختر، و شما فرزندان دختر پیامبرید؟ امام کاظم در بخشی از پاسخ، آیه مباهله را تلاوت فرمود، سپس گفت:
احتجاج امام رضا(ع)
بر پایه گزارشی که شیخ مفید نقل کرده است مأمون عباسی از امام رضا(ع) درخواست کرد بزرگترین فضیلت امام علی(ع) که قرآن بر آن دلالت دارد را ذکر کند. امام رضا(ع) در پاسخ او آیه مباهله را قرائت کرد.[۱۷] مأمون گفت: خداوند در این آیه فرزندان و زنان را به لفظ جمع آورده است در حالی که پیامبر(ص) فقط دو پسر و تنها دخترش را همراه خود آورده بود، پس دعوت از نفس [جان] نیز در حقیقت، خود پیامبر(ص) است، و در این صورت، فضیلتی برای امام علی(ع) نخواهد بود امام رضا(ع) در پاسخ فرمود:
- آنچه گفتی درست نیست، زیرا دعوتکننده، کسی غیر از خودش را دعوت میکند، همچنان که امرکننده، به غیر خودش دستور میدهد، و درست نیست که کسی خودش را حقیقتاً دعوت کند، همچنان که کسی حقیقتاً نمیتواند به خودش دستور دهد. رسول خدا(ص) مردی را در مباهله غیر از امام علی(ع) دعوت نکرد، پس ثابت میشود که وی، نفسی است که مقصود خداوند در کتابش است و حکم آن را در قرآن قرار داده است.[۱۸]
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، تفسیر البیضاوی : المسمی انوار التنزیل و اسرار التاویل، بیروت،دار الفکر، ۱۴۲۹ق.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت،دار العلم للملایین، الطبعة الرابعة، ۱۴۰۷ق.
- زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، قم، نشر البلاغه، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۵ ق.
- صدوق، محمدبن علی، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، قم، اسماعیلیان، الطبعة الثالثة، ۱۳۹۱ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- فخر رازی, محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۵ق.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق موسسه آل البیت(ع) للتحقیق التراث، بیروت، دارالمفید، ۱۳۷۲ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ نهم، ۱۳۸۶ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
پیوند به بیرون
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۴؛ مظفر، دلائل الصدق، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۰۳ و ۴۰۴؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۲، ص۷۴۶.
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ حلی، نهج الحق و کشف الصدق، ۱۹۸۲م، ص۱۷۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۳؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۲۳۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۷۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.
- ↑ الزمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۰۵ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.
- ↑ البیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۲۹ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۲۲۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۶-۵۸۷.
- ↑ رجوع کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۲۲۳.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ص۲۳۰-۲۲۹.
- ↑ مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۴ق، ص۳۸.
- ↑ مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۴ق، ص۳۸.
خطای یادکرد: برچسب
<ref>
برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="یادداشت"/>
یافت نشد.