پرش به محتوا

لیلة المبیت: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۳: خط ۱۳:


==خوابیدن علی(ع) در بستر پیامبر(ص)==
==خوابیدن علی(ع) در بستر پیامبر(ص)==
[[پرونده:نقاشی نفس رسول اثر حسن روح‌الامین.jpg|بندانگشتی|نقاشی نفس رسول اثر حسن روح‌الامین درباره لیلة المبیت<ref>[https://shiaarts.ir/gallery/%D9%86%D9%81%D8%B3-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84 «نفس رسول»]، کانون هنر شیعی.</ref>]]
پیامبر به [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می‌خوابی؟» امام علی(ع) گفت: «در این صورت شما سالم می‌مانید؟» پیامبر(ص) فرمود: «آری». امام علی(ع) تبسمی کرد و [[سجده شکر]] به جای آورد، وقتی که سر از سجده برداشت عرض کرد: «آنچه را که مأمور شده‌ای انجام بده که چشم، گوش و قلبم فدای تو باد ...»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۰.</ref> پیامبر(ص)، علی(ع) را در آغوش گرفت و هر دو گریه کردند و از هم جدا شدند.<ref> طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.</ref>
پیامبر به [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می‌خوابی؟» امام علی(ع) گفت: «در این صورت شما سالم می‌مانید؟» پیامبر(ص) فرمود: «آری». امام علی(ع) تبسمی کرد و [[سجده شکر]] به جای آورد، وقتی که سر از سجده برداشت عرض کرد: «آنچه را که مأمور شده‌ای انجام بده که چشم، گوش و قلبم فدای تو باد ...»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۰.</ref> پیامبر(ص)، علی(ع) را در آغوش گرفت و هر دو گریه کردند و از هم جدا شدند.<ref> طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.</ref>


خط ۲۸: خط ۲۷:


==نزول آیه شراء در شأن علی(ع)==
==نزول آیه شراء در شأن علی(ع)==
{{اصلی|آیه لیلة المبیت}}
{{اصلی|آیه لیلة المبیت}}
علمای شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به عیاشی، تفسیر العیاشی، مکتبه علمیه الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۱؛ طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۲،‌ ص۱۸۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۲، ص۹۹-۱۰۰.</ref> و گروهی از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۳، ص۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۳۱؛ زرکشی، البرهان، ۱۹۵۷م، ج۱، ص۲۰۶؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.</ref> معتقدند [[آیه لیلة المبیت|آیه اشتراء]] (آیه ۲۰۷ [[سوره بقره]]) در شأن علی(ع) در ماجرای لیلة المبیت نازل شده است.  
علمای شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به عیاشی، تفسیر العیاشی، مکتبه علمیه الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۱؛ طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۲،‌ ص۱۸۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۲، ص۹۹-۱۰۰.</ref> و گروهی از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۳، ص۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۳۱؛ زرکشی، البرهان، ۱۹۵۷م، ج۱، ص۲۰۶؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.</ref> معتقدند [[آیه لیلة المبیت|آیه اشتراء]] (آیه ۲۰۷ [[سوره بقره]]) در شأن علی(ع) در ماجرای لیلة المبیت نازل شده است.  
خط ۳۵: خط ۳۳:


در آیه شراء، خداوند کسانی را ستوده است که حاضرند جان خود را در ازای به‌دست‌آوردن رضایت خداوند فدا کنند.<ref>نگاه کنید به سوره بقره، آیه۲۰۷.</ref>
در آیه شراء، خداوند کسانی را ستوده است که حاضرند جان خود را در ازای به‌دست‌آوردن رضایت خداوند فدا کنند.<ref>نگاه کنید به سوره بقره، آیه۲۰۷.</ref>
== شعر و هنر ==
[[پرونده:نقاشی نفس رسول اثر حسن روح‌الامین.jpg|بندانگشتی|نقاشی نفس رسول اثر حسن روح‌الامین درباره لیلة المبیت]]
درباره لیلة المبیت، اشعاری سروده شده است؛ [[حسن بن علی هبل|حسن بن علی هَبَل]] مشهور به امیر الشعرای یمن در سال ۱۰۷۶ق شعری سروده است که در [[دیوان الهبل (کتاب)|دیوان الهَبَل]] نقل شده است و برخی از ابیات چنین است.
{{شعر۲
|مَنْ نامَ فی مَرقدِ النبی دُجی 
|وَ اَعیُنُ المشرکینَ لمْ تَنَمِ
|فداه بالنفسَ لمْ یَخَفْ اَبدا
|ما دَبَّروا من عظیم کیدهم<ref>هبل، دیوان الهبل، ۱۴۰۷ق، ص۱۲۲.</ref>
|ترجمه=علی همان کسی است که در بستر پیامبر [آرام] خوابید در حالی که مشرکان از شدت ترس خواب به چشمانشان نیامده بود.}}
همچنین، [[حسن روح‌الامین]] (تولد ۱۳۶۴ش)، هنرمند ایرانی خوابیدن امام علی در بستر پیامبر را در [[نقاشی نفس رسول]] به تصویر کشیده است.<ref>[https://shiaarts.ir/gallery/%D9%86%D9%81%D8%B3-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84 «نفس رسول»]، کانون هنر شیعی.</ref>
== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}
خط ۴۱: خط ۵۱:
{{منابع}}
{{منابع}}
* قرآن کریم.
* قرآن کریم.
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، تصحیح ابراهیم محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
* ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، تصحیح ابراهیم محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
* ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
* ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
* ابن‌هشام، السیرة النبویه، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبة محمدعلی صبیح، بی‌تا.
* ابن‌هشام، السیرة النبویه، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبة محمدعلی صبیح، بی‌تا.
* حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفی عبد القادر عطا،‌ بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
* حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفی عبد القادر عطا،‌ بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
*حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
* حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
* حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة،‌ بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
* حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة،‌ بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
* زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابراهیم،‌ بیروت، دار احیاءالکتب العربیه، چاپ اول، ۱۹۵۷م.
* زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابراهیم،‌ بیروت، دار احیاءالکتب العربیه، چاپ اول، ۱۹۵۷م.
خط ۵۶: خط ۶۶:
* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار،  بیروت، دار الوفاء، ۱۴۰۳ق.
* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار،  بیروت، دار الوفاء، ۱۴۰۳ق.
* مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت، مؤسسه اعلمی، بی‌تا.
* مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت، مؤسسه اعلمی، بی‌تا.
 
* هبل، حسن بن علی، دیوان الهبل، تحقیق احمد بن محمد شامی، الدار الیمینه، چاپ دوم، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{امام علی (ع)}}
{{امام علی (ع)}}
خط ۶۴: خط ۷۴:
<onlyinclude>{{درجه‌بندی
<onlyinclude>{{درجه‌بندی
  | پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
  | پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
  | رده = <!--ندارد، ناقص، کامل-->ناقص
  | رده = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
  | جعبه اطلاعات = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد
  | جعبه اطلاعات = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد
  | عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد
  | عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد
خط ۷۱: خط ۸۱:
  | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد
  | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد
  | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
  | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
| شناسه= <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
  | جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد
  | جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد
  | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد
  | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد

نسخهٔ ‏۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۷

امام علی علیه‌السلام
نخستین امام شیعیان
زندگی
مولود کعبهیوم‌الدارشعب ابی‌طالبلیلة المبیتهجرت به مدینهازدواج با فاطمه(س)فتح خیبرابلاغ آیات برائتمباهلهواقعه غدیر سقیفه بنی‌ساعدهشهادت فاطمه(س)شورای شش‌نفرهحکومت امام علی(ع)شهادت امام علی(ع)سال‌شمار زندگی
لقب‌ها
امیرالمؤمنینولی اللهاسداللهصدیق قسیم النار و الجنةابوترابیعسوب‌ الدینحیدرقرآن ناطقفاروقصاحب اللواءشاه مردانزوج البتولساقی کوثرصالح المؤمنینخاصف‌النعل
میراث
مصحف امام علی مصحف فاطمهسیره علوینهج البلاغه غُرَر الحِکَمدُستُورُ مَعالِمِ الحِکَمدیوان امام علی(ع)جَفْردعای ناد علیخطبه شقشقیهخطبهٔ بی‌الفخطبه بی‌نقطهحرم
فضائل
آیه ولایتآیه لیلة المبیتآیه تبلیغآیه اکمالآیه صادقینآیه خیر البریهآیه انفاقآیه نجواآیه ودآیه مباهلهآیه اولی‌الامرآیه مودتآیه اهل الذکرآیه نصرآیه انذارآیه اخوتآیه اطعامآیه شاهدآیه ۵۶ سوره مائدهآیه ۲۰ سوره توبهآیه علم‌الکتابحدیث مدینة العلمحدیث رایتحدیث وصایتحدیث منزلتحدیث یوم الدارحدیث طیر مشویحدیث ولایتخطبه غدیرلا فتی الا علیحدیث شجرهسلونی قبل ان تفقدونیحدیث تشبیهحدیث ذکر علی عبادةحدیث علی مع الحقخاتم‌بخشیماجرای تهنیتماجرای کسر اصنام
اصحاب
عمار بن یاسرمالک اشترسلمان فارسیابوذر غفاریمقدادعبیدالله بن ابی‌رافعحجر بن عدیدیگران


لَیلَةُ المَبیت، شبی که امام علی(ع) برای حفظ جان پیامبر(ص) در بستر ایشان خوابید. مشرکان قصد داشتند در این شب، دسته‌جمعی به خانه پیامبر حمله کنند و او را به قتل برسانند. به امر الهی و به درخواست پیامبر(ص)، امام علی(ع) در بستر ایشان خوابید و در نتیجه مشرکان متوجه عدم حضور پیامبر نشدند و رسول خدا(ص) توانست در آن شب به سمت یثرب، هجرت کند. بسیاری از مفسران، شأن نزول آیه شراء را این فداکاری امام علی(ع) در لیلة المبیت می‌دانند. تاریخ این واقعه، شب اول ربیع الاول سال سیزدهم یا چهاردهم بعثت ذکر شده است.

جایگاه و اهمیت

خوابیدن امام علی در بستر پیامبر، از فضایل امام علی(ع) به شمار می‌رود.[نیازمند منبع] مفسران نزول آیه شراء را مرتبط با این واقعه و در شأن امام علی(ع) می‌دانند.[۱]

پیامبر(ص) در خطبه غدیر به این واقعه اشاره کرد و آن را مأموریتی از جانب خدا به امام علی(ع) دانست.[۲] همچنین بر پایه روایات، وقتی علی(ع) در بستر پیامبر(ص) خوابیده بود، جبرئیل در بالای سر او و میکائیل پایین پای او آمدند؛ جبرئیل گفت: «خوشا به حال کسانی چون تو‌ ای فرزند ابوطالب! که خدا در برابر فرشتگان به تو مباهات می‌کند.»[۳]

نقشه قتل پیامبر(ص)

به گزارش منابع تاریخی، جمعی از کفار قریش در دارالنَّدْوه جمع شدند تا درباره نوع برخورد با پیامبر(ص) تصمیم بگیرند. در این جلسه تصمیم بر این شد که از هر قبیله یک نفر انتخاب شود و شبانه بر پیامبر(ص) حمله کنند و دسته‌جمعی او را در خانه‌اش بکشند؛ زیرا در این صورت، خون او در میان همه قبایل پراکنده می‌شد و بنی‌هاشم که خاندان و خونخواهان پیامبر بودند، نمی‌توانستند با همه طوایف قریش بجنگند و مجبور می‌شدند به گرفتن دیه رضایت دهند.[۴] در برخی منابع تاریخی آمده است که شیطان به شکل پیرمردی در این جلسه حاضر شد و مشرکان را راهنمایی کرد.[۵]

باخبرشدن پیامبر از نقشه مشرکان

جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و او را از نقشه مشرکان آگاه کرد. [۶] از این‌رو پیامبر(ص) تصمیم گرفت قبل از آمدن مشرکان، خانه خود را به طرف یثرب ترک کند.[۷]

خوابیدن علی(ع) در بستر پیامبر(ص)

پیامبر به علی(ع) فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می‌خوابی؟» امام علی(ع) گفت: «در این صورت شما سالم می‌مانید؟» پیامبر(ص) فرمود: «آری». امام علی(ع) تبسمی کرد و سجده شکر به جای آورد، وقتی که سر از سجده برداشت عرض کرد: «آنچه را که مأمور شده‌ای انجام بده که چشم، گوش و قلبم فدای تو باد ...»[۸] پیامبر(ص)، علی(ع) را در آغوش گرفت و هر دو گریه کردند و از هم جدا شدند.[۹]

مشرکان از ابتدای شب، خانه پیامبر(ص) را محاصره کردند و قرار بود در نیمه شب حمله کنند، اما ابولهب گفت: در این وقت، زنان و فرزندان در داخل خانه هستند و بعدها عرب درباره ما می‌گویند حرمت فرزندان عموی خویش را شکستند.[۱۰] آنان با سنگ به علی(ع) که در بستر خوابیده بود، زدند تا مطمئن شوند کسی در بستر خوابیده است و شک نداشتند که وی رسول خداست.[۱۱] صبح که به خانه هجوم بردند، وقتی علی(ع) را در بستر رسول خدا(ص) مشاهده کردند، گفتند: محمد(ص) کجاست؟ علی(ع) فرمود: «مگر او را به من سپرده بودید که از من می‌خواهید؟ کاری کردید که او ناچار شد خانه را ترک کند». در این هنگام به سوی علی(ع) یورش بردند و او را آزردند و سپس از خانه بیرون کشیده، کتک زدند. ساعتی هم در مسجدالحرام زندانی کرده، سپس آزادش کردند.[۱۲]

در نقل دیگری آمده است که علی(ع) وقتی آنان را مشاهده کرد که شمشیرهایشان را کشیده‌اند و به سوی وی می‌آیند، با ترفندی شمشیر خالد بن ولید را که در پیشاپیش همه بود، گرفت و آنان را از خود دور کرد. آنها گفتند: ما با تو کاری نداریم، ولی بگو که محمد(ص) کجاست؟ فرمود: من اطلاعی از وی ندارم. پس قریشیان به جست‌وجوی رسول خدا(ص) پرداختند.[۱۳]

وَ مِنَ النَّاسِ مَن یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّـهِ وَ اللَّـهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ؛ او از میان مردم كسی است كه جان خود را برای طلب خشنودی خدا می‌فروشد، و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است

سوره بقره، آیه ۲۰۷.

زمان واقعه

زمان این واقعه را در شب ۱ ربیع‌الاول سال ۱۴ بعثت سال اول هجرت پیامبر(ص) می‌دانند.[نیازمند منبع]

نزول آیه شراء در شأن علی(ع)

علمای شیعه[۱۴] و گروهی از علمای اهل‌سنت[۱۵] معتقدند آیه اشتراء (آیه ۲۰۷ سوره بقره) در شأن علی(ع) در ماجرای لیلة المبیت نازل شده است.

ابن‌ابی‌الحدید در شرح نهج البلاغه از استادش ابوجعفر نقل می‌کند که با تواتر ثابت شده این آیه درباره امام علی(ع) نازل شده و هر کس آن را انکار کند یا دیوانه است و یا با مسلمانان هیچ گونه ارتباطی نداشته است.[۱۶]

در آیه شراء، خداوند کسانی را ستوده است که حاضرند جان خود را در ازای به‌دست‌آوردن رضایت خداوند فدا کنند.[۱۷]

شعر و هنر

نقاشی نفس رسول اثر حسن روح‌الامین درباره لیلة المبیت

درباره لیلة المبیت، اشعاری سروده شده است؛ حسن بن علی هَبَل مشهور به امیر الشعرای یمن در سال ۱۰۷۶ق شعری سروده است که در دیوان الهَبَل نقل شده است و برخی از ابیات چنین است. الگو:شعر۲

همچنین، حسن روح‌الامین (تولد ۱۳۶۴ش)، هنرمند ایرانی خوابیدن امام علی در بستر پیامبر را در نقاشی نفس رسول به تصویر کشیده است.[۱۸]

پانویس

  1. ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۶۲.
  2. طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۶۶.
  3. طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳.
  4. طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵.
  5. طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۶۹۴.
  6. ابن‌اثیر، الکامل، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۶۹۴.
  7. حلبی، السیرة الحلبیة،‌ دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.
  8. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۰.
  9. طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.
  10. حلبی، السیرة الحلبیة،‌ دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.
  11. طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶-۴۶۷.
  12. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۹۲.
  13. طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۷.
  14. برای نمونه نگاه کنید به عیاشی، تفسیر العیاشی، مکتبه علمیه الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۱؛ طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۲،‌ ص۱۸۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۲، ص۹۹-۱۰۰.
  15. برای نمونه نگاه کنید به حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۳، ص۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۳۱؛ زرکشی، البرهان، ۱۹۵۷م، ج۱، ص۲۰۶؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.
  16. ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۶۲.
  17. نگاه کنید به سوره بقره، آیه۲۰۷.
  18. «نفس رسول»، کانون هنر شیعی.

منابع

  • قرآن کریم.
  • ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، تصحیح ابراهیم محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
  • ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
  • ابن‌هشام، السیرة النبویه، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبة محمدعلی صبیح، بی‌تا.
  • حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفی عبد القادر عطا،‌ بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
  • حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
  • حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة،‌ بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
  • زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابراهیم،‌ بیروت، دار احیاءالکتب العربیه، چاپ اول، ۱۹۵۷م.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۹۷۳م.
  • طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدي، قم، مؤسسة آل البیت لإحياء التراث، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
  • طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه للطباعه، ۱۴۱۴ق.
  • طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.
  • عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه علمیه الاسلامیه، بی‌تا.
  • فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
  • مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، ۱۴۰۳ق.
  • مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت، مؤسسه اعلمی، بی‌تا.
  • هبل، حسن بن علی، دیوان الهبل، تحقیق احمد بن محمد شامی، الدار الیمینه، چاپ دوم، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.