نهج الفصاحه (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ابوالقاسم پاینده (۱۲۸۷-۱۳۶۳ش) |
| تاریخ نگارش | ۱۳۲۴ش |
| موضوع | اخلاق و فضایل اخلاقی |
| زبان | عربی- فارسی |
| مجموعه | ۱ مجلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | سازمان انتشارات جاویدان |
| تاریخ نشر | ۱۳۲۴ش |
نهج الفصاحه، کتابی حاوی کلمات قصار و برخی خطبه‌های پیامبر اکرم(ص) در اخلاق و فضایل اخلاقی، که توسط ابوالقاسم پاینده گردآوری و ترجمه شده است. نویسنده در مقدمۀ این کتاب به تبیین انگیزه نگارش نهج الفصاحه، فصاحت پیامبر(ص)، تاریخ پیامبر(ص) و موضوعات دیگر پرداخته است.
نامگذاری این مجموعه به نهج الفصاحه به سبب حدیث پیامبر(ص) است که فرموده‌اند: «انا افصح العرب؛ من فصیح‌ترین فرد عرب هستم».
معرفی و ساختار کتاب
نهج الفصاحه، مجموعه‌ای از احادیث و کلمات قصار بازمانده از پیامبر(ص) همراه با ترجمه روان احادیث، که توسط ابوالقاسم پاینده تدوین و نگاشته شده است. پاینده در مقدمه‌ای بر این کتاب، تاریخ اسلام و شیوه سخن گفتن پیامبر(ص) را بررسی کرده است.[۱]
این کتاب شامل ۳۲۲۷ حدیث و دو ضمیمه است. ضمیمه اول خطبه‌هایی از پیامبر(ص) و ضمیمه دوم تمثیلاتی از پیامبر اکرم(ص) است. مؤلف در مقدمه به تبیین انگیزه نگارش نهج الفصاحه، فصاحت پیامبر، تاریخ پیامبر و موضوعات دیگر پرداخته است. تنظیم و چینش احادیث این کتاب به ترتیب الفبایی و بر اساس حرف اول از کلمه آغازین حدیث است. در ترجمه‌ها و ویرایش‌های بعدی، احادیث کتاب بر اساس موضوع آنها دسته‌بندی شده است.
پاینده در کتاب نهج‌الفصاحه از منابع مختلف شیعه و اهل سنت برای جمع‌آوری احادیث، بهره برده که در مقدمه این کتاب به آنها اشاره کرده است.[۲]وی نام ۵۹ کتاب از منابع مختلف شیعی و اهل سنت را در دسته بندی‌های مختلف ذکر کرده است که در نگاترش مقدمه مفصل نهج الفصاحه از آنها کمک گرفته است مانند: کتب تفسیر و علوم قرآن، کتب حدیث، کتب سیرت، کتب علم حدیث، کتب انسابو رجال، کتب تاریخ و کتب دیگر مانند شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید و تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام نوشته سیدحسن صدر و...[۳] پاینده در علت نامگذاری کتاب چنین بیان کرده که پیامبر به تصریح خودش افصح العرب بوده و همین کافی است که بتوان مجموعه‌ای از کلماتش را نهج الفصاحه نامید چرا که نَهْج طریقه (راه) روشن راست و سخنان افصح عرب، راه روشن فصاحت است.[۴][یادداشت ۱]
نگاهی به محتوا
کتاب نهج الفصاحه که به ترتیب حروف الفباست با این سخنان از پیامبر(ص) آغاز شده است: «آفة الشّجاعة البغی و آفة الحسب الافتخار و آفة السّماحة المَنّ و آفة الجمال الخُیلاء و آفة الحدیث الکذب و آفة العلم النّسیان و آفة الحلم السَّفَه و آفة الجود السَّرَف و آفة الدّین الهَوی.» ترجمه:سرکشی آفت شجاعت است، تفاخر آفت شرافت است،منت آفت سماحت است،خودپسندی آفت جمال است،دروغ آفت سخن است فراموشی آفت دانش است،سفاهت آفت بردباری است،اسراف آفت بخشش است،هوس آفت دین است.[۶] پایان بخش نهج الفصاحه (قطع نظر از دو ضمیمه‌ای که بعداً توسط پاینده به نهج الفصاحه افزوده شده است) این سخن از پیامبر(ص) است:ألیمین علی نیة المُسْتَحلِف. ترجمه:قسم مربوط به نیت قسم خور(کسی که قسم می‌خورد) است.[۷]
مؤلف کتاب
ابوالقاسم پاینده مترجم، نویسنده و روزنامه‌نگار در ۱۲۸۷ش در نجف‌آبادِ اصفهان به دنیا آمد. پاینده به زبان و ادب فارسی و عربی (وی با انگلیسی و فرانسه هم آشنایی داشت) تسلط داشت و تجربه ممتدش در روزنامه‌نگاری، نثری روان و بی‌غلط به او بخشیده بود که ویژگی برجسته آثارش شده بود. مهم‌ترین اثر پاینده را ترجمه قرآن وی دانسته‌اند. وی در سال‌های آخر حیات انزوا گزیده بود و تمام وقتش را به تحقیق و تألیف و ترجمه می‌گذراند. او در ۱۸ مرداد سال ۱۳۶۳ش درگذشت و در قبرستان ابن‌بابویه در ری دفن گردید. از پاینده حدود چهل اثر منتشر شده‌است.[۸]
تاریخ طبری و مروج الذهب از ترجمه‌های مشهور اوست.[۹]
چاپ و نشر
کتاب حاضر، در یک جلد به زبان عربی به همراه ترجمه فارسی، در سال ۱۳۲۴ش برای بار اول منتشر شد.[۱۰] مجدداً در سال ۱۳۳۶ش، به همراه مقدمه‌ای مفصل از ابوالقاسم پاینده انتشار یافته است.[۱۱] این کتاب در سال ۱۳۶۲ش. برای بار دوّم به همّت سازمان انتشارات جاویدان به چاپ رسیده‌است.[۱۲]
این کتاب در سال‌های بعد با فصل‌بندی‌ها و ترجمه‌های جدید توسط ناشران مختلفی به چاپ رسیده‌است؛ مانند (به ترتیب زمان نشر):
- رهگشای انسانیت، سخنان گهربار حضرت رسول اکرم(ص)، ترجمه ابراهیم احمدیان، قم، گلستان ادب، ۱۳۸۱ش.
- نهج الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم همراه با فهرست تفصیلی، نمایه موضوعی و…، به کوشش علی شیروانی، قم، دار الفکر.
- نهج الفصاحه، مجموع سخنان و خطبه‌های حضرت رسول اکرم، گردآورنده ابوالقاسم پاینده، تصحیح و تنظیم عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان، خاتم الانبیاء، ۱۳۸۳ش.
- ترجمه نهج الفصاحه توسط واحد ترجمه نسیم کوثر، نشر فرایض، ۱۳۸۶ش.
- چاپ با تحقیق غلامحسین مجیدی در سال ۱۳۸۷ش. در قم و از سوی موسسه انصاریان.
- چاپ با ترجمه علی اکبر میرزایی و مقدمه محسن غرویان، قم نشر صالحان، ۱۳۸۷ش.
- ترجمه مجید بختیاری، نشر فرهوش، تهران ۱۳۹۸ش.
پانویس
- ↑ سوری، «ادیب کوشا(درگذشت نویسنده توانا، ابوالقاسم پاینده)» سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحة، ۱۳۸۲ش، ص۱۱.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحة، نشر دنیای دانش،ص۱۵۱-۱۵۲.
- ↑ پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، ۱۳۵۶ش، مقدمه چاپ دوم، ص۱۶۱.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحه، نشردنیای دانش، ص۱۴۷.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحه، نشر دنیای دانش، ص۱۵۵.
- ↑ پاینده، نهج الفصاحه، نشر دنیای دانش، ص۸۰۲.
- ↑ حسینی، «پاینده ابوالقاسم»، ج۵، ذیل مدخل.
- ↑ «درگذشت مترجم و نویسنده توانا ابوالقاسم پاینده (۱۳۶۳ش)»، سایت دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ پاینده، نهج‌الفصاحه، ۱۳۲۴ش، ص۱۳.
- ↑ پاینده، نهج‌الفصاحه، ۱۳۳۶ش، ص۱۴۹.
- ↑ پاینده، نهج‌الفصاحه، ۱۳۳۶ش، ص۱۴۹.
یادداشت
- ↑ پاینده در مقدمه نهج الفصاحه دراین باره نوشته است:یکی از معاصران بر عنوان مجموعۀ ما خرده گرفته که از عنوان نهج الفصاحه بر کلمات پیمبر این وهم تواند زاد که وی تعلیم دیده است،او بیش از این نگفته و من از گفتۀ وی بیش از این نتوانستم دانست که اعتراضی واهی است حدیث«انا افصح العرب»اگر متواتر نیست به شیاع از احادیث عادی برتر است و عنوان«اَفْصَح»که پیمبر بخویش می‌دهد کافی است که مجموعه‌ای از کلمات او را نهج الفصاحه توان نامید که نهج طریقۀ روشن است و سخنان افصح عرب،راه روشن فصاحت است.[۵]
منابع
- «درگذشت مترجم و نویسنده توانا ابوالقاسم پاینده (۱۳۶۳ش)»، سایت دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۲ش.
- پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحة، تهران، دنیای دانش، ۱۳۸۲ش.
- حسینی، مالک، «پاینده ابوالقاسم»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، بی‌تا.
- رهگشای انسانیت، سخنان گهربار حضرت رسول اکرم(ص)، ترجمه ابراهیم احمدیان، قم، گلستان ادب، ۱۳۸۱.
- سوری، محمد، «ادیب کوشا (درگذشت نویسنده توانا، ابوالقاسم پاینده)» سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۸ شهریور ۱۴۰۲ش.
- نهج الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همراه با فهرست تفصیلی، نمایه موضوعی و…، به کوشش علی شیروانی، قم، دار الفکر.
- نهج الفصاحه، مجموع سخنان و خطبه‌های حضرت رسول اکرم، گروآورنده ابوالقاسم پاینده، تصحیح و تنظیم عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان، خاتم الانبیاء، ۱۳۸۳.
پیوند به بیرون
