لیلة المبیت: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* قرآن کریم. | * قرآن کریم. | ||
* ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ناشر: مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي (ره)، بی تا، بی جا، بی نا. | |||
* ابن اثیر، علی بن أبی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق. | * ابن اثیر، علی بن أبی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق. | ||
* ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبة محمدعلی صبیح، بی‌تا. | * ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبة محمدعلی صبیح، بی‌تا. | ||
نسخهٔ ۸ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۵۷
لَیلَةُ المَبیت، شبی که امام علی(ع) برای حفظ جان پیامبر(ص) در بستر ایشان خوابید. مشرکان قصد داشتند در این شب، دسته‌جمعی به خانه پیامبر حمله کنند و او را به قتل برسانند. به امر الهی و به درخواست پیامبر(ص)، امام علی(ع) در بستر ایشان خوابید و در نتیجه مشرکان متوجه عدم حضور پیامبر نشدند و رسول خدا(ص) توانست در آن شب به سمت یثرب، هجرت کند. بسیاری از مفسران، شأن نزول آیه شراء در سوره بقره را این فداکاری امام علی(ع) در لیلة المبیت دانسته‌اند. تاریخ این واقعه، شب اول ربیع الاول سال سیزدهم یا چهاردهم بعثت ذکر شده است.
نزول آیه در شأن علی(ع)
وَ مِنَ النَّاسِ مَن یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ
و از میان مردم كسی است كه جان خود را برای طلب خشنودی خدا می‌فروشد، و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است.
سوره بقره، آیه ۲۰۷.
علمای شیعه[۱] و گروهی از علمای اهل سنت[۲] معتقدند آیه اشتراء (آیه ۲۰۷ سوره بقره) در شأن علی(ع) در ماجرای لیلة المبیت نازل شده است. ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه از استادش ابوجعفر [یادداشت ۱]نقل می کند که با تواتر ثابت شده این آیه در باره امام علی(ع) نازل شده وهر کس آن را انکارکند یا دیوانه است و یا با مسلمانان هیچ گونه ارتباطی نداشته است. [۳]
نقشه قتل پیامبر (ص)
با بالا گرفتن دعوت پیامبر(ص) به اسلام، کفار قریش پس از مرگ ابوطالب به آزار و اذیت مسلمانان دامن زده و آنان را به دست کشیدن از اسلام مجبور می‌کردند. پیامبر که جان مسلمانان را در خطر دید، پس از پیمانی که با اهل یثرب بست، دستور داد تا مسلمانان به آن دیار هجرت کنند. آنان در چند مرحله به صورت دسته‌های کوچک و پنهانی و دور از چشم قریش رهسپار یثرب شدند.[۴] کفار قریش در آخرین چاره‌اندیشی علیه دعوت پیامبر(ص)، تصمیم به قتل وی گرفتند.
جمعی از قریش در دار الندوه جمع شدند تا درباره نوع برخورد با پیامبر(ص) تصمیم بگیرند. نظرات مختلفی ارائه شد؛ اما در نهایت طبق نظر ابلیس، تصمیم گرفته شد از هر قبیله یک نفر انتخاب شود و شبانه بر پیامبر(ص) حمله کنند و دسته‌جمعی او را در خانه‌اش بکشند؛ زیرا در این صورت، خون او در میان همه قبایل پراکنده می‌شد و بنی‌هاشم که خاندان و خونخواهان پیامبر بودند، نمی‌توانستند با همه طوایف قریش بجنگند و مجبور می‌شدند به گرفتن دیه رضایت دهند.[۵] در برخی منابع تاریخ آمده است که شیطان به شکل پیرمردی در این جلسه حاضر شد و مشرکان را راهنمایی کرد.[۶]
نزول آیه و آگاهی پیامبر(ص)
به دنبال تصمیم قریش بر قتل پیامبر (ص)، جبرئیل بر پیامبر (ص) نازل شد و او را از نقشه مشرکان آگاه ساخت و دستور خداوند برای هجرت را ابلاغ کرد. در آیه ۳۰ سوره انفال آمده است:
بنابراین پیامبر (ص) تصمیم گرفت قبل از آمدن مشرکان، خانه خود را به طرف یثرب ترک کند.[۷]
ماجرای لیلة المبیت
در شب ۱ ربیع‌الاول سال ۱۴ بعثت سال اول هجرت پیامبر (ص) برای آنکه مشرکان از هجرت او آگاه نشوند، به علی(ع) فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می‌خوابی؟» امام علی (ع) گفت: «در این صورت شما سالم می‌مانید؟» پیامبر (ص) فرمود: «آری». امام علی (ع) تبسمی کرد و سجده شکر به جای آورد، وقتی که سر از سجده برداشت عرض کرد: «آنچه را که مأمور شده‌ای انجام بده که چشم، گوش و قلبم فدای تو باد ...»[۸] سپس پیامبر (ص)، علی (ع) را در آغوش گرفت و هر دو گریه کردند و از هم جدا شدند.[۹] پیامبر اکرم(ص) در خطبه غدیریه تصریح کرده است که این ماموریت به امام علی (ع) از سوی خداند بوده است (أَمَرْتُهُ عَنِ اللهِ أَنْ ینامَ فی مَضْجَعی) [۱۰] وقتی علی (ع) در بستر پیامبر (ص) خوابیده بود، جبرئیل در بالای سر او و میکائیل پایین پای او آمدند و جبرئیل گفت: «خوشا به حال کسانی چون تو ای فرزند ابو طالب! که خدا در برابر فرشتگان به تو مباهات می‌کند.»[۱۱]
مشرکان از ابتدای شب، خانه پیامبر (ص) را محاصره کردند و قرار بود حمله در نیمه شب صورت گیرد، اما ابولهب گفت: در این وقت، زنان و فرزندان در داخل خانه هستند و بعدها عرب درباره ما می‌گویند حرمت فرزندان عموی خویش را شکستند.[۱۲]
علی (ع) درهای خانه را بست و پرده‌ها را کشید. آنان با سنگ به علی (ع) که در بستر خوابیده بود، زدند تا مطمئن شوند کسی در بستر خوابیده است و شک نداشتند که وی رسول خداست.[۱۳] صبح که با شمشیرهای برهنه به خانه هجوم بردند، وقتی علی (ع) را در بستر رسول خدا (ص) مشاهده کردند، گفتند: محمد(ص) کجاست؟ علی (ع) فرمود: «مگر او را به من سپرده بودید که از من می‌خواهید؟ کاری کردید که او ناچار شد خانه را ترک کند». در این هنگام به سوی علی (ع) یورش بردند و او را آزردند و سپس از خانه بیرون کشیده، کتک زدند. ساعتی هم در مسجدالحرام زندانی کرده، سپس آزادش کردند.[۱۴] آنها در جهت مدینه به تعقیب پیامبر (ص) پرداختند در حالی‌که غار ثور در سمت دیگر قرار داشت.[۱۵]
در نقل دیگری آمده است که علی (ع) وقتی آنان را مشاهده کرد که شمشیرهایشان را کشیده‌اند و به سوی وی می‌آیند، با ترفندی شمشیر خالد بن ولید را که در پیشاپیش همه بود، گرفت و آنان را از خود دور کرد. آنها گفتند: ما با تو کاری نداریم، ولی بگو که محمد(ص) کجاست؟ فرمود: من اطلاعی از وی ندارم. پس قریشیان به جست و جوی رسول خدا (ص) پرداختند.[۱۶]
پانویس
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، مکتبه علمیه الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۱؛ طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۲، ص۱۸۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۲، ص۹۹-۱۰۰.
- ↑ حاکم نیشابوری،المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۳، ص۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۳۱؛ زرکشی، البرهان، ۱۹۵۷م، ج۱، ص۲۰۶؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ناشر: مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي (ره)، ج۱۳، ص۲۶۲.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، قاهره، ج۱، ص۴۸۰.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۶۹۴.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیة، دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۰.
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص ۶۶
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیة، دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶-۴۶۷.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۹۲.
- ↑ مفید، الارشاد، مؤسسة الاعلمی، ص۳۰.
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۷.
یادداشت
- ↑ «ابوجعفر یحیی بن زید علوی» مشهور به نقیب البصره یا ابوجعفرالنقیب، از عالمان و دانشورانی است که ابن ابی الحدید - شارح نهج البلاغه - محضر علمی او را درک کرده است. نقیب البصره علاوه بر تسلط و اشراف بر دانش های کلام، تاریخ، فقه الحدیث، ادبیات و ...، به ارائه ی تحلیل های عمیق و نو از حدیث و رویدادهای صدر اسلام می پردازد و در این عرصه از پژوهشگران کم نظیر است. مصطفی جواد،شناخت نامه ابوجعفر النقیب: زندگان، آرا و اندیشه ها، ۱۳۹۸ش.https://historylib.com/books/2516/شناخت+نامه+ابوجعفر+النقیب%3A+زندگان،+آرا+و+اندیشه+ها
منابع
- قرآن کریم.
- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ناشر: مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي (ره)، بی تا، بی جا، بی نا.
- ابن اثیر، علی بن أبی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبة محمدعلی صبیح، بی‌تا.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
- حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
- زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابراهیم، بیروت، دار احیاءالکتب العربیه، چاپ اول، ۱۹۵۷م.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۹۷۳م.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدي، قم، مؤسسة آل البیت لإحياء التراث، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه للطباعه، ۱۴۱۴ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه علمیه الاسلامیه، بی‌تا.
- فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت، مؤسسه اعلمی، بی‌تا.
فضائل اهل البیت علیهم‌السلام | ||
|---|---|---|
| قرآن |  | |
| روایات | ||
| وقایع | ||
| کتاب‌ها | مناقب • الثاقب فی المناقب • خصائص الأئمة • الیقین • نوادر المعجزات • اثبات الهداة • تأویل الآیات الظاهرة • الرسالة العلویة • الدر النظیم • عیون المعجزات • فضائل الخمسة • الکلمة الغراء • المناقب و المثالب • ریاض الابرار • فضائل اهل بیت • الهدایة الکبری • مدینة المعاجز • الخرائج و الجرائح • تنزیه الانبیاء • نور الابصار • نظم درر السمطین • فرائد السمطین • تذکرة الخواص • جواهر العقدین • الانوار الباهرة • مناقب آل محمد • مطالب السؤول • اتحاف السائل • المعیار و الموازنة • احیاء المیت • معارج الوصول • نخب المناقب • الفصول العلیة • غایة المرام فی فضائل علی | |
| مرتبط | ||