دعبل بن علی خزاعی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | {{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| عنوان =دعبل خزائی | | عنوان =دعبل خزائی | ||
| تصویر = | | تصویر =آرامگاه_دعبل_خزاعی.jpg | ||
| اندازه تصویر = 230 | | اندازه تصویر = 230 | ||
| توضیح تصویر =مرقد دعبل خزاعی در شهر [[شوش]] | | توضیح تصویر =مرقد دعبل خزاعی در شهر [[شوش]] | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
[[پرونده:مرقد دعبل خزاعی.jpg|بندانگشتی|آرامگاه دعبل خزاعی در [[شوش|شهر شوش]]]] | |||
به خاطر هجو یکی از حاکمان بنی‌عباس کشته و در شوش دفن شد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۴۲.</ref> او شاعری تندزبان بود که هیچ خلیفه و وزیری از هجو او در امان نماند و بسیاری از مردم از هجو او می‌ترسیدند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.</ref> به گفته علامه امینی او تنها دشمنان اهل‌بیت(ع) را هجو می‌کرد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۲.</ref> دعبل به سبب هجوهایی که از خلیفه‌ها می‌کرد، همیشه در حال فرار بود.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۵.</ref> دعبل در سال ۲۴۵<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ص۲۷۷.</ref> برخی محققان احتمال داده‌اند کشته شدن او، به دلیل هجو متوکل باشد؛ چون بعد از آنکه متوکل قبر امام حسین(ع) را تخریب کرد، دعبل در سروده‌ای، متوکل را هجو کرد و بر امام حسین(ع) مرثیه گفت.<ref>قربانی‌زرّین، «دعبل خزاعی»، ص۷۹۲؛ همچنین نگاه کنید به: دعبل خزاعی، شعر دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۰۳ق، ص۳۳۷-۳۳۸.</ref> در برخی منابع، مکان‌ها و زمان‌های دیگری برای درگذشت او گفته شده است.<ref>نگاه کنید به: حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷؛ ابن‌خلکان، وفیات الأعیان، ج۲، ص۲۷۰؛ حموی، معجم البلدان، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۶۰.</ref> به گزارش ابوالفتوح رازی، دعبل در لحظات آخر عمرش ابیاتی را در اقرار به توحید، نبوت و ولایت امام علی(ع) سرود<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۹.</ref> و آن شعر بر قبرش نوشته شد.<ref>نگاه کنید به: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۶۷.</ref> دعبل وصیت کرد که قصیده مدارس آیات را در قبرش بگذارند.<ref>تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، صدر، ص۱۹۵، به نقل از: طهرانی، مطلع الانوار، ۱۴۳۷ق، ج۱۱، ص۱۰۱.</ref> آرامگاه دعبل در شوش قرار دارد.<ref>حرزالدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref> | به خاطر هجو یکی از حاکمان بنی‌عباس کشته و در شوش دفن شد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۴۲.</ref> او شاعری تندزبان بود که هیچ خلیفه و وزیری از هجو او در امان نماند و بسیاری از مردم از هجو او می‌ترسیدند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.</ref> به گفته علامه امینی او تنها دشمنان اهل‌بیت(ع) را هجو می‌کرد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۲.</ref> دعبل به سبب هجوهایی که از خلیفه‌ها می‌کرد، همیشه در حال فرار بود.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۵.</ref> دعبل در سال ۲۴۵<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ص۲۷۷.</ref> برخی محققان احتمال داده‌اند کشته شدن او، به دلیل هجو متوکل باشد؛ چون بعد از آنکه متوکل قبر امام حسین(ع) را تخریب کرد، دعبل در سروده‌ای، متوکل را هجو کرد و بر امام حسین(ع) مرثیه گفت.<ref>قربانی‌زرّین، «دعبل خزاعی»، ص۷۹۲؛ همچنین نگاه کنید به: دعبل خزاعی، شعر دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۰۳ق، ص۳۳۷-۳۳۸.</ref> در برخی منابع، مکان‌ها و زمان‌های دیگری برای درگذشت او گفته شده است.<ref>نگاه کنید به: حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷؛ ابن‌خلکان، وفیات الأعیان، ج۲، ص۲۷۰؛ حموی، معجم البلدان، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۶۰.</ref> به گزارش ابوالفتوح رازی، دعبل در لحظات آخر عمرش ابیاتی را در اقرار به توحید، نبوت و ولایت امام علی(ع) سرود<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۹.</ref> و آن شعر بر قبرش نوشته شد.<ref>نگاه کنید به: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۶۷.</ref> دعبل وصیت کرد که قصیده مدارس آیات را در قبرش بگذارند.<ref>تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، صدر، ص۱۹۵، به نقل از: طهرانی، مطلع الانوار، ۱۴۳۷ق، ج۱۱، ص۱۰۱.</ref> آرامگاه دعبل در شوش قرار دارد.<ref>حرزالدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref> | ||
نسخهٔ ۱ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۲
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۷ خرداد ۱۴۰۳ توسط کاربر:Alikhani برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله میگذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
 مرقد دعبل خزاعی در شهر شوش | |
| اطلاعات | |
|---|---|
| نام کامل | دعبل بن علی خزائی |
| لقب | دعبل |
| زمینه فعالیت | شعر، حدیث |
| محل دفن | شوش |
| هم‌زمان با | امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) |
| مذهب | شیعه اثناعشری |
| کتاب‌ها | دیوان دعبل • طبقات الشعراء |
| دیوان اشعار | دیوان دعبل |
| علت شهرت | سرودن اشعار متعدد در مدح و رثای اهل بیت(ع)، به ویژه قصیده تائیه |
دِعْبِل بْن عَلی خُزاعی (۱۴۸-۲۴۶ق) شاعر شیعه در قرن دوم و سوم هجری قمری است. او از اصحاب امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) بود و محضر امام جواد(ع) را نیز درک کرده است. او در زمان حضور امام رضا(ع) در مرو به حضور ایشان رسید. زمانی که به خراسان آمد، قصیده تائیه خود را سروده بود و گفته بود که نباید کسی پیش از امام رضا(ع) آن را بشنود.
او در طعن بسیار تندزبان بود. همین امر باعث می‌شد تا همواره در حال گریز و سفر باشد. سرانجام طعن‌هایش بر خلفای عباسی باعث کشته شدنش شد. از جمله کتاب‌های او «الواحدة فی مناقب العرب و مثالبها» و «طبقات الشعراء» است. دعبل از زمره راویان حدیث نیز به شمار می‌آید.
معرفی و جایگاه
دعبل بن علی خزاعی از شاعران و از راویان احادیث اهل بیت(ع) در قرن دوم و سوم هجری قمری بود.[۱] قصیده تائیه، مشهورترین قصیده دعبل است که درباره تاریخ اهل بیت و ستم‌هایی است که بر آنها رفته است. وی این قصیده را برای نخستین بار برای امام رضا(ع) خواند.[۲] همچنین هنگامی که خبر شهادت امام رضا(ع) به دعبل رسید، او در قم بود و قصیده رائیه را در رثایش سرود.[۳] دعبل اشعار متعددی را در مدح و رثای اهل بیت سروده است.[۴] به گفته برخی محققان، دعبل جایگاه ویژه‌ای در شعر داشته است.[۵] دعبل بر اهل بیت(ع) متعصب بود[۶] «طبقات الشعرا» و دیوان اشعار او، از آثار دعبل به شمار آمده است.[۷] به گفته سید محسن امین، دیوان اشعار او تا قرن ۱۳ق وجود داشت، اما پس از مدتی از بین رفت.[۸] برخی نویسندگان تلاش کرده‌اند تا شعر‌های او را که در کتاب‌های مختلف نقل شده، جمع‌آوری کنند.[۹]
بخشی از تائیه که امام رضا(ع) دو بیت به آن افزود:
خطای لوآ در mw.text.lua در خط 25: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil). الگو:بالگو:بالگو:بالگو:بالگو:بالگو:بالگو:پایان شعر
شُبَّر، ادب الطف، ج۱، ص۲۹۷
نام دعبل، را حسن، عبدالرحمن یا محمد دانسته‌اند، ولی او به لقب «دعبل» شهرت دارد.[۱۰] کنیه‌اش ابوعلی[۱۱] یا ابوجعفر[۱۲] است. وی در سال ۱۴۸ق متولد شد،[۱۳] او اهل کوفه بود و به شهرهای مختلفی سفر می‌کرد.[۱۴] نسب دعبل به قبیله خزاعه یکی از قبیله‌های یمن می‌رسد.[۱۵] بُدَیل بن ورقاء و پسرش عبدالله بن بُدَیل، دو تن از اجداد دعبل، صحابی پیامبر(ص) بودند.[۱۶] عبدالله بن بُدَیل از یاران امام علی(ع) نیز بود که با قبیله خزاعه در جنگ صفین علیه معاویه جنگید و به شهادت رسید.[۱۷] البته در برخی منابع دیگر، نسَب او را به گونه دیگری ثبت کرده‌اند.[۱۸]
نقل احادیث
.jpg)
قَبْرَانِ فِي طُوسَ خَيْرُ النَّاسِ كُلِّهِمْ
وَ قَبْرُ شَرِّهِمْ هَذَا مِنَ الْعِبَرِ
مَا يَنْفَعُ الرِّجْسُ مِنْ قُرْبِ الزَّكِيِّ وَ لَا
عَلَى الزَّكِيِّ بِقُرْبِ الرِّجْسِ مِنْ ضَرَر.
دعبل از اصحاب امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) است[۱۹] و محضر امام جواد(ع) را نیز درک کرده است.[۲۰] او از جمله راویانی است که خطبه شقشقیه را نقل کرده است.[۲۱] در میان اصحاب ائمه منزلت بزرگی داشت؛[۲۲] چنان‌که علامه حلی نیز در کتاب رجالی خود، مقام و منزلت دعبل را ستوده است.[۲۳] دعبل از افرادی چون شعبة بن حجاج، سفیان ثوری، مالک بن انس (پیشوای مالکیان)، محمد بن سلامه، سعید بن سفیان و محمد بن اسماعیل روایت نقل کرده است.[۲۴] همچنین علی بن علی بن رزین (برادر دعبل)، موسی بن حماد یزیدی، ابوالصلت هروی، هارون بن عبدالله مهلبی و علی بن حکیم از جمله افرادی هستند که از دعبل حدیث نقل کرده‌اند.[۲۵]
درگذشت
به خاطر هجو یکی از حاکمان بنی‌عباس کشته و در شوش دفن شد.[۲۶] او شاعری تندزبان بود که هیچ خلیفه و وزیری از هجو او در امان نماند و بسیاری از مردم از هجو او می‌ترسیدند.[۲۷] به گفته علامه امینی او تنها دشمنان اهل‌بیت(ع) را هجو می‌کرد.[۲۸] دعبل به سبب هجوهایی که از خلیفه‌ها می‌کرد، همیشه در حال فرار بود.[۲۹] دعبل در سال ۲۴۵[۳۰] برخی محققان احتمال داده‌اند کشته شدن او، به دلیل هجو متوکل باشد؛ چون بعد از آنکه متوکل قبر امام حسین(ع) را تخریب کرد، دعبل در سروده‌ای، متوکل را هجو کرد و بر امام حسین(ع) مرثیه گفت.[۳۱] در برخی منابع، مکان‌ها و زمان‌های دیگری برای درگذشت او گفته شده است.[۳۲] به گزارش ابوالفتوح رازی، دعبل در لحظات آخر عمرش ابیاتی را در اقرار به توحید، نبوت و ولایت امام علی(ع) سرود[۳۳] و آن شعر بر قبرش نوشته شد.[۳۴] دعبل وصیت کرد که قصیده مدارس آیات را در قبرش بگذارند.[۳۵] آرامگاه دعبل در شوش قرار دارد.[۳۶]
پانویس
- ↑ قلی‌زاده علیار، «مزارات الشیعه در قصیده تائیه دعبل خزاعی»، ص۵۳.
- ↑ نک: امینی، الغدیر، ج۲، ص۵۱۷-۵۰۳
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۵۱.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۳۸-۵۴۰.
- ↑ حمد، «مقدمه»، در دیوان دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۱۴ق، ص۱۱.
- ↑ حصری، زهر الآداب، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۹.
- ↑ حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۱۵.
- ↑ حمد، «مقدمه»، در کتاب دیوان دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۱۴ق، ص۱۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۰۱.
- ↑ امینی، الغدیر، ج۲، ص۵۲۴
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۷۹
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۸ق، ص۲۷۷.
- ↑ حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۴.
- ↑ اعلمی، «مقدمه»، در کتاب دیوان دعبل الخزاعی، ۱۴۱۷ق، ص۴.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۱۳.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۱۴-۵۱۶.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، المطبعة الحیدریه، ص۱۵۱.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۷.
- ↑ نگاه کنید به: شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۷۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۰۱.
- ↑ حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۴.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۷-۵۲۸.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۸-۵۲۹.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۴۲.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۲.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۵.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ص۲۷۷.
- ↑ قربانی‌زرّین، «دعبل خزاعی»، ص۷۹۲؛ همچنین نگاه کنید به: دعبل خزاعی، شعر دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۰۳ق، ص۳۳۷-۳۳۸.
- ↑ نگاه کنید به: حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷؛ ابن‌خلکان، وفیات الأعیان، ج۲، ص۲۷۰؛ حموی، معجم البلدان، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۶۰.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۹.
- ↑ نگاه کنید به: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۶۷.
- ↑ تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، صدر، ص۱۹۵، به نقل از: طهرانی، مطلع الانوار، ۱۴۳۷ق، ج۱۱، ص۱۰۱.
- ↑ حرزالدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۸.
یادداشت
منابع
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، تصحیح محمدصادق بحر العلوم، المطبعة الحیدریة، نجف اشرف، بی‌تا.
- ابن‌معتز، عبد الله بن محمد، طبقات شعراء المحدثین، تحقیق عمر فاروق طباع، دار الارقم بن ابی الارقم، بیروت، بی‌تا.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر، ترجمه محمدتقی واحدی و علی شیخ الاسلامی، ویرایش: علیرضا میرزا محمد، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۹۱.
- أعلمی، حسین، «مقدمه»، در کتاب دیوان دعبل الخزاعی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۷ق.
- حمد، حسن، «مقدمه»، در دیوان دعبل بن علی الخزاعی، تألیف دعبل خزاعی، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۴۱۴ق.
- حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، قم، نشر فقاهت، ۱۴۱۷ق.
- حرزالدین، محمد، مراقد المعارف، قم، منشورات سعید بن جبیر، ۱۳۷۱ش.
- جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه (علیهم السلام)، قم، انصاریان، ۱۳۷۶ش.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
- دعبل خزاعی، دیوان دعبل الخزاعی، شرح و تحقیق ضیاء حسین الأعلمی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۷ق.
- دعبل خزاعی، شعر دعبل بن علی الخزاعی، تصحیح: عبدالکریم الأشتر، دمشق، مجمع اللغة العربیة، ۱۴۰۳ق.
- شبر، جواد، أدب الطف، أو، شعراء الحسین علیه‌السلام من القرن الأول الهجری حتی القرن الرابع عشر، بیروت، دار المرتضی.
- طهرانی، محمدحسین، مطلع الانوار، به تحقیق: محمدمحسن طهرانی، مکتب وحی، تهران، ۱۴۳۷ق.
- قربانی‌زرّین، باقر، «دعبل خزاعی»، در جلد ۱۷ دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۱ش.
- مسعودی، علی بن حسین، التنبیه، لیدن، چاپ دخویه، ۱۹۴۸م.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۸ق.
- https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8316/111274/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B5%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D9%90%D8%B9%D8%A8%D9%90%D9%84-%D8%AE%D9%8F%D8%B2%D8%A7%D8%B9%DB%8C
پیوند به بیرون
- دایرة المعارف بزرگ اسلامی
- دانشنامه جهان اسلام
- تجلی قرآن در اشعار دعبل خزائی
- اثر زبان فارسی در اشعار دعبل
- ترجمه و شرح قصیده دعبل خزاعی در مدح حضرت رضا(ع)
- جایگاه شعر دعبل در شعر شیعی