محمدرضا بن عبدالمطلب تبریزی

از ویکی شیعه
محمدرضا بن عبدالمطلب تبریزی
فقیه، خطیب، خوشنویس و شاعر شیعه
اطلاعات فردی
تاریخ وفات۱۲۰۸ق
شهر وفاتتهران
اطلاعات علمی
استادانمحمدباقر بهبهانی
محل تحصیلتبریزمشهد و شیراز
اجازه روایت ازسید عبدالعزیز بن احمد نجفی • شرف الدین محمد مکی عاملی
تألیفاتالاشارات فی الفقه • الشفاء فی اخبار آل المصطفی • المصابیح فی شرح المفاتیح • مثنوی‌های هزاربیتی درباره غزوه خیبر و خروج امام حسین(ع) از مدینه
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسیسمت قاضی‌عسکر‌ از طرف کریم‌خان زند


محمدرضا بن عبدالمطلب تبریزی، فقیه، خطیب، خوشنویس و شاعر شیعه قرن دوازدهم و سیزدهم. معروف‌ترین استاد وی وحید بهبهانی بود. تبریزی کتاب‌هایی در فقه و حدیث تألیف کرده است. وی در فعالیت‌های سیاسی نیز شرکت داشت و در شیراز از سوی کریم خان زند، به مقام قاضی‌عسکر‌ی رسید. مثنوی‌های هزاربیتی درباره جنگ خیبر و واقعه کربلا و قیام امام حسین (ع) از شعرهای اوست.

زندگی نامه

درباره دوران کودکی و نوجوانی محمدرضا تبریزی اطلاعات چندانی در دسترس نیست. در منابع مربوط به زندگی وی آمده است او مدتی در تبریز، مشهد و شیراز به وعظ، خطابه و اقامه نماز جماعت پرداخت. در شیراز به کریم خان زند تقرب جست و از جانب او به سمت «‌قاضی عسکر‌» ی منصوب شد. در ۱۱۹۳، با درگذشت کریم خان زند و افول سلسله زندیه، به عتبات عراق سفر کرد و در آنجا مورد احترام سلیمان پاشا والی بغداد قرار گرفت، [۱] پس از چندی به کردستان رفت و به خسروخان (از حاکمان حکومت محلی اردلان) پیوست. سپس به قره باغ و بعد به قزوین رفت. او سرانجام در همان شهر یا در تهران به سال ۱۲۰۸ق درگذشت.[۲]

خصوصیات

تبریزی حافظه، هوش و ذکاوت زیادی داشت. انواع خط را به خوبی می‌نوشت و در خطابه توانا بود.[۳] و مدتی از عمر خویش را در انزوا به سر برد.[۴] وی دو برادر بزرگتر از خود به نام‌های محمدابراهیم و محمداسماعیل و نیز فرزندی به نام صدرالدین داشته که هر سه اهل علم بودند.[۵]

اساتید

تحصیلات خود را ابتدا نزد شیخ مهدی فُتُونی و آقاباقر مازندرانی، و بعد نزد وحید بهبهانی به انجام رساند[۶] و از سید عبدالعزیز بن احمد نجفی و شرف الدین محمد مکی عاملی اجازه روایت گرفت.[۷]

تالیفات

تبریزی کتاب‌هایی در فقه و حدیث تألیف کرده است، از جمله:

  1. الاشارات فی الفقه که فتاوی اوست و به سبک تبصرة علامه حلّی نوشته است. این کتاب را به سفارش استادش شیخ مهدی فتونی تألیف کرد.[۸]
  2. الشفاء فی اخبار آل المصطفی یا الشافی الجامع بین البحار والوافی؛ آقا بزرگ تهرانی این کتاب را مجموعه روایاتی بر مبنای روش بحارالانوار، و عبدالنبی قزوینی (صاحب کتاب تتمیم أمل الآمل) آن را خلاصه دو کتاب بحارالانوار و الوافی با برطرف کردن اشکالات آنها دانسته است. تبریزی این کتاب را در ۱۱۷۸ به پایان رسانده است.[۹]
  3. المصابیح فی شرح المفاتیح، شرح مفاتیح الشرایع فیض کاشانی در فقه است. او در ۲۲ محرّم ۱۱۸۲ در بازگشت از مشهد، از راه یزد به عراق سفر کرده و در یزد تقریظ شیخ عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی را بر کتاب خود گرفته است. همچنین نسخه‌ای از این کتاب را در ۱۲۰۱ برای طلاب علم در نجف وقف کرده است.[۱۰]
  4. هدایة المسترشدین در اثبات وجوب نماز جمعه.
  5. وی همچنین بر کتاب‌های طهارت و صلاة قواعد الاحکام علامه حلی حاشیه نوشته و کتاب حج او را شرح کرده است.[۱۱]
  6. مثنوی‌های هزاربیتی درباره غزوه خیبر و خروج امام حسین(ع) از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا نیز از سروده‌های اوست[۱۲] که نمونه‌ای از آنها را «تربیت» آورده است.[۱۳]

پانویس

  1. مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار،، بخش ۱، ص۱۸۹ـ۱۹۲؛ تربیت، دانشمندان آذربایجان، ص۱۹۸
  2. مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، بخش ۱، ص۱۸۹ـ۱۹۰، ۱۹۳؛ تربیت، دانشمندان آذربایجان، ص۱۹۸؛ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۲، ص۳۴۵
  3. مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، بخش ۱، ص۱۷۹ـ۱۸۰
  4. مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، بخش ۱، ص۱۸۲
  5. آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، جزء ۲، قسم ۲، ص۵۶۰ ـ۵۶۱، ۶۶۸
  6. تربیت، دانشمندان آذربایجان، ص۱۹۸
  7. آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۷
  8. آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۱، ص۷۷، ج۱۴، ص۲۰۱
  9. آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۳، ص۷، ج۱۴، ص۱۹۹؛ قزوینی، تتمیم امل الآمل، ص۱۵۴
  10. آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۳، ص۷، ج۲۱، ص۷۹ـ۸۰
  11. آقا بزرگ تهرانی، طبقات، جزء۲، قسم ۲، ص۵۶۰
  12. آقا بزرگ تهرانی، طبقات، جزء۲، قسم ۲، ص۵۶۰
  13. تربیت، دانشمندان آذربایجان، ص۱۹۸

منابع

  • محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
  • محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد، ۱۴۰۴ق.
  • محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، تهران، ۱۳۱۴ش.
  • محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دورة قاجار، ج۲، اصفهان، ۱۳۴۲ش.
  • عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، چاپ احمد حسینی، قم، ۱۴۰۷ق.
  • عبدالرزاق بن نجف قلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریزريال ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.

پیوند به بیرون