آیین دیدار سادات، رسمی ایرانی است که طی آن، مردم، در عید غدیر خم برای تبریک و شادباش به دیدار سادات رفته و سادات نیز به میهمانان خود عیدی می‌دهند. طبق گزارشات، در باور عامیانه، پول اهدائی سادات که معمولاً اسکناس‌هایی منقش به مهر یا زرکوب نام امام علی(ع) است، خرج نشده و به عنوان تبرک نگهداشته می‌شود. برخی تاریخچه آیین دیدار سادات را ادامه رسم دیدار بزرگان شیعه با امامان در روز غدیر خم می‌دانند.
| دیدار سادات | |
|---|---|
![دیدار سادات در روز عید غدیر و اهداء عیدی از سوی میزبان.[۱]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA.jpg) | |
| دیدار مردم با سادات و میزبانی سادات با دادن عیدی | |
| زمان‌برگزاری | ۱۸ ذی‌الحجه |
| مکان برگزاری | منازل سادات، مساجد، تکایا و حسینیه‌ها |
| گستره جغرافیایی | ایران |
| منشأ تاریخی | دیدار عالمان از امامان شیعه در روز عید غدیر |
| اشیاء و نمادها | اسکناس ممهور یا زرکوب، منقش به القاب امام علی(ع) |
| وجه نمادین | تجدید بیعت با امام علی(ع) |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
در برخی از مناطق ایران روز عید غدیر را به روز عید سادات می‌شناسند، اما برخی با این نامگذاری مخالف بوده و بر این باورند این امر نباید مسئله امامت و ولایت امام علی(ع) که اساسی‌ترین موضوع در روز عیدغدیر است را به حاشیه بکشاند.
دیدار از سادات در روز غدیر
آیین دیدار سادات، یکی از رسوم ایرانی در روز عید غدیرخم گزارش شده است[۲] که طی آن مردم به دیدار سادات (به ویژه خانواده‌های سادات روحانی و سادات مُسن[۳]) رفته و میزبان نیز با شیرینی و عیدی پذیرای میهمانان می‌شود.[۴] بنا بر گزارشات، برخی از مردم ایران در باوری عامیانه، بوسیدن دست یا سینه هفت سید را در این روز دارای ثواب بسیار و موجب خوش‌اقبالی می‌دانند.[۵] در برخی از مناطق نیز رسم بر این است که همه سادات، با علامت خاص سیادت، نظیر شال یا کلاه سبز، در یکجا جمع شده و مردم به ملاقات ایشان می‌روند.[۶]
همچنین در جریان آیین دیدار سادات، مداحان و شاعران در مدح امام علی(ع) و عید غدیرخم، به مدیحه سرایی می‌پردازند.[۷] از دیگر رسوم رایج این عید در برخی نقاط، پرداخت خمس یا مبلغی به‌عنوان عیدی به سادات مستمند است.[۸] به گفته برخی ارتباط این آیین با روز عید غدیرخم تا جایی است که در برخی از مناطق ایران، این روز را به عنوان «عید سادات»، «عید سیدا [سیدها]»[۹] و نیز «روز اکرام سادات»[۱۰] می‌شناسند.
میزبانی سادات از مردم
در آیین دیدار سادات، از چند روز مانده به عید غدیر، سادات نیز با گردگیری منازل خود، آن را آماده پذیرایی از میهمانان می‌کنند.[۱۱] در این روز، سادات به مردم، خصوصاً مهمانان خود عیدی می‌دهند که این عیدی، معمولاً اسکناس‌های نویی منقش به مهر القاب امام علی(ع) و نام شخص است[۱۲] که به صورت زرکوب بر آن حک شده و بسته به سلیقه سادات با چند شکلات، کاغذ نوشته یا یک کتاب همراه است.[۱۳]
طبق گزارشات، مردم براین باورند پولی را که به‌عنوان هدیه از سادات گرفته‌اند، نباید خرج کنند بلکه به عنوان تبرک نزد خود نگه می‌دارند تا موجب افزایش برکت در رزق و روزی آنها شود.[۱۴] در برخی از مناطق از این پول با عنوان «مایه کیسه» یاد می‌کنند.[۱۵]
تاریخچه
در طول تاریخ، سادات، به دلیل انتساب به پیامبر(ص) همواره مورد احترام عموم مسلمانان بوده و حتی حکام و فرمانداران احترام ویژه‌ای برای آنان قائل بودند.[۱۶] توجه به سادات در روز عید غدیر در سیره عالمان دینی هم مشهود است به طوری که ملاهادی سبزواری، عارف و فیلسوف شیعه، همه ساله روزهای عید غدیر سادات را بیش از همه مورد احترام و اکرام قرار می‌داد.[۱۷]
ظاهرا در خصوص اینکه آیین دیدار سادات در روز عید غدیر از چه زمانی در ایران آغاز شده است، اطلاع دقیقی در دست نیست اما عده‌ای بر این باورند که این آیین ریشه در دیدار بزرگان شیعه با امام خود در روزهای عید غدیر داشته و این رسم در زمان غیبت امام زمان (عج) نیز، با دیدار نائبان خاص و علماء شیعه ادامه یافته و تا به امروز به دیدار با سادات رسیده است.[۱۸]
محور بودن مسئله امامت و ولایت در روز غدیر
برخی در کنار مخالفت با عنوان روز عید سادات برای روز غدیر خم، بر این باورند که هرچند دیدار مؤمنان در روز عید غدیر خم، از آداب مورد سفارش در روایات است؛ اما آیین دیدار سادات در این روز در منابع دینی شیعیان وجود ندارد و بیم آن می‌رود که به واسطه این آیین نوظهور، مسئله امامت و ولایت که محور واقعی این روز است، به حاشیه کشیده شده و در نهایت با فراموشی این محور، این روز نیز دچار دگرگونی در ماهیت اصلی خود شود.[۱۹]
پانویس
- ↑ عید غدیر و سنت پسندیده صله رحم، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.
- ↑ چرا عید غدیر خم را عید سیدها می‌نامند؟، وبلاگ مدرسه علمیه الزهرا مینودشت.
- ↑ «عید سادات و سیادت در فرهنگ ایرانی»، جوان آنلاین.
- ↑ مقدم گل‌محمدی، تویسرکان، ۱۳۷۸ش، ص۵۲۷؛ صالح طبری، بابل، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۸؛ طباطبایی‌فر، روستای قاطول در گذر زمان، ۱۳۸۱ش، ص۲۲۸.
- ↑ مؤیدمحسنی، فرهنگ عامیانهٔ سیرجان، ۱۳۸۱ش، ۲۵۴؛ شاکری، اترک‌نامه، ۱۳۶۵ش، ص۲۷۶؛ مونس الدوله، خاطرات مونس الدوله، ۱۳۸۰ش، ص۱۸۰.
- ↑ دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود، خبرگزاری مهر.
- ↑ عید غدیر و دیدار با سادات، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ محمدی، تکاب افشار، ۱۳۶۹ش، ص۳۵۶.
- ↑ محمدی، تکاب افشار، ۱۳۶۹ش، ص۳۵۶؛ مؤیدمحسنی، فرهنگ عامیانهٔ سیرجان، ۱۳۸۱ش، ۲۵۴؛ صفری، اردبیل در گذرگاه تاریخ، ۱۳۵۳ش، ج۲، ص۱۲۱.
- ↑ «عید سادات و سیادت در فرهنگ ایرانی»، جوان آنلاین.
- ↑ دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود، خبرگزاری مهر.
- ↑ باریکانی، بررسی مردم شناختی جنبه‌های مختلف برگزاری اعیاد مذهبی در کلانشهرها، ۱۳۹۱ش، ص۱۰۳.
- ↑ دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود، خبرگزاری مهر.
- ↑ اخوان، آداب و سنن اجتماعی فین کاشان، ۱۳۷۳ش، ص۱۵۴–۱۵۵.
- ↑ «عید سادات و سیادت در فرهنگ ایرانی»، جوان آنلاین.
- ↑ برای این منظور نگاه کنید ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص۲۴۰–۲۴۱؛ ابن‌حوقل، صورة الارض، ۱۹۳۸م، ص۱۳۱–۱۳۲
- ↑ عیوضی، این البکائون، ۱۳۸۹ش، ص۱۰۲.
- ↑ بوترابی، عید غدیر، ۱۳۸۴ش، ص۵۲۸.
- ↑ بصیری، با احترام به سادات؛ عید غدیر «عید ولایت» است!، سایت عطنا.
منابع
- ابن‌خلکان، احمدبن محمد، وفیات الاعیان، قم، منشورات الرضی. ۱۳۶۴ش
- ابن‌حوقل، ابو القاسم محمد بن حوقل النصیبی، صورة الارض، بیروت، دار صادر، ۱۹۳۸م.
- اخوان، مرتضی، آداب و سنن اجتماعی فین کاشان، کاشان، نشر مرتضی اخوان، ۱۳۷۳ش.
- باریکانی، سمیرا، بررسی مردم شناختی جنبه‌های مختلف برگزاری اعیاد مذهبی در کلانشهرها (مورد مطالعه کلانشهر تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران مرکزی)، دانشکده روان‌شناسی و علوم اجتماعی، گرایش مردم‌شناسی، ۱۳۹۱ش.
- بصیری، حمیدرضا، با احترام به سادات؛ عید غدیر «عید ولایت» است!، سایت عطنا، تاریخ درج مطلب، ۲۶ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد ۱۴۰۳ش.
- بوترابی، خدیجه، عید غدیر، دائره المعارف تشیع، ج۱۱، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،
- چرا عید غدیر خم را عید سیدها می‌نامند؟، وبلاگ مدرسه علمیه الزهرا مینودشت، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد ۱۴۰۳ش.
- دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود، خبرگزاری مهر، ۸ شهریور ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد ۱۴۰۳ش.
- شاکری، رمضانعلی، تاریخ جامع قوچان، تهران، نشر امیرکبیر، ۱۳۶۵ش.
- صالح طبری، صمد، بابل، سرزمین طلای سبز، تهران، نشرفکرروز، ۱۳۷۸ش.
- صفری، بابا، اردبیل در گذرگاه تاریخ، تهران، نشر امید، ۱۳۵۳ش.
- طباطبایی‌فر، رضا، روستای قاطول در گذر زمان، تهران، نقش بیان، ۱۳۸۱ش.
- عید غدیر و سنت پسندیده صله رحم، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: ۱۵ تیر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد، ۱۴۰۳ش.
- عید غدیر و دیدار با سادات، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد ۱۴۰۳ش.
- عید سادات و سیادت در فرهنگ ایرانی، جوان آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲ آذر ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد ۱۴۰۳ش.
- عیوضی، مجید، این البکائون: آداب و سیرهٔ علما و بزرگان در عزای سیدالشهدا (ع)، تهران، صیام، آرام دل، ۱۳۸۹ش. ۱۳۸۴ش.
- محمدی، علی، تکاب افشار، تهران، نشر ایمان، ۱۳۶۹ش.
- مقدم گل‌محمدی، محمد، تویسرکان: سیری در اوضاع طبیعی، تاریخی، اقتصادی و اجتماعی، تهران، نشر اقبال، ۱۳۷۸ش.
- مونس الدوله، خاطرات مونس الدوله، به کوشش سیروس سعدودیان، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۰ش.
- مؤیدمحسنی، مهری، فرهنگ عامیانهٔ سیرجان، کرمان، مرکز کرمان‌شناسی، ۱۳۸۱ش.