داوود بن سلیمان غازی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | داوود بن سلیمان غازی |
| لقب | غازی • قزوینی |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام رضا (ع) |
| آثار | مسند الرضا |
داوود بن سلیمان، ملقب به غازی راوی امامی قرن دوم و سوم قمری که هنگام عبور امام رضا(ع) از قزوین به حضور آن حضرت رسیده و از آن حضرت روایت کرده است.
در منابع نخسین رجال شیعه، سخنی از توثیق یا جرح او نیامده، در قرن‌های بعد، ابن داوود حلی وی را جز ممدوحان ذکر کرده است. او روایاتی در فضائل اهل بیت نقل نموده است. رجالیان اهل‌سنت او را کذّاب و مجهول دانسته‌اند. برخی دلیل این نسبت‌ها را نقل روایات فضائل اهل‌بیت دانسته‌اند. وی مسند امام رضا(ع) را روایت کرده است.
کنیه و القاب
کنیه داوود بن سلیمان ابواحمد بود. او اصالتاً اهل قزوین بود به همین سبب به قزوینی شهرت داشت.[۱]
در روایات از او با لقب غازی یاد شده است.[۲]ظاهراً این لقب به جهت شرکت در جنگ به وی داده شده، گاه صیغۀ مبالغۀ غزّا دربارۀ او به کار رفته است.[۳]به گفتۀ حسینی جلالی این لقب از پیوند نزدیک وی با حاکمان وقت نیز حکایت دارد.[۴] دیگر القاب او چون قاری، مغازی، قزّاز و فرّاء تصحیف است.[۵]
نام جد وی در منابع به صورت‌های مختلف نقل شده ظاهرا نام صحیح او یوسف بوده[۶] و بقیۀ نام‌ها تصحیف است.[۷]
اصحاب امام رضا(ع)
داوود بن سلیمان را در شمار اصحاب امام رضا(ع) یاد کرده‌اند.[۸] بنابر نظر برخی ظاهراً او غیر از داوود بن سلیمان حَمّار کوفی راوی از امام صادق(ع) است[۹]، و غیر از داوود بن سلیمانی است که از اصحاب خاص امام کاظم(ع) است و روایات آن حضرت بر امامت امام رضا(ع) را نقل کرده است.[۱۰]
محمدتقی شوشتری می‌گوید دو فرد اخیر یک نفرند و او غیر از داود بن سلیمان غازی است.[۱۱] در حالی‌که برخی داوود بن سلیمان غازی را همان راوی امام کاظم(ع) دانسته‌اند.[۱۲] سید ابوالقاسم خویی تعیین هویت واقعی او را میان چند تنی که با این نام خوانده شده‌اند ناممکن دانسته است.[۱۳]
ملاقات با امام رضا(ع)
به گفتۀ رافعی قزوینی امام رضا(ع) در زمان عبور از قزوین مدتی در خانۀ داوود بن سلیمان مخفی شد.[۱۴] داوود همانجا روایاتی از آن حضرت شنید و در قالب نسخۀ‌ای گرد آورده است. اهل قزوین این نسخه را که گاه یا عنوان صحیفه یا مسند از آن یاد شده است، از داوود روایت کرده‌اند.[۱۵] اما حسینی جلالی احتمال داده که در خوانش نسخۀ خطی التدوین، به خطا کلمۀ مستخبئاً (مشتق از خباء به معنای چادر) به مستخفیاً (به معنای مخفی) تصحیف شده باشد. در این صورت مراد این بوده که امام برای سکونت موقت در قزوین، در زمینی متعلق به داوود چادری بر پا کرده است.[۱۶]
وثاقت
در منابع نخستین رجال شیعه سخنی ناظر به توثیق یا جرح داود نیست.[۱۷] اما در قرن‌های بعد ابن داوود حلی او را در بخش نخست رجال خود (ممدوحان) آورده است.[۱۸]
بهبهانی روایت داوود از امام رضا(ع) با سلسلۀ سند متصل از پدرانش از پیامبر را شاهدی بر سنی بودن داوود دانسته است.[۱۹]اما به نظر مامقانی[۲۰]، صرف ذکر سند متصل لزوماً حاکی از سنّی بودن راوی نیست.
مؤید امامی بودن او مضمون روایاتی است که از امام رضا(ع) نقل کرده[۲۱] و مشتمل بر فضایل اهل‌بیت و سرزنش دشمنان و مخالفان آنهاست.[۲۲] ظاهرا به سبب نقل همین روایات رجالیان اهل‌سنت او را کذّاب یا مجهول دانسته‌اند[۲۳]؛ ذهبی داوود بن سلیمان را به سبب روایت احادیث فضایل ائمه(ع) جرح کرده است.[۲۴]
در منابع رجالی اهل‌سنت نیز داوود را یکی از راویان از امام رضا(ع) دانسته‌اند. که نسخه‌ای از سخنان وی داشته است.[۲۵]علی بن محمد مهرویه قزوینی (د ۳۳۵) شناخته‌ترین راوی این نسخه است که آن را از داوود بن سلیمان روایت کرده است.[۲۶] بنابر روایتی که محمد بن علی طبری آورده، ابن مهرویه این نسخه را در سال ۲۶۶ق از داوود شنیده است.[۲۷]
طوسی کتابی به ابن مهرویه نسبت داده است. احتمالا روایت ابن مهرویه از نسخۀ داوود بن سلیمان از احادیث امام رضا(ع) است.[۲۸] ظاهرا این همان نسخه‌ای است که نجاشی به عنوان کتابی از داوود به امام رضا(ع) نسبت داده است. هر چند طریق نجاشی به برادر داوود، ابو حمزه بن سلیمان می‌رسد.[۲۹]
نقل روایت
بیشتر روایات داوود بن سلیمان را علی بن مهرویه نقل کرده، برخی از روایات نیز به طور مشترک از علی بن محمد بن مهرویه و اسماعیل بن عبدالوهاب نقل شده است.[۳۰]قزوینی نیز در کتاب التدوین روایتی از محمد بن علی بن طالب قزوینی از داود نقل کرده است.[۳۱] همچنین بنا بر سند‌های روایات موجود در منابع روایی شیعه، گاه به جای ابن مهرویه راویان دیگری از داوود روایت کرده‌اند. که ظاهرا نام ابن مهرویه از سند افتاده است. از جمله سند روایتی که از طریق علی بن ابراهیم قمی از پدرش ابراهیم بن هاشم قمی از داوود نقل شده است.[۳۲]
راوی مسند امام رضا(ع)
از مسند امام رضا(ع) به روایت ابن مهرویه از داود بن سلیمان نسخه‌های مختلفی وجود داشته است[۳۳]؛
- نسخۀ بلخی؛ این نسخه را ابن بابویه از طریق ابو عبدالله حسین بن محمد اشنانی رازی در اختیار داشته و ۱۸۷ روایت از آن را یکجا در عیون اخبار الرضا[۳۴] نقل کرده است.
- نسخۀ بغدادی؛ ابوحفص عمر بن احمد بن شاهین در ۳۲۳ در بغداد و از ابن مهرویه شنیده است و ابن عقده گزیده‌ای از آن را در سه جزء گنجانده است[۳۵] ظاهرا مفید[۳۶]و طوسی[۳۷]از همین نسخه یا از منتخب ابن عقده نقل کرده‌اند.[۳۸]
حسینی جلالی در مسند الرضا و محمد برکت در پژوهش خود[۴۲] دو نسخۀ دیگر به روایت بخاری را تصحیح کرده‌اند که با نسخۀ منقول در بحار الانوار تفاوت دارد.
پانویس
- ↑ نجاشی، ص۱۶۱؛ رافعی قزوینی، ج۲، ص۴۱۴
- ↑ ابن بابویه، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۷۹؛ ابن بابویه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۲۷، ۲۸۱، ج۲، ص۷۸؛ مفید، ۱۴۰۳ق، ص۹۹، ۳۰۹؛ طوسی، ۱۴۱۴ق، ص۴۹، ۵۶،۵۷۰
- ↑ ابن بابویه، ۱۳۵۷ش، ص۳۷۷، پانویس ۲؛ مسند الرضا، مقدمۀ حسینی جلالی، ص۳۰
- ↑ حسینی جلالی، مسندالرضا، مقدمه، ص۳۰
- ↑ شوشتری، ج۴، ص۲۴۵؛ مسند الرضا، مقدمۀ حسینی جلالی، ص۲۸-۲۹
- ↑ رافعی قزوینی، ج۲، ص۴۱۴، و جاهای دیگر؛ مزّی، ج۲۱، ص۱۴۸؛ طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۳۵۷، پانویس۳
- ↑ نجاشی، ص۱۶۱، جعفر؛ عماد الدین طبری آملی، ص۳۷؛ سیوطی، ج۱، ص۳۴: وهب؛ قس: شوشتری، ج۴، ص۲۴۴-۲۴۵، که داوود بن سلیمان جعفر و داوود بن سلیمان وهب را دو عنوان مجزا آورده است.
- ↑ طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۳۵۷؛ قس: شوشتری، ج۴، ص۲۴۴، که به خطا گفته طوسی از آن یاد نکرده است.
- ↑ برقی، ص۳۲؛ طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۲۰۲؛ طوسی، ۱۴۲۰ق، ص۱۸۴، ۵۳۴
- ↑ کلینی، ج۱، ص۳۱۳؛ مفید، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۴۷-۲۴۸، ۲۵۱
- ↑ شوشتری، ج۴، ص۲۴۴؛ نیز: نک: اردبیلی، ج۱، ص۳۰۴
- ↑ تفرشی، ج۲، ص۲۱۳؛ مامقانی، ج۲۶، ص۲۰۲؛ قس: بهبهانی، ص۱۳۵ که احتمال اتحاد این دو را بعید دانسته است.
- ↑ خویی، ج۷، ۱۰۷-۱۰۸
- ↑ رافعی قزوینی، ج۲، ص۴۱۵، ج۳، ص۲۷۲
- ↑ رافعی قزوینی، ج۱، ص۲۴۴، ۴۳۰، ج۲، ص۲۱۳، ۲۴۷، ج۳، ص۳۲۲، ۳۵۳.
- ↑ مسند الرضا، مقدمه، ص۲۸
- ↑ قس: مسند الرضا، مقدمۀ حسینی جلالی، ص۳۰ که توثیق شیخ مفید دربارۀ داوود بن سلیمان، راوی امام کاظم(ع) را شاهد توثیق وی دانسته است.
- ↑ ابن داوود حلی، ستون ۱۴۴-۱۴۵
- ↑ بهبهانی، ص۱۳۵
- ↑ مامقانی، ج۲۶، ص۱۹۴
- ↑ مامقانی، ج۲۶، ص۱۹۸-۱۹۹،
- ↑ برای نمونه بنگرید به: مجلسی، ج۲۴، ص۲۲۴؛ ج۲۷، ص۷۷؛
- ↑ ذهبی، ج۲، ص۸؛ ابن حجر عسقلانی، ۱۳۹۰، ج۲، ص۴۱۷؛ سیوطی، ج۱، ص۳۴
- ↑ امین، ج۶، ص۳۷۲
- ↑ مزّی، ج۲۱، ص۱۴۸؛ ابن حجر عسقلانی، ۱۴۰۴، ج۷، ص۳۳۸
- ↑ رافعی قزوینی، ج۲، ۴۱۵
- ↑ عمادالدین طبری، ص۳۷
- ↑ طوسی، ۱۴۲۰، ص۲۰۴؛ مسند الرضا، مقدمه حسینی جلالی، ص۳۶
- ↑ نجاشی، ص۱۶۱
- ↑ ابن عساکر، ج۴۳، ص۱۸۳.
- ↑ رافعی قزوینی، ج۱، ص۴۲۴؛ ج۲، ص۲۰۴
- ↑ ابن بابویه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۱۳؛ قس: ص۲۲۷؛ ابن بابویه، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۹۶؛ ابن بابویه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۵۹
- ↑ مسند الرضا، مقدمه حسینی جلالی، ص۳۷-۴۲
- ↑ عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۵-۴۹
- ↑ رافعی قزوینی، ج۳، ص۲۶۱؛ قس: مفید، ۱۴۰۳، ص۹۹: ۳۰۲
- ↑ مفید، ۱۴۰۳، ص۹۹، ۱۲۴، ۳۰۹، ۳۱۶
- ↑ طوسی، ۱۴۱۴، ص۴۹، ۵۶، ۷۸، ۸۴، ۱۲۵، ۱۵۷، ۱۶۴، ۱۶۶
- ↑ طوسی، ۱۴۱۴، ص۳۳۶، ۳۳۷، ۳۴۳، ۳۴۵
- ↑ فارسی، ص۵۷۰
- ↑ مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۷
- ↑ مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۷-۳۶۹
- ↑ دفتر۹، قم، ۱۳۸۲ش، ص۵۵-۷۲
منابع
- ابن بابویه، التوحید، چاپ حسینی هاشم طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.
- ابن بابویه، عیون اخبار الرضا، چاپ مهدی لاجوردی، قم، ۱۳۶۳ش.
- ابن بابویه، کتاب الخصال، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۲ش.
- ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۷۱م.
- ابن داوود حلی، کتاب الرجال، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۸۳ش.
- محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، ج۱، قم، مکتبة المحمدی، بی‌تا.
- سید محسن امین، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف.
- احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن داوود حلی، همان منبع.
- محمدباقر بن محمد اکمل بهبهانی، تعلیقات علی منهج المقال، در محمد بن علی استرآبادی، منهج المقال، فی تحقیق احوال الرجال المعروف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی، تهران، ۱۳۰۷ق.
- مصطفی بن حسین تفرشی، نقد الرجال، قم، ۱۴۱۸ق.
- خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق.
- محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۹۶۳/۱۹۶۴، چاپ افست، بیروت، بی‌تا.
- عبدالکریم محمد رافعی قزوینی، التدوین فی اخبار قزوین، چاپ عزیزالله عطاردی، تهران، ۱۳۷۶ش.
- عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطی، اللالی المصنوعة فی احادیث الموضوعة، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹ق.
- محمد بن حسن طوسی، الامالی، قم، ۱۴۱۴ق.
- طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قزوینی اصفهانی، قم، ۱۴۱۵ق.
- طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اصحاب المصنفین و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبایی، قم، ۱۴۲۰ق.
- طبری آملی، محمد بن علی عماد الدین، بشارة المصطفی صلی الله علیه و آله لشیعة المرتضی علیه‌السلام، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۲۰ق.
- عبدالغافر بن اسماعیل فارسی، الحلقة الاولی من تاریخ نیسابور: المنتخب من السیاق، انتخاب ابراهیم بن محمد صریفینی، چاپ محمدکاظم محمودی، قم، ۱۳۶۲ش.
- کلینی، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محی‌الدین مامقانی، قم، ۱۴۲۳ق.
- علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۲م.
- مسند الرضا علیه‌السلام، روایة داوود بن سلیمان غازی، چاپ محمد جواد حسینی جلالی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، ۱۴۱۳ق.
- شیخ مفید، الامالی، چاپ حسین استادولی و علی اکبر غفاری، قم، ۱۴۰۳ق.
- احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ، موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله:دانشنامه جهان اسلام
- متن الکترونیکی مسندالرضا