حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها: تفاوت میان نسخه‌ها

در گزارشات تاریخی به جایگاه بالای اجتماعی و حُسن شهرت او در شرف و نسب اشاره شده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به بلاذری، الانساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۸.</ref> ابن سیدالناس در این باره آورده است: «‌او زنی شریف و با‌ درایت بود که خداوند خیر و کرامت برای او در نظر گرفته بود. به لحاظ نسب در طبقه متوسط از انساب عرب جای داشت، اما دارای شرافتی عظیم و ثروتی زیاد بود».<ref>ابن سیدالناس، عيون الاثر في فنون المغازى و الشمائل و السير، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۳.</ref>

خدیجه را بانویی شریف، ثروتمند و دارای اعتبار در روزگار خود معرفی کرده‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۱.</ref> در روایتی از پیامبر(ص)، سرور زنان جهان خدیجه(س)، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]]، [[مریم دختر عمران|مریم]] و [[آسیه همسر فرعون|آسیه]] معرفی شده‌اند.<ref>ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج‏۲، ص۱۲۹.</ref> همچنین پیامبر(ص)، خدیجه(س) را مانند آسیه و مریم از زنان کامل در جهان<ref>ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج‏۲، ص۱۲۹.</ref> و نیز از بهترین زنان معرفی کرده است.<ref> مقریزی، إمتاع‏ الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج‏۱۵، ص۶۰.</ref> در منابع اسلامی، از خدیجه با القابی همچون طاهره، زکیه، مرضیه، صِدّیقه، سیده نساء قریش<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۵؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، مقدمه، ص۱۶.</ref>، خیرالنساء<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج‏۶، ص۸۳.</ref> و (کُبْری)بانوی بلندمرتبه<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۱۸۹.</ref>، {{یاد|السلام على أزواجك طاهرات الخيرات امهات المؤمنين خصوصا الصديقة الطاهرة الزكية الراضية المرضية خديجة الكبرى أم المؤمنين}}و نیز با کنیه‌ [[ام‌المؤمنین]] یاد شده است.<ref>سیلاوی، الأنوار الساطعة، ۱۴۲۴ق، ص۲۴.</ref>

این نظر به ضمیمه دیدگاه برخی علمای شیعه که خدیجه(س) را هنگام ازدواج با پیامبر(ص) عَذراء (دوشیزه) دانسته‌اند<ref>ابن شهرآشوب، المناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۱۵۹.</ref> تقویت می‌شود؛ زیرا بعید به نظر می‌رسد زنی همچون خدیجه(س) با مقام و مکنت خود در قریش تا ۴۰ سالگی ازدواج نکرده باشد. با توجه به مجموع این دلایل برخی پژوهشگران سن خدیجه(س) هنگام ازدواج را ۲۵ یا ۲۸ سال دانسته‌اند.<ref>عاملی، الصحیح، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۱۴.</ref>

{{هم‌چنین ببینید|فرزندان پیامبر اسلام}}

همه فرزندان پیامبر(ص) به‌جز [[ابراهیم پسر رسول خدا|ابراهیم]] از خدیجه بودند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۴؛ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۴.</ref> طبق نقل مشهور، فرزندان پیامبر و خدیجه شش تن بودند،<ref>ابن‌ سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۴؛ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۴.</ref> دو پسر به نام‌های [[قاسم پسر رسول خدا|قاسم]] و [[عبدالله پسر رسول خدا|عبدالله]] و چهار دختر به نام‌های [[زینب دختر پیامبر(ص)|زینب]]، [[رقیه دختر پیامبر(ص)|رقیه]]، [[ام‌کلثوم دختر پیامبر(ص)|ام کلثوم]] و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]].<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۲، ص۳۰۲.</ref>

[[ابوالقاسم کوفی]]، عالم شیعی قرن چهارم قمری و [[سید جعفر مرتضی عاملی]]، از محققان شیعی قرن پانزدهم قمری، بر این باورند که زینب، رقیه و ام کلثوم فرزندان رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده‌اند؛ بلکه [[دخترخوانده|دخترخوانده‌های]] آنها بوده‌اند.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۱۸؛ عاملی، بنات النبی اَم ربائبه؟، ۱۴۱۳ق، ص۷۷-۷۹؛ کوفی الاستغاثه، ج۱، ص۶۸.</ref> جعفر مرتضی بر این باور است که زینب و رقیه، دختران مردی از بنی مخزوم که شوهر هاله خواهر خدیجه بوده، از زن دیگری غیر هاله بوده‌اند. پس از درگذشت مردِ مخزومی هاله با مردی از بنی تمیم ازدواج کرده و پسری به نام هند برای وی به دنیا آورده است. پس از درگذشت مرد تمیمی، هند به اقوام پدرش ملحق شد و هاله سرپرستی دختران شوهرش(زینب و رقیه) را برعهده گرفت و پس از درگذشت هاله که فقیر  و نیازمند بود سرپرستی آنها به حضرت خدیجه واگذار شد.<ref>جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۱۲.</ref>

{{همچنین ببینید|اولین مسلمان}}

مورخانی همچون بلاذری<ref>بلاذری، أنساب‏ الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۱.</ref> و ابن‌سعد<ref>ابن سعد، الطبقات‏ الكبرى، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۵.</ref> در قرن سوم، ابن عبدالبر در قرن پنجم هجری قمری<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۵۴۶.</ref> و [[ابن خلدون]] در قرن هشتم قمری<ref>ابن خلدون، تاریخ‏ ابن‏‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۱۰.</ref>، حضرت خدیجه را [[اولین مسلمان]] معرفی کرده‌اند. همچنین برخی مورخان  اتفاق مسلمانان را بر این دانسته‌اند که حضرت خدیجه اولین ایمان آورنده به پیامبر اسلام بوده است.<ref>ابن‌اثیر، الكامل، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۵۷.</ref>

منابع همچنین خدیجه(س) و [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] را اولین ایمان‌آورندگان به اسلام برشمرده‌اند.<ref>مقریزی، امتاع الاسماء، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۸۸.</ref> همچنین در این منابع به پیشگامی خدیجه(س) به همراه علی(ع) در برپایی [[نماز]] به همراه پیامبر(ص) اشاره کرده و آنان را اولین نمازگزاران در اسلام معرفی کرده‌اند.<ref>ابن اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج‏۶، ص۷۸؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۸۹.</ref>

کمک‌های مالی حضرت خدیجه(س) موجب غنای پیامبر(ص) شد. از رسول خدا(ص) نقل شده که «هیچ مالی به من سود نبخشید، آنگونه که ثروت خدیجه(س) به من سود بخشید».<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۳.</ref> بنابر روایات اسلامی، پیامبر(ص) از اموال خدیجه(س) در راه کمک به آزادی بدهکاران، یتیمان و بینوایان استفاده می‌کرد.

در ماجرای محاصره [[شعب ابی‌طالب]]، اموال حضرت خدیجه(س) در حمایت از [[بنی‌هاشم]] مصرف شد، تا آنجا که در روایت آمده است: «‌[[ابوطالب]] و خدیجه(س) همه اموال خود را برای حفظ اسلام و محاصره‌شدگان [[انفاق]] نمودند.» <ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۶.</ref> در جریان محاصره شعب ابی‌طالب، [[حکیم بن حزام]] برادرزاده خدیجه (س)، با شترها، گندم و خرما را حمل می‌کرد و با زحمت و خطر زیاد، آنها را به [[بنی‌هاشم]] می‌رساند.<ref> ابن هشام، السیرة النبویة، بیروت، ج۱، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> خدا این کار خدیجه(س) را در ردیف نعمت‌ها و مواهب بزرگ خود به بنده برگزیده‌اش محمد(ص) برشمرد.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۵، ص۴۲۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، قم، ج۳، ص۳۲۰.</ref> پیامبر(ص) نیز همواره از بخشندگی و ایثار خدیجه، با عظمت و بزرگی یاد می‌کرد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج‏۴، ص۱۸۱۷.</ref>

حضرت خدیجه(س) افزون بر حمایت های مالی از آیین اسلام و شخص پیامبر(ص) <ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص ۱۳۱.</ref>{{یاد|صدّقتْني حين كذبني الناس وازرتنى على دين الله وأعانتني عليه بمالها}}  با تمام وجود در صحنه‌های مختلفی که خطراتی پیامبر را تهدید می کرد حضور داشت و از رسول خدا(ص) دفاع می‌کرد. بر اساس نقلی که [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]] از کتاب «المنتقی من سیرة المصطفی» آورده است، روزی پیامبر(ص) در [[مکه]] در ایام حج بر فراز [[صفا و مروه |کوه صفا]] سه بار با صدای بلند اعلان کرد که ای مردم من فرستاده خدا هستم. [[ابوجهل]] با سنگ پیشانی وی را شکست و چون خدیجه(س) توسط [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] با خبر شد هر دو با مقداری غذا به سراغ پیامبر رفتند و با صدازدن و گشتن در کوه‌ها به دنبال او بودند. خدیجه پیوسته می‌گفت: «آیا کسی هست که از پیامبر برگزیده و سلامتیِ او برایم خبر آورد؟! آیا کسی هست تا از آن بهاران زندگیِ پسندیده برایم سخن گوید؟! آیا کسی هست تا از حال آن که (به جُرم دعوت به حق و عدالت) از خانه و کاشانه‌اش رانده شده ـ مرا آگاه سازد؟!» <ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۴۲.</ref>{{یاد|وجعلت خديجة : تُنادي من أحسَّ لي النبي المصطفى؟ مَن أحسّ لي الربيعَ المرتضى؟ من أحسَّ لي المطرود في الله؟ من أحس لي أبا القاسم؟}}

همچنین بر اساس روایتی که [[علی بن محمد بیاضی|نباطی بَیاضی]]، عالم شیعه [[قرن ۹ هجری قمری|قرن نهم قمری،]] نقل کرده، پس از بیعت خدیجه و علی(ع) با پیامبر(ص)، رسول خدا(ص) به خدیجه امر کرد با علی(ع) نیز بیعت کند زیرا علی(ع) مولای خدیجه و مولا و امام مؤمنان پس از پیامبر(ص) است.<ref>نباطى بياضى، الصراط المستقيم٬ ۱۳۸۴ق، ج۲، ص۸۷؛ مجلسى، بحار الأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۲۳۲.</ref>

بیشتر منابع تاریخی، وفات خدیجه(س) را در [[سال ۱۰ بعثت|سال دهم بعثت]]، یعنی سه سال قبل از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر(ص)]] از [[مکه]] به [[مدینه]] ذکر کرده‌اند.<ref> ابن سیدالناس، عیون الاثر، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۵۱؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۱۷؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۴۹۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۴.</ref> این منابع، سن خدیجه(س) را هنگام وفات، ۶۵ سال دانسته‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۴۹۳.</ref> ابن عبدالبر، سن خدیجه(س) را هنگام وفات، ۶۴ سال و شش ماه ذکر می‌کند.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۱۸.</ref> اما بیهقی سن او را ۵۰ سال دانسته‌ است.<ref> بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۷۲.</ref> برخی از منابع، سال رحلت خدیجه(س) را همان سال درگذشت [[ابوطالب]] و اندکی بعد از آن دانسته‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۴۹۳؛ ابن سیدالناس، عیون الاثر، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۵۱.</ref> ابن سعد، رحلت خدیجه(س) را ۳۵ روز پس از وفات ابوطالب می‌داند.<ref>ابن سعد، الطبقات‏ الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‏۱، ص۹۶.</ref> وی و برخی دیگر از مورخان، زمان رحلت خدیجه را، [[۱۰ رمضان|دهم رمضان]] سال دهم بعثت ذکر کرده‌اند.<ref>ابن سعد، الطبقات‏ الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۴.</ref> [[ابوطالب]] عموی پیامبر نیز در همین سال از دنیا رفت. پیامبر این سال را [[عام الحزن|عام الحزن]] نامید.<ref> مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۵.</ref>  

بنا بر [[حدیث|روایات]] اسلامی، پیامبر(ص) ابتدا با ردای خودش و سپس با ردای بهشتی، خدیجه(س) را [[کفن]] کرد و او را در [[قبرستان معلاة]] در مکه به خاک سپرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۶.</ref> جاسر پژوهش‌گر آثار اسلامی در مقاله‌ای تصریح کرده‌ است که تا هشت قرن بعد از اسلام آثاری از قبور صحابه دفن شده در حجون باقی نبوده است.<ref>جاسر، «اماکن تاریخی اسلامی در مکه مکرّمه»، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۹.</ref> و سپس بر اساس یک رؤیا در محل فعلی قبر خدیجه بقعه‌ای ساخته شد.<ref>جاسر، «اماکن تاریخی اسلامی در مکه مکرّمه»، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۹.</ref> در سال ۹۵۰ق [[سلطان سلیمان قانونی]]، پادشاه عثمانی، آن را به شیوه مقابر مصری تجدید بنا کرد و گنبد بلندی بر آن ساخت. تا زمان احداث بنای جدید، مزار حضرت خدیجه(س) فقط یک صندوق چوبی داشت. این آرامگاه، براساس کتیبه آن، در سال ۱۲۹۸ مرمت شد.<ref> رفعت‌پاشا، مرآة الحرمین، ۱۳۷۷ش، ص۶۴.</ref> فراهانی در قرن سیزدهم در سفرنامه خود از [[ضریح]] چوبین آن، که با پارچه مخمل گلابتون دوزی شده پوشیده شده بود، و نیز از وجود متولی و خادم و [[زیارت‌نامه|زیارت‌نامه‌خوانِ]] این [[بقعه]] خبر داده است.<ref>فراهانی، سفرنامه میرزامحمدحسین حسینی فراهانی، ۱۳۶۲ش، ص۲۰۲.</ref>

همچنین بسیاری از زائران و حج‌گزاران که پیش از تخریب بسیاری از اماکن تاریخی و مذهبی ([[سال ۱۳۰۵ هجری شمسی|۱۳۰۵ش]]) به‌دست حکومت آل سعود، به [[مکه]] رفته‌اند، از مقبره او یاد کرده‌ و توصیفاتی از آن را ذکر کرده‌اند.<ref>نگاه کنید به حسام السلطنه، دلیل الانام، ۱۳۷۴ش، ص۱۲۶؛ حیدرآبادی، روزنامچه سفر حج و عتبات، ۱۳۹۰ش، ص۲۳۵.</ref> امروزه مدفن خدیجه نشانه و بنای بسیار مختصری دارد و زیارتگاه حج‌گزاران و زائران مکه است.

==تک‌نگاری==

کتاب‌های متعددی درباره نقش و زندگی حضرت خدیجه(س)نوشته شده است؛ از جمله:

==همایش بزرگداشت==

در [[۲ دی]] سال [[سال ۱۳۹۵ هجری شمسی|۱۳۹۵ش]] همایش ملی صدف کوثر با هدف تجلیل از شخصیت حضرت خدیجه در مجتمع عالی امام خمینی [[قم]] برگزار شد. ۱۸۰ مقاله به این همایش ارسال گردید که در ۲ جلد مجموعه مقالات به چاپ رسیده است. در این همایش از موسوعه ۴ جلدی حضرت خدیجه(س) نیز رونمایی شد.<ref>[http://www.rasanews.ir/detail/News/469105/19 همایش صدف کوثر با هدف تبیین شخصیت حضرت خدیجه برگزار شد]، خبرگزاری رسا.</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

* ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.

==پیوند به بیرون==

{{پیامبر اسلام}}

{{زنان اهل بیت}}