سوره جمعه

سوره جمعه

صف سوره صف جمعه منافقون سوره منافقون
شماره سوره	۶۲
جزء	۲۸
نزول
ترتیب نزول	۱۰۹
مکی/مدنی	مدنی
اطلاعات آماری
تعداد آیات	۱۱
تعداد کلمات	۱۷۷
تعداد حروف	۷۶۸

سوره جمعه شصت و دومین سوره و از سوره‌های مدنی است که در جزء بیست و هشتم قرآن قرار دارد. این سوره به سبب بیان حکم نماز جمعه، جمعه نامیده شده است. خداوند در این سوره به اهمیت نماز جمعه می‌پردازد و به مسلمانان دستور می‌دهد هنگام برپایی نماز جمعه از خرید و فروش دوری کنند.

آیه پنجم درباره حمل‌کنندگان تورات و آیه نهم این سوره در بیان حکم نماز جمعه از آیات مشهور این سوره است. در فضیلت تلاوت این سوره آمده است اگر کسی این سوره را در هر شب جمعه بخواند، کفاره گناهان بین دو جمعهٔ او خواهد بود.

معرفی

نامگذاری

این سوره را جُمُعه (به ضمّ میم) یا جُمْعه (به سکون میم) می‌نامند؛ چراکه حکم نماز جمعه و آداب اعمال پس از آن را بیان می‌کند.

محل و ترتیب نزول

سوره جمعه جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول، صد و نهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، شصت و دومین سوره است و در جزء ۲۸ قرآن جای دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره جمعه ۱۱ آیه، ۱۷۷ کلمه و ۷۶۸ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو سوره‌های مُفَصّلاتِ (دارای آیات کوچک و متعدد) و از سوره‌های مُسَبّحات است که با تسبیح خدا آغاز می‏‌شوند. این سوره را در شمار سوره‌های ممتحنات نیز آورده‌اند که گفته شده این سوره‌ها با سوره ممتحنه تناسب محتوایی دارند.

محتوا

به اعتقاد علامه طباطبایی سوره جمعه مسلمانان را برمی‌انگیزد که به نماز جمعه اهمیت دهند و مقدمات به پا داشتن آن را فراهم کنند؛ چون نماز جمعه از شعائر بزرگ خداست که بزرگ‌داشتن آن هم دنیای مردم و هم آخرتشان را اصلاح می‌کند. به تصریح نویسنده المیزان منافاتی ندارد که پیامبر(ص) از امیین باشد و در میان آنان مبعوث شده باشد ولی در عین حال هم برای (هدایت) اُمّیین و هم غیر اُمّیین مبعوث شده باشد.

سوره جمعه با تسبیح خداوند آغاز می‌شود و بیان می‌کند خداوند در مردمی اُمّی، پیامبری مبعوث کرده تا آنان را با اخلاق پاک تزکیه کند و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد. به تصریحنویسنده المیزان منافاتی ندارد که پیامبر(ص) از اُمیین باشد و در میان آنان مبعوث شده باشد ولی در عین حال هم برای (هدایت) اُمّیین و هم غیراُمّیین مبعوث شده باشد.

ملاصدرا در تفسیر سوره جمعه آورده است این سوره دربردارنده ارکان مقاصد ایمان و اصول و حقایق عرفانی است و از معرفت خداوند، حقیقت آغاز و انجام، چگونگی برانگیختگی، ارسال پیامبران، آموزش، فروفرستادن کتاب و هدایت خردها سخن می‌گوید.

رها کردن خرید و فروش وقتی بانگ نماز جمعه بلند می‌شود و شتافتن به سوی ذکر خدا و سرزنش کسانی که در هنگام خطبه نماز جمعه پیامبر(ص) به سراغ خرید و فروش رفتند از موضوعات مهم آخرین آیات این سوره است.

آیات مشهور

آیه پنجم سوره جمعه، از مثل‌های قرآنی درباره یهودیان و آیه نهم درباره حکم نماز جمعه از آیات مشهور این سوره است.

آیه ۵

مقالهٔ اصلی: آیه ۵ سوره جمعه

﴿مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ۝٥﴾ [جمعه:5] ﴿مثل کسانی که [عمل به] تورات بر آنان بار شد [و بدان مکلف گردیدند] آنگاه آن را به کار نبستند همچون مثل خری است که کتاب‌هایی را برپشت می‌کشد [وه] چه زشت است وصف آن قومی که آیات خدا را به دروغ گرفتند و خدا مردم ستمگر را راه نمی‌نماید ۝٥﴾ [جمعه:5]

این آیه از مَثَل‌های قرآنی درباره یهودیان زمان پیامبر(ص) است که با وجود تصریح کتاب آسمانی خودشان به نبوت پیامبر اکرم(ص)، به دین اسلام نگرویدند و آنان را مصداق عالمان بی عمل قرار داد. در برخی روایات آمده است آنان می‌گفتند آیین محمد(ص) شامل ما نمی‌شود؛ بنابراین قرآن به آنان گوشزد می‌کند اگر کتاب آسمانی خود را دقیقاً خوانده و عمل می‌کردند، این سخن را نمی‌گفتند؛ چراکه بشارت ظهور پیامبر اکرم در آن آمده است.این ابیات سعدی اشاره به این آیه قرآن دارد

علم چندان که بیش‌تر خـوانی

چـون عمل در تو نیست نادانی

نـه مـحـقّـق بـود نـه دانشمند

چـارپایی بـر‌او کتـابی چـنـد

آیه ۸

﴿قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِي تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِيكُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ۝٨﴾ [جمعه:8] ﴿بگو آن مرگی که از آن می‌گریزید قطعا به سر وقت‌شما می‌آید آنگاه به سوی دانای نهان و آشکار بازگردانیده خواهید شد و به آنچه [در روی زمین] می‌کردید آگاهتان خواهد کرد ۝٨﴾ [جمعه:8]

آیه سه پیام را به یهودیانِ گریزان از مرگ اعلان می‌کند که عبارتند از: خطابودن فرار از مرگ، زیرا مرگ به سراغشان می‌رود؛ خطا بودن ناخوش داشتن مرگ (لقاءالله) زیرا به پیشگاه خدا برای محاسبه اعمالشان بازگردانده خواهند شد و سوم این که که هیچ یک از اعمالشان (ظاهری و پنهانی) بر خدا پوشیده نیست، و مکر و نیرنگشان جز به خودشان بر نمى‌گردد، چون خداوند عالم به غیب و شهادت (حضور) است. هم‌چنان در آیه اشاره است به حقانیت مرگ، معاد، حساب در قیامت و آگاه شدن انسان‌ها از حقیقت کارهایی که در دنیا کرده‌اند.

آیه نماز جمعه (۹)

مقالهٔ اصلی: آیه نماز جمعه

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ۝٩﴾ [جمعه:9] ﴿ای کسانی که ایمان آورده‌اید چون برای نماز جمعه ندا درداده شد به سوی ذکر خدا بشتابید و داد و ستد را واگذارید اگر بدانید این برای شما بهتر است ۝٩﴾ [جمعه:9]

عده‌ای از فقهای شیعه و اهل سنت برای اثبات وجوب نماز جمعه به این آیه و احادیث متعددی استناد کرده‌اند. البته برخی نیز دلالت آیه را بر وجوب نپذیرفته‌اند. اقامه نماز جمعه در دوره غیبت امام معصوم حکم خاص خود را دارد؛ برخی آن را حرام، عده‌ای آن را واجب تعیینی و برخی دیگر آن را واجب تخییری دانسته‌اند. بنابر نظر فقیهانی که نماز جمعه را در زمان غیبت امام زمان، واجب تعیینی نمی‌دانند، خرید و فروش و سایر معاملات پس از اذان جمعه یا در هنگام اقامه نماز جمعه حرام نیست.

آیات نهم تا یازدهم سوره جمعه جزو آیات الاحکام نیز دانسته شده است. برخی از مفسرا ن براین باورند که جمله «وَ ذَرُوا البَیع» (تجارت را رها کنید)، تنها از تجارت نهی نمی‌کند؛ بلکه از هر کاری که انسان را از نماز جمعه باز دارد، نهی می‌کند و دلیل این مسئله راسیاق آیه دانسته‌اند است که دلالت می‌کند هنگام برپایی نماز جمعه هرگونه مشغولیتی به‌جز آن جایز نیست؛

تفسیر نور :
در تربيت دينى، هم تشويق لازم است، «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»
هم فرمان لازم است، «فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ»
هم نهى لازم است، «ذَرُوا الْبَيْعَ»
هم استدلال لازم است. «ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ»

قرائتی، تفسیر نور، ج۱۰، ص۴۳

آخرین آیه (۱۱)

از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است: با پیامبر(ص) نماز جمعه می‌خواندیم که کاروان تجاری رسید و مردم (نمازگزاران) به سوی کاروان پراکنده شدند و به جز دوازده نفر کسی باقی نماند که من هم جزو آنان بودم. پس این آیه نازل شد: «وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً...: و چون داد و ستد يا سرگرمی‌ای ببينند، به سوى آن روى‌ می‌آروند و تو را در حالى كه ايستاده‌اى ترک مى‌کنند».

در نقلی دیگر آمده است مردم مدینه گرسنه بودند و آذوقه هم گران شده بود که کاروان تجاریِ دحیة بن خلیفه وارد مدینه شد و نمازگزاران به سوی او شتافتند و عده کمی باقی ماندند. پس آیه مذکور نازل شد و پیامبر(ص) گفت: اگر همه مسلمانان می‌رفتند، آتش آنان را فرا می‌گرفت. گفته شده کسانی که اطراف پیامبر ماندند، علی بن ابی‌طالب، حسن، حسین، فاطمه، سلمان، ابوذر، مقداد و صُهَیب بودند.

فضیلت و خواص

مقالهٔ اصلی: فضائل سور

در فضیلت تلاوت سوره جمعه آمده است خداوند به تلاوت‌کننده سوره جمعه، به ازای هر کسی که به نماز جمعه می‌آید یا نمی‌آید، ده حسنه پاداش می‌دهد. یا اگر کسی این سوره را در هر شب جمعه بخواند، کفاره گناهان بین دو جمعه او خواهد بود. همچنین آمده است قرائت سوره جمعه در رکعت اول نماز مغرب و عشای شب جمعه و نیز خواندنش و خواندن منافقون در نماز صبح و ظهر و عصر روز جمعه مستحب است. در خواص این سوره نیز نقل شده است وسوسه شیطان و ترس را انسان دور می‌کند.

آثار هنری

سوره جمعه یا بخش‌هایی از آن به صورت کتیبه و کاشی‌کاری در بناهایی مذهبی ـ تاریخی خطاطی شده است؛ برای مثال در حرم امام رضا(ع) کتیبه‌ای وجود دارد که سوره جمعه به خط ثلث علیرضا عباسی بر آن نوشته شده است یا در حرم حضرت معصومه(س) این سوره بر کتیبه‌ای در رواق و گنبد شاه‎‌عباس دوم نقش بسته است. همچنین این سوره بر کاشی‌کاری‌های مسجد جمکران، آرامگاه امامزاده اسحاق بن موسی و بقعه پیغمبریه دیده می‌شود.

متن و ترجمه سوره جمعه

متنمتن / ترجمهترجمه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

﴿يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ ۝١ هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ۝٢ وَآخَرِينَ مِنْهُمْ لَمَّا يَلْحَقُوا بِهِمْ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ۝٣ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ۝٤ مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ۝٥ قُلْ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ هَادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِيَاءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ۝٦ وَلَا يَتَمَنَّوْنَهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ ۝٧ قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِي تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِيكُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ۝٨ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ۝٩ فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ۝١٠ وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَيْهَا وَتَرَكُوكَ قَائِمًا قُلْ مَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ۝١١﴾

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

﴿يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ ۝١﴾

﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است خدایی را که پادشاه پاک ارجمند فرزانه است تسبیح می‌گویند ۝١﴾

﴿هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ۝٢﴾

﴿اوست آن کس که در میان بی‌سوادان فرستاده‌ای از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت بدیشان بیاموزد و [آنان] قطعا پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند ۝٢﴾

﴿وَآخَرِينَ مِنْهُمْ لَمَّا يَلْحَقُوا بِهِمْ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ۝٣﴾

﴿و [نیز بر جماعت‌هایی] دیگر از ایشان که هنوز به آنها نپیوسته‌اند و اوست ارجمند سنجیده‌کار ۝٣﴾

﴿ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ۝٤﴾

﴿این فضل خداست آن را به هر که بخواهد عطا می‌کند و خدا دارای فضل بسیار است ۝٤﴾

﴿مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ۝٥﴾

﴿مثل کسانی که [عمل به] تورات بر آنان بار شد [و بدان مکلف گردیدند] آنگاه آن را به کار نبستند همچون مثل خری است که کتاب‌هایی را برپشت می‌کشد [وه] چه زشت است وصف آن قومی که آیات خدا را به دروغ گرفتند و خدا مردم ستمگر را راه نمی‌نماید ۝٥﴾

﴿قُلْ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ هَادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِيَاءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ۝٦﴾

﴿بگو ای کسانی که یهودی شده‌اید اگر پندارید که شما دوستان خدایید نه مردم دیگر پس اگر راست می‌گویید درخواست مرگ کنید ۝٦﴾

﴿وَلَا يَتَمَنَّوْنَهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ ۝٧﴾

﴿و[لی] هرگز آن را به سبب آنچه از پیش به دست‌خویش کرده‌اند آرزو نخواهند کرد و خدا به [حال] ستمگران داناست ۝٧﴾

﴿قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِي تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِيكُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ۝٨﴾

﴿بگو آن مرگی که از آن می‌گریزید قطعا به سر وقت‌شما می‌آید آنگاه به سوی دانای نهان و آشکار بازگردانیده خواهید شد و به آنچه [در روی زمین] می‌کردید آگاهتان خواهد کرد ۝٨﴾

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ۝٩﴾

﴿ای کسانی که ایمان آورده‌اید چون برای نماز جمعه ندا درداده شد به سوی ذکر خدا بشتابید و داد و ستد را واگذارید اگر بدانید این برای شما بهتر است ۝٩﴾

﴿فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ۝١٠﴾

﴿و چون نماز گزارده شد در [روی] زمین پراکنده گردید و فضل خدا را جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید باشد که شما رستگار گردید ۝١٠﴾

﴿وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَيْهَا وَتَرَكُوكَ قَائِمًا قُلْ مَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ۝١١﴾

﴿و چون داد و ستد یا سرگرمیی ببینند به سوی آن روی‌آور می‌شوند و تو را در حالی که ایستاده‌ای ترک می‌کنند بگو آنچه نزد خداست از سرگرمی و از داد و ستد بهتر است و خدا بهترین روزی دهندگان است ۝١١﴾

﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است خدایی را که پادشاه پاک ارجمند فرزانه است تسبیح می‌گویند ۝١ اوست آن کس که در میان بی‌سوادان فرستاده‌ای از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت بدیشان بیاموزد و [آنان] قطعا پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند ۝٢ و [نیز بر جماعت‌هایی] دیگر از ایشان که هنوز به آنها نپیوسته‌اند و اوست ارجمند سنجیده‌کار ۝٣ این فضل خداست آن را به هر که بخواهد عطا می‌کند و خدا دارای فضل بسیار است ۝٤ مثل کسانی که [عمل به] تورات بر آنان بار شد [و بدان مکلف گردیدند] آنگاه آن را به کار نبستند همچون مثل خری است که کتاب‌هایی را برپشت می‌کشد [وه] چه زشت است وصف آن قومی که آیات خدا را به دروغ گرفتند و خدا مردم ستمگر را راه نمی‌نماید ۝٥ بگو ای کسانی که یهودی شده‌اید اگر پندارید که شما دوستان خدایید نه مردم دیگر پس اگر راست می‌گویید درخواست مرگ کنید ۝٦ و[لی] هرگز آن را به سبب آنچه از پیش به دست‌خویش کرده‌اند آرزو نخواهند کرد و خدا به [حال] ستمگران داناست ۝٧ بگو آن مرگی که از آن می‌گریزید قطعا به سر وقت‌شما می‌آید آنگاه به سوی دانای نهان و آشکار بازگردانیده خواهید شد و به آنچه [در روی زمین] می‌کردید آگاهتان خواهد کرد ۝٨ ای کسانی که ایمان آورده‌اید چون برای نماز جمعه ندا درداده شد به سوی ذکر خدا بشتابید و داد و ستد را واگذارید اگر بدانید این برای شما بهتر است ۝٩ و چون نماز گزارده شد در [روی] زمین پراکنده گردید و فضل خدا را جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید باشد که شما رستگار گردید ۝١٠ و چون داد و ستد یا سرگرمیی ببینند به سوی آن روی‌آور می‌شوند و تو را در حالی که ایستاده‌ای ترک می‌کنند بگو آنچه نزد خداست از سرگرمی و از داد و ستد بهتر است و خدا بهترین روزی دهندگان است ۝١١﴾

سوره پیشین: سوره صف	سوره جمعه سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی	سوره پسین: سوره منافقون
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس

تک‌نگاری‌ها

علاوه بر اینکه تفسیر سوره جمعه در کتاب‌های تفسیری آمده است، کتاب‌هایی نیز به صورت مستقل به تفسیر این سوره پرداخته‌اند، از جمله:

• ملاصدرا شیرازی، محمد بن ابراهیم، تفسیر سورة الجمعه، ترجمه و تصحیح و تعلیق محمد خواجوی، تهران، نشر مولی، ۱۴۰۴ق (۱۳۶۳ش).
• کیاء، علی، تفسیر سوره جمعه، گرگان، انتشارات نوروزی، ۱۳۹۴ش.
• مهدوی دامغانی، علی، نسیم جمعه: تفسیر سوره جمعه، تهران، دلیل ما، ۱۳۹۴ش.
• علم الهدی، سید احمد، جلوه‌های هدایتی سوره مبارک جمعه، به تحقیق و تنظیم سیدمهدی مرویان حسینی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۳ش.

پیوند به بیرون

• مقاله سوره جمعه در دائرة المعارف بزرگ اسلامی
• مقاله سوره جمعه در دانشنامه جهان اسلام
• تلاوت سوره جمعه