امامزاده اسحاق بن موسی بن جعفر (ساوه)

تصویر بقعه امامزاده اسحاق در ساوه

بقعه امامزاده اسحاق، در شرق شهر ساوه، از بقایای دوره سلجوقیان و صفویه است و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بر اساس کاشی‌های قدیمی نصب شده بر روی مرقد و گفته حمدالله مستوفی، این بقعه متعلق به اسحاق بن موسی بن جعفر(ع) است.

تاریخچه

این بقعه از بناهای عصر سلجوقیان (قرن هفتم) است که تکمیل آن در عصر صفویه صورت گرفت، فیض قمی این بنا را از بناهای نیمه دوم قرن هفتم می‌داند، که در عصر صفویه نقشه گنبد به صورت کنونی در آمده است.

حمدالله مستوفی (۶۸۰-۷۵۰) خود از این بقعه دیدن کرده و در آثار خود از آن نام برده است.

شکل بنا

داخل گنبد از برون و درون تنگ و کوتاه به سبک بناهای زمان سلجوقیان است؛ اما در تعمیرات بعدی قسمت بالای آن از خارج به صورت هشت ترکی در آمده است.

دهانه بقعه ۶ متر و ارتفاعش ۱۲ متر دارای سه درگاه کوتاه بوده، بعدها یک درگاه را مسدود کرده و به محراب تبدیل کرده‌اند، اکنون دارای دو درگاه شرقی و شمالی است که جلو هر یک هم ایوانی افزوده شده است.

دیواره بقعه به ارتفاع یک متر آراسته به دو نوع کاشی خشتی باستانی است، در قسمتی از کاشی‌های دیواره سوره جمعه حک شده؛ اما در میان آیات خشتی از همان نوع به کار رفته و عبارت (فی شهور سنه ۶۷۶) نوشته شده است.

در کمر‌گاه بقعه در ارتفاع ۴/۵۰ کتیبه‌ای است گچ‌بری به صورت کمربندی، که ۱۲ بیت در دو وزن و قافیه نوشته، در بین ابیات، عبارات لا اله الا الله، محمد رسول الله و علی ولی الله آمده است.

بیت آخر که ماده تاریخ نیز در آن آمده چنین است:

سال تاریخ چو آقا پرسید

گفتمش صاحب خیری آقا

این دو ماه تاریخ با سال ۱۰۲۳ ق برابر است. همچنین نام شاه عباس نیز در این کتیبه دیده می‌شود.

در گلوگاه بقعه کتیبه دیگری است که در روی آن با خط کوفی سوره یس گچ بری شده است.

محراب

در ضلع جنوبی بقعه محرابی صفحه دار ساخته شده که سابقا درگاه بوده، در سه جانب صفحه و اطراف درگاه نیز سه کتیبه عمودی، افقی به خط ثلث و کوفی هم سطح با زمینه گچ بری شده و در روی آن باز سوره جمعه حک شده است. گل‌ها و بوته‌هایی برجسته در آن قالب ریزی شده و در میان هر کدام از آنها نام پنج تن خوانده می‌شود.

مرقد و ضریح

مرقدی به ارتفاع ۶۰سانتی متر و طول ۲/۵۰ و عرض ۱/۲۵ متر که آیه الکرسی بر روی آن قالب‌ریزی شده و در حاشیه سوره یس به خط برجسته ثلثی نوشته شده و از بدایع فنی شاهکاری‌های هنری است.

متن لوح قبر روی ۱۲ کاشی زمینه لاجوردی به خط ثلث برجسته عبارت زیر قالب ریزی شده است. هذه تربه الشریف لاسحاق بن الامام موسی الکاظم اخ الرضا علی بن موسی بن جعفر بن الامام محمد الباقر بن الامام المظلوم علی زین العابدین بن الامام الشهید حسین بن الامام الشهید علی بن ابیطالب علیه‌السلام. قبلا ضریح چوبی و مشبک بود که اکنون به ضریح فلزی نقره‌ای مرسوم در بقاع تغییر یافته است.

گنبد، ایوان‌ها و صحن

تصویری از صحن شرقی امامزاده اسحاق ساوه

بر فراز بقعه گنبدی کوچک نمایان و بر فراز قبه عرقچینی قدیمی از آثار عهد صفویه دیده میشود. دیواره‌های اطراف گنبد با آجر تراش است و در قسمت بالای هر ضلعی به کاشی‌های کلولی مزین می‌باشد.

این بقعه دارای دو ایوان است:

ایوان شمالی: ایوان با جرزهای باستانی و پوشش جدید در سال ۱۳۵۰ق سقف آن زده شده است.

ایوان شرقی: ایوانی است مجلل، از آثار صفوی، در جنوب آن حجره‌ای برای کشیک ساخته شده و در گوشه ابتدای آن مقرنسی زیبا ساخته شده است.

روبروی ایوان شرقی صحنی هشت ضلعی مختلف الاضلاع به طول ۳۰و عرض ۱۵ به شکل زیبا ساخته شده که اخیرا مسقف شده است.

جستارهای وابسته

• اسحاق بن موسی بن جعفر
• امامزاده اسحاق بن موسی بن جعفر(ع) (گرگان)

منابع

• فیض قمی عباس، گنجینه آثار قم، قم، بی‌نا، ۱۳۴۹.
• محسنی مصطفی، خورشید درخشان ساوه، انتشارات زائر، ۱۳۹۲ش.
• مستوفی حمدالله، نزهه القلوب، تصحیح گای لیسترانج، دنیای کتاب، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.

پیوند به بیرون

• وب سایت رسمی امامزاده سید اسحاق-ساوه