اَوائلُ المَقالات فِی المَذاهبِ وَ المُختارات، کتابی کلامی به زبان عربی اثر شیخ مفید است. مؤلف در این کتاب به بررسی مباحث اعتقادی از دیدگاه شیعه و دیگر مذاهب مهم دوران خود پرداخته است.
![]() | |
اطلاعات کتاب | |
---|---|
نویسنده | شیخ مفید |
موضوع | کلام |
زبان | عربی |
اطلاعات نشر | |
ناشر | دار المفید |
تاریخ نشر | ۱۴۱۴ق |
درباره مؤلف
ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی مشهور به شیخ مفید از بزرگترین علمای شیعه دوازده امامی در نیمه دوم قرن چهارم و قرن پنجم هجری قمری است. وی از شاگردان شیخ صدوق بود و سید رضی، سید مرتضی و شیخ طوسی از شاگردان او بودهاند. او را از احیاکنندگان علوم اسلامی و از مروّجان فرهنگ شیعی دانستهاند.
نام کتاب
نام کتاب «اوائل المقالات فی المذاهب المختارات» است. آقا بزرگ تهرانی نیز از این کتاب با همین نام یاد کرده و آن را از تألیفات شیخ مفید شمرده است.[۱] نجاشی نیز این کتاب را با نام «اوائل المقالات» نام برده است.[۲]
انگیزه نگارش و ابواب کتاب
شیخ مفید این کتاب را بنا به درخواست شاگردش سید مرتضی تألیف کرده است. او در قالب یکصد و پنجاه و شش مسأله کلامی و فلسفی ضمن بیان نظرات شیعه امامیه، نظرات تمام فرقههایی را که درباره آن مسأله به اظهار نظر پرداختهاند، مطرح می کند. وی تلاش کرده اهداف زیر را محقق سازد:
- فرق میان شیعه و معتزله و دلیل نامگذاری هر یک
- فرق میان شیعه امامیه و دیگر مذاهب شیعی مانند زیدیه
- موارد اتفاق نظر شیعه و معتزله در اصول عقاید و موارد اختلاف آنها در مسائل فرعی
- آرا و عقائد گوناگون درباره مباحث اعتقادی
- مباحث عقلی که زیربنای مسائل اعتقادی قرار میگیرند.[۳]
مفید، در ابتدای کتاب الاعلام خود نوشته که آن را با هدف تکمیل این کتاب نوشته است. زیرا در اینجا، موارد اختلافی شیعه و سنی را بررسی کرده و در کتاب الاعلام، به تفاوتهای فقهی این دو پرداخته است.[۴]
عناوینی که در کتاب بحث میشوند
- حکم کسانی که با امیرالمؤمنین(ع) به جنگ برخاستند.
- شفاعت و توبه
- توحید و شناخت
- عصمت پیامبران
- خبر متواتر و واحد
- جواهر و أعراض
- نسخ و تحریف قرآن
- رجعت
- اجتهاد و قیاس
- بداء[۵]
اولین و آخرین محتوای کتاب
مفید در نخستین بخش کتاب با استفاده از آیات قرآن و لغت ثابت کرده که شیعه در دوستیاش خالص است.[یادداشت ۱] و پیرو امام خویش است.[یادداشت ۲]وی همچنین تصریح کرده که شیعه وقتی با الف ولام(الشیعه) بکار می رود منظور همان پیروان امیرالمؤمنین هستند که ولایت و محبت او را پذیرفته و معتقد به امامت بلافصل او پس از پیامبر(ص) هستند وامیرالمؤمنین را تابع و پیرو هیچ یک از دیگرانی که در خلافت بر او پیشی گرفتند نمیدانند.و بىگمان، ابراهيم از پيروان اوست.[۶]آخرین روایت کتاب مفید از امام کاظم(ع) در پاسخ به سؤالی در باره عمل کردن در فتوا دادن به قیاس است که حضرت شدیداً نهی کرد و قیاس را مایه هلاکت دانست و فرمود:آنچه مردم، تا روز قیامت از دین نیازمند هستند توسط پیامبر(ص) آورده شده است و هیچ چیزی از آن گم نشده ودر نزد اهلش(امامان معصوم «ع») هست. [۷]
نسخهها و ترجمه
- نسخهای در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد مقدس. این نسخه با خطی زیبا به خط محمد حسین بن زینالعابدین و در تاریخ ۱۳۵۲ق نوشته شده است.
- نسخهای در کتابخانه سید محمدعلی روضاتی به خط محمد بن زین العابدین موسوی که تاریخ نگارش آن ۱۲۸۱ق است.
- نسخهای در کتابخانه مجلس شورای اسلامی که تاریخ نگارش آن ۱۱۴۸ق است.[۸]
چاپ کتاب در سال ۱۴۱۴ق در بیروت در انتشارات دارالمفید صورت گرفت.
کتاب با عنوان «باورنامه شیعه» به همت سجاد واعظی به فارسی ترجمه شده است.
پانویس
یادداشت
- ↑ سوره قصص آیه ۱۵ فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِ هَٰذَا مِنْ شِيعَتِهِ وَهَٰذَا مِنْ عَدُوِّهِ ۖ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ پس(موسی) دو مرد را با هم در زد و خورد يافت: يكى، از پيروان(شیعیان) او و ديگرى از دشمنانش [بود]. آن كس كه از پيروانش بود، بر ضد كسى كه دشمن وى بود، از او يارى خواست.
- ↑ سوره صافات آیه ۸۳ وَإِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ و بىگمان، ابراهيم از پيروان (نوح) است.
منابع
- مفید، اوائل المقالات، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
- مفید، محمد بن نعمان، الاعلام، تحقیق: محمد حسّون، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
- تهرانی، محمد بن محسن، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.