ألمَجدی فی أنسابِ الطّالبیّین کتابی به زبان عربی، نوشته علی بن محمد علوی عمری در موضوع علم الانساب متعلق به قرن پنجم هجری قمری است. مؤلف در این اثر به اعقاب علویان و طالبیان بخصوص امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان او پرداخته ا ست.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | علی بن محمد علوی عمری |
| موضوع | انساب |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی |
| تاریخ نشر | ۱۴۰۹ق |
اهمیت و جایگاه
المجدی در زمان حیات مؤلّف خود از شهرت و اعتبار کافی برخوردار بوده و در شرق و غرب عالم اسلامی رواج داشته است. این اثر، متنی درسی و کلاسیک در علم أنساب بوده و نسّابه‌ها قرائت آن را بر مشایخ لازم می‌شمرده‌اند. پس از «منتقلة الطالبیه» نیز در دیگر کتب أنسابی که در قرن پنجم یا قرن ششم تألیف شده است از قبیل لباب الانساب بیهقی و الفخری سید اسماعیل مروزی بدان استناد و از آن نقل شده است.[۱]
مؤلف
علی بن محمد، ملقب به نجم‌الدین و دارای کنیه ابوالحسن و شهرت ابن صوفی (حدود۳۹۰-حدود۴۶۰ق) بود و نسب وی به عمر فرزند علی(ع) می‌رسید. او نسب شناس شیعی بود. محمد، پدر ابن صوفی، کنیه ابوالغنائم داشت و معروف به ابن مهلبیه بود[۲] و از عالمان انساب به شمار می‌آمد.[۳] جدّ ششم وی، محمد صوفی که ابن صوفی به او منسوب است و به فرمان هارون الرشید به قتل رسید،[۴] نیز نسب شناس بود.[۵]
نام کتاب و موضوع آن
نام کتاب «المجدی» است که در غالب مراجع «المجدی فی نسب الطالبیین» ضبط شده اما در بعضی نسخ، «المجدی فی نسب العلویین» آمده است.[۶] مؤلف آن را برای مجدالدوله احمد، نقیب و از خاندان فاطمیان مصر نگاشت.[۷] در این کتاب شجره نامه علویان و طالبیان که به سرزمین‌های خارج از حجاز و عراق هجرت کرده و برخی نیز شهرت و جایگاه پیدا کرده بودند، آمده است.[۸]
محتوا
نویسنده ابتدا به اجمال از نسب پیامبر اکرم(ص) سخن گفته و سپس به انساب خاندان ابوطالب پرداخته است. سه قسمت اصلی کتاب مشتمل بر سه فرزند ابوطالب یعنی علی(ع) و جعفر و عقیل است و شرح خاندان امیرالمؤمنین(ع) حجم بیشتری را به خود اختصاص داده است. مؤلف در ابتدای بیان انساب وی، از دختران او نیز نام برده و سپس به اولاد حسن بن علی(ع) و حسین بن علی(ع)، محمد حنفیه، عباس بن علی و عمر الاطرف که جدّ مؤلف است پرداخته است. همچنین در بخش اولاد امام حسین، اولاد دیگر امامان شیعه را نیز به اختصار آورده است. در بیان انساب هر امام، شرح کوتاهی از وی نیز ارائه کرده که درباره امام دوازدهم کمی بیشتر است.[۹] آغاز کتاب با اطلاعاتی اجمالی درباره رسول خدا (ص) است. پیامبر عام الفیل به دنیا آمده و پدرش عبدالله بن عبدالمطلب پیش از ولادتش از دنیا رفته و مادرش را در شش سالگی از دست داده و در بیست سالگی در جنگ فجار شرکت کرده و در بیست و پنج سالگی با خدیجه ازدواج کرده و در شصت و سه سالگی با مسمومیت از دنیا رفته است و قبرش در مدینه است. [۱۰] آخرین بخش کتاب درباره اولاد و نسل عقیل بن ابی طالب است. کنیه اش ابو یزید است و ۱۸ پسر داشته است. مطلب پایانی کتاب درباره جعفر بن عبدالله بن عقیل است که در حرّان در سال۳۳۴ هجری قمری از دنیا رفته و فرزندانش تا امروز در حلب و بیروت و مصر هستند. [۱۱]
راویان
علی بن محمد از این افراد از طریق پدرش یا عبیدلی و یا از کتب و مخطوطات و تعلیقات متعلّق به آنان روایت کرده است.[۱۲]
- محمّد بن القاسم النسّابة (از طریق أبی الغنائم پدرش) که نام کامل او «أبی الحسین محمّد بن القاسم التمیمی الاصفهانی» است.
- شریف دندانی النسّابة
- ابوالفرج اصفهانی مؤلّف مشهور الاغانی و مقاتل الطالبیین
- أبوعبد اللّه صفوانی
- ابوالحسن اشنانی
- عثمان بن منتاب
- ابن خداع
- شبل بن مکین
- علی بن الحسین بن طریف
- أبو عدی الذارع
- ابن أبی جزی البصری
- یحیی بن الحسن النسّابة
- سماکی
- أبو بکر محمّد بن عبدة العبقسی الطرسوسی
- سهل بن عبد اللّه بن داود المهری البخاری
- ابن دینار
- ابن معیة
- أحمد بن علی بن إبراهیم بن محمّد ابن الحسن بن محمّد الجوانی.
نسخه‌های خطی
- نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی در سال ۱۳۳۱ش.
- نسخه ناقص در کتابخانه سید احمد روضاتی اصفهانی.
- نسخه کاملی که به همت سید محمود مرعشی تحریر شده است.
- نسخه جدید در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی
- نسخه ناقص در کتابخانه عمومی نیویورک آمریکا که تحت شماره ۵۱۹۳۶ در آن کتابخانه ثبت شده است.[۱۳]
چاپ
این اثر مشتمل بر مقدمه‌ای از آیت الله مرعشی نجفی است که با عنوان «المجدی فی حیاة صاحب المجدی» به شرح حال مؤلف می‌پردازد و نیز مقدمه‌ای مفصل در ابتدای کتاب و تعلیقات و توضیحاتی در پایان آن به قلم محقق اثر احمد مهدوی دامغانی آمده است. همچنین محقق طباطبایی، حاشیه‌هایی بر این کتاب زده است.[۱۴]
پانویس
- ↑ کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ مروزی، الفخری، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۴- ۱۷۵.
- ↑ مدنی، الدرجات الرفیعة، ص۴۸۵.
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، المجدی، ص۸.
- ↑ مروزی، الفخری، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۵.
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۱.
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۳۳.
- ↑ کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ العلوی، المجدي في أنساب الطالبين، ج۱۷ ص۵-۶.
- ↑ العلوی، المجدي في أنساب الطالبين، ج۱۷ ص۳۰۷-۳۱۳.
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۱۵۲-۱۵۳
- ↑ علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۱۵۴-۱۶۸.
- ↑ محمدحسین نجفی، حواشی محقق طباطبائی بر کتاب المجدی فی أنساب الطالبیین، ۱۳۹۰ش.
منابع
- علوی عمری، علی بن محمد، المجدی فی أنساب الطالبین، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
- مدنی شیرازی، سیدعلی، الدرجات الرفیعة فی طبقات الشیعة، بیروت، مؤسسة الوفاء.
- مروزی، عزالدین، الفخری فی أنساب الطالبیین، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، ۱۴۰۹ق.
- نجفی، محمد حسین، حواشی محقق طباطبائی بر کتاب المجدی فی أنساب الطالبیین، کتاب شیعه، پاییز و زمستان ۱۳۹۰، شماره ۴.