الاعتقادات (کتاب)

الاعتقادات

اطلاعات کتاب
نویسنده	شیخ صدوق
موضوع	اعتقادات شیعه
سبک	کلام
زبان	عربی

ألاعتقادات فی دین الامامیة یا اعتقادات الامامیة مشهور به اعتقادات صدوق کتابی مختصر در علم کلام شیعه نوشته شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ ق). او در این کتاب با استناد به روایات معصومان به اثبات عقائد شیعه می‌پردازد. شیخ صدوق این کتاب را هنگام سفر به نیشابور و به درخواست عالمان نیشابوری نوشته است. این کتاب دارای شروح و ترجمه‌های فراوانی است.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: شیخ صدوق

محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، (درگذشته ۳۸۱ق) از عالمان دینی شیعه در قرن چهارم هجری قمری است. سال تولد وی پس از ۳۰۵ق است و در ۳۸۱ق درگذشته است. وی بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی قم است. از او حدود ۳۰۰ اثر مکتوب بر جای مانده که بسیاری از آنها مفقود شده است. کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه اثر اوست.

ساختار کتاب

کتاب الاعتقادات مشتمل بر ۴۵ باب که شیخ در هر باب با عنوان «باب الاعتقاد فی...» آن را آغاز کرده است. عناوین برخی از این ابواب عبارتند از:

• بیان اعتقادات شیعه در توحید،
• صفات ذات و صفات افعال،
• افعال بندگان،
• جبر و تفویض،
• اراده،
• مشیت،
• قضا و قدر،
• فطرت و هدایت،
• استطاعت،
• بداء،
• لوح و قلم،
• عرش و کرسی،
• نفوس و ارواح،
• موت و رجعت،
• رستاخیز و مباحث مربوط به آن،
• بهشت و دوزخ،
• وحی،
• امر و نهی،
• قرآن،
• مقام انبیا و رسل و حجج و ملائکه و عصمت ایشان،
• نفی غلو و تفویض،
• تقیه،
• مقام اجداد پیامبر (ص)،
• ‌شأن علویان،
• احادیث،
• حظر و اباحه و....

جایگاه کتاب

این کتاب پس از نگارش مورد توجه جدی متکلمان قرار گرفت. برخی از مطالبی که صدوق در کتاب خود به عنوان عقائد کلامی امامیه مطرح نموده به شدت بحث‌انگیز بوده و مورد نقد برخی از عالمان دیگر از جمله شاگردش شیخ مفید قرار گرفته است. شیخ مفید که در اثبات عقائد کلامی به عقل استناد می‌جست در نقد و بررسی کتاب استاد خویش، کتاب تصحیح اعتقادات الامامیه را نگاشت و به اصلاح اتهامات نسبت داده شده به شیعه پرداخت.

شروح و ترجمه‌ها

1. «تصحیح الاعتقاد فی شرح الاعتقادات» که توسط شیخ مفید محمد بن محمد بن نعمان شاگرد خود شیخ صدوق نوشته شده و او برخی از عقاید غیر قابل دفاع استادش مثل سهو النبی را رد نموده و به اصلاح اعتقادات نسبت داده شده به شیعه پرداخته است.
2. «حورٌ مقصورات فی ترجمة الاعتقادات صدوق» که توسط میرزا محمد طبیب زاده احمدآبادی به زبان فارسی ترجمه شده است.
3. «شرح الاعتقادات صدوق» که توسط ملا عبدالله بن حسن شولستانی و در دو نوبت یکی به زبان فارسی و دیگری به زبان عربی نوشته شده است.
4. شرح فارسی ملا عبدالله شیرازی،
5. شرح ملا عبدالله بن حسین استمراری مازندرانی،
6. شرح سید محمد علی اخباری،
7. شرح ابن ولی قزوینی،
8. شرح جمال الدین حسن بن زین الدین عاملی نویسنده کتاب المعالم فی اصول الفقه،
9. شرح سید نعمت الله جزائری،
10. شرح سید محمد مهدی موسوی،
11. شرح الاعتقادات ملا حبیب الله کاشانی،
12. ترجمه فارسی ابوالحسن علی بن حسن زواری با نام «وسیلة النجاة»،
13. ترجمه فارسی سید محمد علی طباطبائی مدرس یزدی.

نسخه‌ها

• نسخه کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم به شماره ۱۹۴۵ که در سال ۸۱۷ق تحریر و نیز نسخه‌ای دیگر در کتابخانه مذکور به شماره ۱۳۸۲ که به سال ۹۹۲ق کتابت گشته است.
• نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی، مشهد به شماره ۳۶۷- اخبار، که در سال ۸۸۰ق کتابت و نسخه‌ای دیگر به رقم ۳۶۸ در سال ۹۹۹ق تحریر شده است.

چاپ

این کتاب دارای چاپ‌های متعددی است و در ایران و اروپا به زبان‌های فارسی و انگلیسی به چاپ رسیده است. یکی از چاپ‌ها در انتشارات دارالمفید بیروت با تحقیق عصام عبدالسید در ۱۲۶ صفحه به چاپ رسیده است.

چاپ دیگر این اثر با تحقیق و تعلیق مؤسسه امام هادی(ع) عنوان برگزیده سیزدهمین همایش کتاب سال حوزه را در گروه علمی تصحیح و تحقیق کسب کرد.

این تحقیق نسبت به چاپ بیروت مفصل‌تر بوده و بخشی از تحقیق به تبیین و توضیح بعضی از کلمات و لغات که فهم معانی آنها مشکل بوده اختصاص یافته و اعراب‌گذاری بعضی از کلمات برای قرائت و فهم آسان‌تر آنها نیز مورد توجه قرار گرفته است. استخراج آیات و ذکر شماره‌ سوره و آیه، کار دیگر محقق بوده است. محقق در مقدمه‌ اثر با تفصیل بیشتری سخن گفته و حیات شیخ صدوق و مسلک کلامی وی و قدرت فوق‌العاده‌ ایشان در علم کلام و استدلال و مناظره در این باب با علماء بعضی از فرق و ملل را بررسی می‌کند. سخن برخی از مشهورترین علمای شیعه پیرامون آراء صدوق و مفید از جمله علامه مجلسی، سید نعمت الله جزائری، لطف‌الله صافی گلپایگانی و آیت‌ الله سبحانی نیز در این مقدمه گنجانده و برخی از فهارس فنی و علمی نیز به پایان کتاب افزوده شده است.

پیوند به بیرون

• معرفی کتاب الاعتقادات صدوق.
• متن کتاب اعتقادات صدوق