طب الائمة (کتاب)

طب الأئمة

اطلاعات کتاب
نویسنده	فرزندان بسطام (عبدالله و حسین)
موضوع	طب اسلامی
زبان	عربی
ترجمه به دیگر زبان‌ها	فارسی
اطلاعات نشر
محل نشر	قم
ترجمه فارسی
مترجم	حسین صابری، محمد صالحی

طِبُّ الاَئمّة کتابی به زبان عربی درباره آموزه‌های طبی امامان شیعه است. این کتاب نوشته فرزندان بِسْطام (عبدالله و حسین) از محدثان شیعی قرن چهارم هجری است. در این کتاب دو راه داروهای گیاهی و دعا برای درمان بیماری‌ها پیشنهاد می‌شود. برخی از محققان در انتساب احادیث این کتاب به امامان تردید کرده‌اند.

معرفی

این اثر با نام‌های کتاب الطب و طب الائمه یاد شده است. طب الائمه(ع)، به زبان عربی، نوشته دو برادر به نام‌های عبدالله و حسین، فرزندان بسطام بن شاپور زیات نیشابوری از محدثان شیعی قرن چهارم هجری است. انتساب کتاب به فرزندان بسطام نیشابوری معروف نیست و در اعتبار اصل کتاب نیز تردید شده است. موضوع کتاب، روایاتی از ائمه(ع) درباره علم طب، فواید و مضرات مواد غذایی و بیان داروهای گیاهی و ادعیه است.

مؤلفان این کتاب که به یکی از مرزهای آن زمان سفر کرده و با مشکلات بهداشتی و پزشکی رزمندگان مسلمان در آن دوران، مانند تغییر آب و هوا و بیماری‌های تازه روبه‌رو شدند، تصمیم به تدوین کتابی گرفتند که دستورات بهداشتی اسلام را از زبان ائمه معصومین(ع) بیان کند.

محتوا و ساختار

کتاب«طب الأئمة»، برای درمان بیماری‌ها، دو راه جسمی و روحی پیشنهاد می‌کند: یکی، از راه مصرف مواد غذایی و داروهای گیاهی که در آن زمان در دسترس بوده است و دیگری، از راه خواندن دعا و آیات قرآن.

برخی از عناوین مطرح شده: مقدار پاداش در هر بیماری؛ برای درد سر؛ دوای بلغم؛ تعویذهای متعدد برای انواع ناخوشی‌ها، همچون سردرد، چشم‌درد، گوش‌درد، شکم‌درد و... دعای امام رضا(ع) برای شفا از بیماری‌ها؛ ویژگی‌های تب و راه علاج آن؛ کراهت خوردن دارو مگر در صورت نیاز؛ داروی دل‌درد و سرماخوردگی؛ خواص روغن بنفشه؛ خواص برخی از میوه‌ها و...

کتاب، شامل ۴۰۹ حدیث است که در ۲۴۵ عنوان آمده و ذیل هر عنوان یک یا دو خبر نقل شده است. مطالب کتاب، در قالب روایت و غالبا با ذکر سلسله اسناد بیان شده است، هر چند سند‌ها چنین می‌نماید که برخی از واسطه‌ها و راویان در آن‌ها به‌طور کامل ذکر نشده‌اند و مؤلفان، سند خود را به راوی اصلی و معصوم نرسانده‌اند.

نقد

حسن انصاری عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات عالی پرینستون معتقد است این کتاب، متعلق به غالیان شیعی است و برای محدثان امامی کهن شیعه، ناشناخته بوده و یا دست‌کم به آن بی‌اعتنا بوده‌اند. به‌گفته او، روایات و اسناد کتاب طب الائمه مورد توجه محدثان کهن امامیه قرار نگرفته و در خود کتاب هم سندهای حدیثی آن عمدتاً آشفته، ناشناخته و یا ساختگی به نظر می‌رسد. از نظر انصاری این به‌معنای آن نیست که راویان احادیث این کتاب، همگی ناشناخته‌اند و یا همه احادیث آن ساختگی باشد؛ اما وجود نام‌های مشهور محدثان و راویان امامی در این کتاب به معنای آن نیست که اسنادی که آن نام‌ها را نیز شامل می‌شوند، اصیل هستند.

نسخه خطی

نسخه خطی این اثر در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران نگهداری می‌شود. از دیگر نسخه‌های آن می‌توان به نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی و نسخه کاظمیه نزد سید هبةالدین شهرستانی اشاره کرد.

وضعیت ترجمه و نشر

طب الائمه ابتدا در نجف اشرف توسط چاپ‌خانه حیدریه در سال ۱۳۸۵ق با تحقیق و مقدمه سید محمدمهدی و سید محمدمهدی خرسان چاپ شد. این کتاب در سال‌های مختلف، در شهر قم توسط انتشاراتی‌های مختلفی چون راه قرآن، ذوی القربی، چاف و طلیعه نور منتشر شده است.

به گفته آقابزرگ تهرانی، ملا فیض‌الله عصاره تستری در سال ۱۰۸۸ق آن را به فارسی برگردانده است. همچنین این کتاب توسط محمد صالحی و حسین صابری به زبان فارسی ترجمه شده است.

جستارهای وابسته

• طب اسلامی
• طب النبی
• طب الرضا

پیوند به بیرون

• از میراث غلات: کتاب طب الأئمة منسوب به پسران بسطام