آیه نَبَأ (سوره حجرات: ۶) در اصول فقه، به‌عنوان دلیلی بر حجیت خبر واحد بررسی می‌شود. بیشتر مفسران شأن‌نزول این آیه را درباره خبر ولید بن عُقبه مبنی بر خودداری قبیله بنی‌مُصطَلَق از پرداخت زکات دانسته‌اند. پس از این انتشار این خبر آیه نبأ نازل شد و مسلمانان از خبر ولید تحقیق نموده و به نادرستی آن پی بردند.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه نبأ |
| واقع در سوره | حُجُرات |
| شماره آیه | ۶ |
| جزء | ۲۶ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | اعزام ولید بن عُقبه از جانب پیامبر(ص) برای جمع‌آوری زکات، به سوی بنی‌مُصطَلَق |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | فقهی - اخلاقی |
| سایر | حجیت خبر واحد |
در اصول فقه، در بررسی حجیت خبر واحد از آیه نبأ هم بحث می‌شود.
متن و ترجمه
آیه ۶ سوره حجرات به آیه نبأ مشهور است. متن آیه چنین است:
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَن تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَیٰ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر فاسقی برایتان خبری آورد، نیک وارسی کنید، مبادا به‌نادانی گروهی را آسیب برسانید و [بعد،] از آنچه کرده‌اید، پشیمان شوید.
شأن نزول
مفسران دو شأن نزول برای این آیه ذکر کرده‌اند: بیشترشان نوشته‌اند آیه در خصوص ولید بن عُقبه، نازل شده است که پیامبر اسلام(ص) او را برای جمع‌آوری زکات، به‌سوی قبیله بنی‌مُصطَلَق اعزام کرده بود.[۱] به‌گفته فضل بن حسن طبرسی در مجمع‌البیان، هنگامی که قبیله بنی‌مصطلق باخبر شدند که نماینده پیامبر(ص) به‌سوی آنان می‌آید، به استقبال او آمدند؛ اما ولید به‌جهت دشمنی‌ای که در جاهلیت با آنان داشت، تصور کرد آنان به‌قصد کشتنش آمده‌اند. ازاین‌رو نزد پیامبر(ص) بازگشت و گفت آنها از پرداخت زکات خودداری کرده‌اند. پیامبر(ص) تصمیم گرفت با آنها پیکار کند که این آیه نازل شد و به مسلمانان دستور داد هرگاه فاسقی خبری آورد، درباره‌اش تحقیق کنند.[۲]
برخی نیز گفته‌اند آیه درباره ماجرای تهمت به ماریه همسر پیامبر(ص) نازل شده است. در این داستان، امام علی(ع) که مأمور مجازات خاطی بود، از پیامبر(ص) پرسید که آیا می‌تواند در صورتی که مشاهداتش برخلاف گفته‌های دیگران بود، به شایعات اعتماد نکند. پیامبر(ص) هم به او چنین اجازه‌ای داد. در پایان معلوم شد که گناهی صورت نگرفته و شایعات دروغ بوده است.[۳]
اثبات حجیت خبر واحد با استفاده از آیه
در اصول فقه، از آیه نبأ، برای اثبات حجیت خبر واحد بحث شده است. البته اصولیان در اثبات حجیت خبر واحد از طریق این آیه، اتفاق‌نظر ندارند. از جمله محمدحسین نائینی استناد به آن را برای اثبات حجیت خبر واحد، صحیح دانسته است؛[۴] اما شیخ انصاری بر این باور است که آیه، بر حجیت خبر واحد دلالت ندارد.[۵]
پانویس
منابع
- شیخ انصاری، مرتضی، فرائدالاصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۶ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- نائینی، محمدحسین، فوائدالاصول، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.