محرم (ماه)

این مقاله دربارهٔ محرم (ماه) است. برای آشنایی با رویدادهای این ماه وقایع ماه محرم را ببینید.

محرم

ماه عزاداری شیعیان بر امام حسین(ع)
اطلاعات کلی
نام‌های دیگر	محرم الحرام
ماه قبل	ذی‌حجه
ماه بعد	صفر
در سنت دینی
اعمال و آیین‌ها	برگزاری عزاداری برای امام حسین(ع)
دعاها	خواندن زیارت عاشورا
احکام شرعی	حرمت جنگ و تشدید دیه
از ماه‌های حرام	می‌باشد
مناسبت‌ها و وقایع	شهادت امام حسین(ع) و یارانش، شهادت امام سجاد(ع)، اسارت بازماندگان واقعه کربلا
سنت‌های عرفی	برگزاری مراسمات مختلف عزاداری

برای دیگر کاربردها محرم را ببینید.

مُحَرَّمُ الحَرام نخستین ماه سالشمار هجری قمری است. دلیل نامگذاری این ماه، حرام بودن جنگ در آن ذکر شده است. واقعه کربلا که منجر به شهادت امام حسین(ع) و یارانش شد، در ماه محرم سال ۶۱ق اتفاق افتاد. شیعیان هر ساله دهه اولِ این ماه را برای امام حسین(ع) و یارانش سوگواری می‌کنند. البته در برخی از مناطق عزاداری آنها تا اربعین شهادت امام حسین(ع) (بیستم ماه صفر) به مدت ۵۰ روز ادامه دارد.

نام‌گذاری و جایگاه

مُحَرَّمُ الحَرام یا مُحَرَّم نخستین ماهِ سال، در تقویم هجری قمری است. این ماه را از آن جهت محرم به معنای حرام شده نامیدند که در آن جنگ و خونریزی حرام بوده است. محرم از ماه‌های حرام است که براساس دین اسلام جنگ در آنها حرام است. در جاهلیت نیز این ماه‌ها دارای حرمت بودند و در آنها جنگ و خونریزی ممنوع بود.

ماه عزاداری شیعیان

امام رضا(ع)

«چون ماه محرم فرا می‌رسید، کسی پدرم [امام کاظم(ع)] را خندان نمی‌دید و اندوه و حزن پیوسته بر او غالب می‌شد تا روز عاشورا. آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می‌گفت: امروز روزی است که حسین(ع) شهید شده است».

قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۵۴۰.

شیعیان، ماه محرم برای امام حسین(ع) (شهادت ۱۰ محرم سال۶۱ق) عزاداری می‌کنند. بنا بر احادیث، امامان شیعه در این ماه عزادار بودند و شیعیان را نیز به عزاداری سفارش می‌کردند.

شیعیان در این ماه لباس سیاه به تن می‌کنند و اماکن مذهبی خود را سیاه‌پوش می‌کنند. همچنین از برگزاری جشن و عروسی نیز در این ماه خودداری می‌کنند.

میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات گفته است:

«برای دوستداران خاندان پیامبر(ص) شایسته است که در دهه اول محرم در قلب و ظاهرشان آثار حزن و اندوه هویدا باشد و بعضی از لذت‌های حلال را به ویژه در نهم، دهم و یازدهم این ماه ترک کنند، به مانند کسی که داغدار عزیزانش است؛ و در دهه اول محرم هر روز امامشان را با زیارت عاشورا یاد کنند.»

احکام شرعی

• حرمت جنگ: محرم از ماه‌های حرام است و به فتوای فقیهان جنگ و خونریزی در آن حرام است؛ البته اگر به مسلمانان در این ماه‌ها حمله شود بر آنان دفاع واجب است.
• افزایش دیه: بنابر فقه اسلامی در صورتی که قتل در ماه محرم اتفاق بیافتد، بر دیه آن به میزان یک‌سوم دیه کامل افزوده می‌شود؛ یعنی قاتل باید دیه کامل به علاوه یک‌سوم دیه کامل را بپردازد.

همچنین ببینید: آیه اعتداء

وقایع مهم ماه محرم

نوشتار اصلی: وقایع ماه محرم الحرام

در ماه محرم حوادث مختلفی روی داده است برخی از آنها عبارتند از:

• شهادت امام حسین(ع) و یارانش در کربلا در سال ۶۱ق و اسارت خانواده‌اش
• حمله سپاه یزید بن معاویه به مکه و آتش زدن کعبه در سال ۶۴ق
• شهادت امام سجاد(ع) در ۱۲ یا ۲۵ محرم سال ۹۵ق
• تبعید امام جواد(ع) از مدینه به بغداد در سال ۲۲۰ق
• انفجار و تخریب حرم عسکریین(ع) در سال ۱۴۲۷ق

درگذشت حضرت آدم(ع)، شهادت حضرت یحیی(ع)، تولد حضرت ابراهیم(ع) و حضرت موسی(ع) نیز در این ماه ذکر شده است.

اعمال ماه محرم

	اعمال ماه محرم
شب اول	خواندن دعایی خاص به هنگام رؤیت هلال ماه محرم خواندن صد رکعت نماز خواندن دو رکعت نماز در رکعت اول سوره حمد و سوره انعام و در رکعت دوم سوره حمد و سوره یس خواندن دو رکعت نماز در هر رکعت سوره حمد و یازده بار سوره توحید
روز اول	روزه گرفتن خواندن دو رکعت نماز و پس از آن خواندن این دعا: اَللَّهُمَّ أَنْتَ الْإِلَهُ الْقَدِيمُ وَ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِيدَةٌ فَأَسْأَلُكَ فِيهَا الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّيْطَانِ وَ الْقُوَّةَ عَلَى هَذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَةِ بِالسُّوءِ وَ الاشْتِغَالَ بِمَا يُقَرِّبُنِي إِلَيْكَ يَا كَرِيمُ يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ يَا عِمَادَ مَنْ لا عِمَادَ لَهُ يَا ذَخِيرَةَ مَنْ لا ذَخِيرَةَ لَهُ يَا حِرْزَ مَنْ لا حِرْزَ لَهُ يَا غِيَاثَ مَنْ لا غِيَاثَ لَهُ يَا سَنَدَ مَنْ لا سَنَدَ لَهُ يَا كَنْزَ مَنْ لا كَنْزَ لَهُ يَا حَسَنَ الْبَلاءِ يَا عَظِيمَ الرَّجَاءِ يَا عِزَّ الضُّعَفَاءِ يَا مُنْقِذَ الْغَرْقَى يَا مُنْجِيَ الْهَلْكَى يَا مُنْعِمُ يَا مُجْمِلُ يَا مُفْضِلُ يَا مُحْسِنُ، أَنْتَ الَّذِي سَجَدَ لَكَ سَوَادُ اللَّيْلِ وَ نُورُ النَّهَارِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ وَ شُعَاعُ الشَّمْسِ وَ دَوِيُّ الْمَاءِ وَ حَفِيفُ الشَّجَرِ يَا اللهُ لا شَرِيكَ لَكَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا خَيْرا مِمَّا يَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا لا يَعْلَمُونَ وَ لا تُؤَاخِذْنَا بِمَا يَقُولُونَ حَسْبِيَ الله لا إِلَهَ إِلا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَ مَا يَذَّكَّرُ إِلا أُولُوا الْأَلْبَابِ رَبَّنَا لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ
شب دهم	خواندن صد ركعت نماز در هر ركعت پس از سوره حمد سه مرتبه سوره توحید، و پس از صد رکعت این ذکر را بگوید: سُبْحَانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ لِله وَ لا إِلَهَ إِلا الله وَ الله أَكْبَرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ خواندن چهار رکعت نماز در آخر شب در هر رکعت پس از سوره حمد، هر کدام از آیة الکرسی و سوره‌های توحید، فلق و ناس را ده مرتبه بخواند و پس از اتمام نماز، صد مرتبه سوره توحید.
روز دهم (عاشورا)	ذکر مصیبت و عزاداری برای شهادت امام حسین (ع) خواندن زیارت عاشورا گفتن: أَعْظَمَ الله أُجُورَنَا بِمُصَابِنَا بِالْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلامُ وَ جَعَلَنَا وَ إِيَّاكُمْ مِنَ الطَّالِبِينَ بِثَارِهِ مَعَ وَلِيِّهِ الْإِمَامِ الْمَهْدِيِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ [عَلَيْهِ‏] السَّلامُ، به دیگر مومنان. گفتن هزار مرتبه: اللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلامُ خواندن زیارت وارث
روز بیست و یکم	روزه گرفتن: شب بیست‌ویکم شب زفاف حضرت فاطمه بوده است.