عزاداری زنان بنی‌اسد (آیین)
عزاداری زنان بنی‌اسد یکی از آیین‌هایی که هر ساله در ۱۳ محرّم، توسط زنان این قبیله برگزار می‌شود. در این آیین، زنان بنی‌اسد با شعار «لَبّیْکَ یا حُسَین» در حرم امام حسین(ع) حاضر شده و با نهادن سبدهای حصیریِ حاوی کفَن و بوریا بر سر، عزاداری می‌کنند.
پیشینهٔ این آیین را روز دفن شهدای کربلا (۱۳ محرمِ سال ۶۱ق) دانسته‌اند؛ زمانی که زنان بنی‌اسد مردان را به خاک‌سپاری پیکرها فراخواندند. گفته شده، در جریان دفن این پیکرها، زنان این قبیله با شیون و پریشان کردن گیسو، به عزاداری پرداختند.
معرفی
عزاداری زنان بنی‌اسد یکی از آیین‌های سنتی است که هر ساله در سیزدهم محرّم توسط زنان بنی‌اسد برگزار می‌شود.[۲]
در این آیین، زنان بنی‌اسد با لباسهای سیاه در حرم مطهر امام حسین(ع) و بین‌الحرمین حضور یافته و شعار «لبیک یا حسین»[۳] و «اَبَد وَالله یازهرا مانَنْسا حُسَینا» (ای زهرا(س)! به خدا سوگند، تا ابد یاد حسین(ع) را از دل نخواهیم برد) سر می‌دهند[۴] و با خواندن نوحه و مرثیه، به عزاداری می‌پردازند.[۵] آنان در این مراسم سبدهای حصیری حاوی کفن و بوریا بر سر می‌گذارند.[۶] گفته می‌شود این اقدام، نماد و یادآور بوریایی است که پیکر مطهر امام حسین(ع) و یارانش در آن کفن شدند.[۷]
مشابه این آیین، هر ساله در روزهای ۱۲ و ۱۳ محرم، در برخی مناطق ایران از جمله قزوین[۸] و بابل[۹] نیز برگزار می‌گردد.
بر پایهٔ منابع تاریخی، بنی‌اسد تیره‌ای از اعراب عدنانیِ ساکن در شمال عربستان بودند[۱۰]
که در جریان فتوحات اسلامی و نبرد قادسیه،[۱۱] در نواحی عراق، به‌ویژه اطراف کوفه، بصره و غاضریه ساکن شدند.[۱۲]
پیشینه تاریخی
پیشینه تاریخ عزاداری زنان بنی‌اسد را مربوط به جریان دفن شهیدان حادثه عاشورا در سال ۶۱ق دانسته‌اند.[۱۳] مطابق گزارش کتاب‌های تاریخی و مَقاتل، پس از شهادت امام حسین(ع) و یارانش در روز دهم محرم سال ۶۱ هجری، پیکرهای مطهر آنها برای سه روز بر زمین کربلا باقی ماند.[۱۴] در این مدت، کسی جرأت دفن اجساد را نداشت؛ زیرا فضای رعب و تهدید از سوی سپاه یزید حاکم بود.[۱۵] اما در شب سیزدهم محرم، زنان قبیله بنی‌اسد که در منطقه غاضریه ساکن بودند، هنگام عبور از میدان نبرد، با صحنه دلخراش پیکرها مواجه شدند. آنها با دیدن این وضعیت، مردان قبیله را سرزنش کرده و آنان را به انجام وظیفه انسانی و دینی‌شان (دفن شهیدان) فراخواندند.[۱۶] گفته شده در ابتدا، خود زنان با بیل و کلنگ به سوی قتلگاه رفتند تا پیکرها را دفن کنند. این حرکت آنان، وجدان مردان قبیله را بیدار کرد و به دنبال زنان خود حرکت کردند.[۱۷]
طبق نقل مسعودی (تاریخ‌نگار) و کَشّی (رجال‌شناس)، امام سجاد(ع) -که در آن زمان در زندان کوفه بود- به‌صورت معجزه‌آسا از کوفه به کربلا آمد.[۱۸] وی به‌صورت ناشناس در میان بنی‌اسد حاضر شد و با معرفی پیکر شهدا، آنان را راهنمایی کرد تا هر پیکر در جای مناسب دفن شود.[۱۹] به نوشتهٔ مقتل مقرّم، در این هنگام صدای ناله و گریهٔ زنان بنی‌اسد بلند شد؛ آنها با پریشان‌کردن گیسوان و سیلی‌زدن بر صورت‌های خود، سوگوارانه می‌گریستند.[۲۰]
به گفته سعید رشید زمیزم (تاریخ‌نویس)، سابقه دسته‌های عزاداریِ دفن شهدا در ۱۳ محرم در کربلا، به ابتکار «سید جوده» از خاندان علوی، در اوایل قرن بیستم شکل گرفت و تا سال ۱۹۷۰م ادامه داشت. با سرکوب رژیم بعث عراق این مراسم متوقف شد، اما پس از سقوط رژیم در ۲۰۰۳م، دوباره احیا گردید.[۲۱]
پانویس
- ↑ «داستان زنان قبیله بنی اسد»، شبکه ۲ سیمای جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ «فریاد "لبیک یا حسین" زنان قبیله بنی‌اسد در حرم سیدالشهدا طنین‌انداز شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «فریاد "لبیک یا حسین" زنان قبیله بنی‌اسد در حرم سیدالشهدا طنین‌انداز شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «داستان زنان قبیله بنی اسد»، شبکه ۲ سیمای جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ «نقش زنان بنی اسد در رخداد کربلا»، خبرگزاری خبرآنلاین.
- ↑ «زنان قبیله بنی‌اسد به عزاداری پرداختند»، خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ «عزاداری سنتی زنان قبیله بنی‌اسد در کربلا»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «آیین «زنان بنی اسد» در قزوین»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «برگزاری آیین قوم بنی‌اسد در بابل»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ کلبی، جمهرة النسب، الناشر عالم الکتب، ص۱۹-۲۱، ۱۶۸-۱۶۹.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، بیروت، ج۳، صص۴۸۶، ۵۳۴-۵۳۹؛ کلبی، جمهرة النسب،الناشر عالم الکتب، ص۱۷۶.
- ↑ ابن عدیم، بغیة الطلب، دمشق، ج۱، ص۵۳۴.
- ↑ شهیدی، «بنی‌اسد»، ج۳، ص۴۴۲.
- ↑ صحتی سردرودی، سیمای کربلا حریم حریت، ۱۳۸۸ش، ص۵۷.
- ↑ جمعی از نویسندگان، با کاروان حسینی، ۱۳۸۸ش، ج۵، ص۱۲۲-۱۲۳.
- ↑ جمعی از نویسندگان، با کاروان حسینی، ۱۳۸۸ش، ج۵، ص۱۲۲-۱۲۳.
- ↑ شهیدی، «بنی‌اسد»، ج۳، ص۴۴۲.
- ↑ مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۳۸۴ش، ص۲۰۷-۲۰۸؛ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۴۶۴.
- ↑ مقرّم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۳۳۶.
- ↑ مقرّم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۳۳۶.
- ↑ «حرکت دسته نمادین زنان بنی‌اسد»، خبرگزاری حوزه.
منابع
- «آیین «زنان بنی اسد» در قزوین»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ نشر: ۱۱ مهر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۳ تیر ۱۴۰۴ش.
- «برگزاری آیین قوم بنی‌اسد در بابل»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ نشر: ۲۹ تیر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۳ تیر ۱۴۰۴ش.
- جمعی از نویسندگان، با کاروان حسینی، مترجم عبدالحسین بینش، قم، زمزم هدایت، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.
- «حرکت دسته نمادین زنان بنی‌اسد»، خبرگزاری حوزه، تاریخ نشر: ۱۰ مرداد ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۴ش.
- «داستان زنان قبیله بنی اسد»، شبکه ۲ سیمای جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۴ش.
- «زنان قبیله بنی‌اسد به عزاداری پرداختند»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ نشر: ۲۰ تیر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۳ تیر ۱۴۰۴ش.
- شهیدی، عبدالحسین، «بنی‌اسد»، دائرة المعارف تشیع، تهران، نشر شهید سعید محبی، چاپ دوم، ۱۳۸۰ش.
- صحتی سردرودی، محمد، سیمای کربلا حریم حریت، تهران، مشعر، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- «عزاداری سنتی زنان قبیله بنی‌اسد در کربلا»، خبرگزاری مهر، خبرگزاری مهر، تاریخ نشر: ۳۰ تیر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۵ تیر ۱۴۰۴ش.
- «فریاد "لبیک یا حسین" زنان قبیله بنی‌اسد در حرم سیدالشهدا طنین‌انداز شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ نشر: ۸ آذر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۱۵ تیر ۱۴۰۴ش.
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، محقق و مصحح: شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصطفوی، حسن، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیة، قم، انصاریان، چاپ سوم، ۱۳۸۴ش.
- مقرم، سید عبدالرزاق، مقتل الحسین(ع)،، بیروت، مؤسسة الخرسان للمطبوعات، ۱۴۲۶ق.
- «نقش زنان بنی اسد در رخداد کربلا»، خبرگزاری خبرآنلاین، تاریخ نشر: ۱۳ محرم ۱۴۴۶ق، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۴ش.